Augustyn Wróblewski – prekursor lewackiego anarchizmu

Augustyn Wróblewski was the author of the nowadays forgotten idealistic syndicalistic conception, which could be put in the wide comprehended leftish and revolutionary trend. At the turn of the nineteenth and twentieth century he got interested in the socialist direction in the course of his studies in Petersburg and Riga, where he met Russian activists of the Russian Narodnaya Volya propagating messianic terrorism. This direction was propagated by Wróblewski in the course of his so-called second proletariat affiliation. Subsequently he went away to start further studies in the Western Europa and occupied oneself with chemistry and aft er his return he became a lecturer at the Jagiellonian University in Cracow. Forming his own thoughts, he referred to the Russian anarchism and French anarchistic syndicalism. Despite apathy, which became prevalent aft er the suppression of revolution in 1905, he propagated ideas calling for the opposition to invasive rule and winning freedom in a stateless society among Polish inhabited in Galicia and indirectly in the Polish Kingdom. He declined legal and parliamentary methods replacing them with radical and anarchistic demands of common liberation in classless society professing its own and authentic „above religious religion of humanity”. That is why Wróblewski paid a great attention to the ethical aspect of preparations for the upcoming revolution. He desired to rebuild the lasting social economic order in a mystical. A new newspaper was designed for this, entitled „Working Affair” and being published in Cracow in years 1912 – 1913. However, this idea did not manage to gain common recognition in the course of the great world war and at the juncture of the revival of Polish statehood

Jan Wacław Machajski (27.12.1866–19 02.1926)

Jan Wacław Machajski was characterized by a great changeability of moods and ability for going from one extreme to another – opposite to the previous one – from youthful years. Moreover, his attitude was very emotional and he was not deceived by any explanation or polemic. Originally he got involved in illegal activity in Polish national movement. However, having been arrested by Russians and sentenced to three years in prison and five years exile to the Eastern Siberia, he had radically changed his views and was fascinated by the extreme revolutionary idea embed in peculiar realities of the Russian Empire. Criticizing ideas preferred by Marxist and social democrats, he demanded anarchistic and freedom patterns. He created his own, original revolutionary doctrine, whose the central axis was proletariat, which was to cause revolution giving freedom for all the people enslaved in the country of tsars. After the return from the exile, he lived abroad in Switzerland, but his eccentric ideas found many adherents in Russia in the first two decades of the twentieth century. They had stimulated their own activity within the framework of so-called working conspiracy in times of Revolution in 1905 and other anarchistic and radical groups existing in the area of the Russian Empire.Jan Wacław Machajski od młodzieńczych lat charakteryzował się dużą zmiennością nastrojów i zdolnością przechodzenia od jednej skrajności w kolejną – odwrotną do poprzedniej. Do tego nastawiał się bardzo emocjonalnie do wyznawanej w danym momencie doktryny i nie dawał się zwieść żadnemu tłumaczeniu i polemice. Pierwotnie zaangażował się w nielegalną działalność w polskim ruchu narodowym. Jednak aresztowany przez Rosjan i skazany na trzy lata więzienia oraz pięć lat osadzenia we wschodniej Syberii diametralnie zmienił swoje poglądy i zafascynował się skrajną ideą rewolucyjną osadzoną w specyficznych realiach Imperium Rosyjskiego. Krytykując koncepcje preferowane przez marksistów oraz socjaldemokratów postulował wzorce anarchistyczne i wolnościowe. Stworzył własną, oryginalną doktrynę rewolucyjną, której centralną osią był proletariat, mający samorodnie przeprowadzić przewrót dający powszechną wolność wszystkim ludziom zniewolonym w państwie carów. Machajski, po powrocie z zesłania, egzystował na emigracji przebywając w Szwajcarii, jednak jego ekscentryczne idee znalazły wielu wyznawców w Rosji w pierwszych dwóch dekadach XX w. Uaktywnili oni swoją działalność w ramach tzw. Zmowy Robotniczej w czasie rewolucji 1905 r. oraz innych anarchistycznych i radykalnych formacjach istniejących na obszarze Cesarstwa Rosyjskiego

Trotskyism – the Forgotten Idea in the History of Polish Political Thought

Even though Polish followers of Trotskyism before World War II recruited themselves from the members of Communist Party of Poland, they were fought off by national police and Soviet powers. Not until 1956, thanks to Ludwik Hass and members of debating Croocked Circle Club, did they return to the former trend. Within this group, an “Open Letter to the Party” was written by Jacek Kuroń and Karol Modzelewski. In the wake of March 1968 events, many student activist once again undertook these ideas and fostered them on emigration. Another revival of the trend took place aft er August 1980 in the bosom of Independent Self-governing Trade Union “Solidarity”. Nevertheless, introducing the martial law on December 13th 1981 led to faltering of emerging Trotskyist opposition. Moreover, after 1989, at the time of forming so called “3rd Republic of Poland”, most of the politicians rejected this radical doctrine, following rather liberal or democratic concepts

The activity of anarchist movements in the Kingdom of Poland at the turn of the 19th and 20th centuries

In the second half of the 19th century, alongside Marxism dominating the left, anarchist ideas also started to be disseminated in Europe. In the Russian Empire, industrial transformations activated anarchist and anti-system forces (such as those involved in Narodnaya Volya) invoking the universal freedom of people, who were entangled in a new slavery based on socio-economic factors in an era of aggressive capitalism. Around 1903, various anarchist organisations became more active in the borderland of the Kingdom of Poland and western Russia, mainly in Białystok Voivodeship. Large numbers of supporters of workers’ parties joined extremist organisations such as Chernoe Znamia or Beznachalie. The period of revolutionary upheaval started in 1905 was conducive to the development of anarchist organisations in the Kingdom of Poland, especially in large cities, such as Warsaw and Łódź. Members of the Workers’ Conspiracy, the International, and the Group of Revolutionary Avengers carried out armed assassinations of members of the tsarist authorities as well as the local bourgeoisie. Their activities were brutally suppressed by the police and Okhrana agents.W Europie, obok dominującego w ujęciu lewicowym marksizmu, w drugiej połowie XIX w. zaczęto propagować również koncepcje anarchistyczne. W Cesarstwie Rosyjskim przeobrażenia industrialne doprowadziły do uaktywnienia sił anarchistycznych i antysystemowych działających m.in. w Narodnej Woli i odwołujących się do powszechnej wolności ludzi uwikłanych w nowe zniewolenie, mające podłoże społeczno-gospodarcze w epoce agresywnego kapitalizmu. Około 1903 r. uaktywniły się różne formacje anarchistyczne na pograniczu Królestwa Polskiego i zachodniej części Rosji, głównie na Białostocczyźnie. Zwolennicy partii robotniczych masowo przechodzili do skrajnych formacji: Czernoje Znamja i Beznaczalije. Okres wrzenia rewolucyjnego od 1905 r. sprzyjał rozwojowi formacji anarchistycznych na terenie Królestwa Polskiego, a zwłaszcza w dużych miastach, takich jak Warszawa i Łódź. Członkowie Zmowy Robotniczej, Internacjonału oraz Rewolucjonistów-Mścicieli dokonywali zamachów zbrojnych na przedstawicieli nie tylko carskich władz, ale także miejscowej burżuazji. Ich działalność została brutalnie zdławiona przez policję oraz funkcjonariuszy Ochrany

Sławomir Petelicki (1946–2012) – pierwszy dowódca Jednostki Wojskowej GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

Celem niniejszej pracy jest przybliżenie postaci gen. Sławomira Petelickiego w kontekście jego działań na rzecz bezpieczeństwa, a zwłaszcza powołania i dowodzenia Jednostką Wojskową GROM. Jednostka Wojskową GROM stała się ważnym ogniwem polskiego modelu bezpieczeństwa wewnętrznego i narodowego oraz przybliżyła starania naszego państwa w dziele unifikacji i standaryzacji ze strukturami NATO. W pracy zostały użyte następujące metody badawcze: zebranie i analiza literatury, a w szczególności obszernej memuarystyki dotyczącej postaci gen. S. Petelickiego oraz Jednostki Wojskowej GROM. Na tej podstawie został skonstruowany wykład naukowy oraz postawiona metoda badawcza oraz robocza hipoteza, która została omówiona i udokumentowana. Wskazana jest dalsza analiza podjętych badań w przyszłości, także o udostępniane dokumenty (krajowe i zagraniczne) na ogół obecnie utajnione ze względu na swoją wrażliwość i znaczenie dla bezpieczeństwa osób i państwa

The policy of Austrian authorities towards Polish military organisations before 1914 in Galicia

The beginnings of the twentieth century saw the emergence of Polish paramilitary formations on the territory of Austrian Galicia; they functioned in line with the Act of November 15, 1867 passed by the Austrian authorities, which encouraged setting up shooting organizations. On the advice of Polish leftist activiststs Austrian military authorities conducted preliminary talks with the representatives of Polish irredenta. Starting from 1908 the activists of PPS (Polish Socialist Party) collaborated with the Austrian intelligence on the front of anti-Russian war preparations. However, Austria-Hungary authorities treated the majority of Polish formations as rather unstable, potentially diffi cult to control and use in war situation. Hence the idea of using these forces for reinforcement of less important formations as understood by Austrian war doctrine, such as Landwehr (auxiliary formation aimed at helping regular army units in defending the borders of the Austro-Hungary) or Landsturm (forces based on conscripts). Additionally, there were obstacles made by the Galician province authorities, with their headquarters in Lemberg (now Lviv), whose employees (it is worth noting they were mostly Poles) sent to Vienna negative opinions about the newly formed organizations, their origins and their tasks. In June 1914 the Austrian authorities decided to unite all military organizations (Polish and Ukrainian) and incorporate them into Związek Krajowy which, in turn, was supervised by the Vienna-based Central Association of Shooting Organisations. This structural change, however, was never implemented due to the negative response from the organizations in question as well as extremely volatile period preceeding the outbreak of the war in 1914.W oparciu o ustawę władz austriackich z dnia z 15 listopada 1867 r., propagującą zakładanie stowarzyszeń strzeleckich, na początku XX w. na terenie Galicji powstawały polskie formacje paramilitarne. Za namową działaczy lewicy niepodległościowej wojskowe władze austriackie podjęły sondażowe rozmowy z przedstawicielami polskiej irredenty i od jesieni 1908 r. działacze PPS współpracowali z austriacką służbą wywiadowczą na froncie antyrosyjskich przygotowań wojennych. Jednak, jak należy domniemać, władze Austro-Wegier traktowały większość polskich formacji jako czynnik niestabilny oraz trudny do okiełznania i użycia w warunkach wojennych. Dlatego przyświecała im myśl, że można spożytkować te siły do wzmocnienia drugorzędnych formacji przewidzianych w austriackiej doktrynie wojennej, takich jak Landwehra (formacja pomocnicza mająca wspomagać regularne wojska przy obronie krajów koronnych) lub Landsturm (pospolite ruszenie). Do tego dochodziły trudności czynione przez władze Namiestnictwa z siedzibą we Lwowie, którego pracownicy (warto dodać na ogół Polacy) słali do Wiednia negatywne uwagi o powstających nowych organizacjach i ich rzekomo niejasnej proweniencji oraz zadaniach. W czerwca 1914 r., decyzją władz austriackich postanowiono zjednoczyć wszystkie krajowe organizacje wojskowe (polskie i ukraińskie) i wcielić je do Krajowego Związku podległego Centralnemu Związkowi Towarzystw Strzeleckich z siedzibą w Wiedniu. Propozycja ta nie została zrealizowana na skutek odmowy zainteresowanych organizacji, jak i burzliwego okresu, który poprzedzał wybuch wielkiej wojny w 1914 r