Principi razvoja stočarstva u Republici Srbiji

Livestock production is an important branch of agriculture in the Republic of Serbia because it provides necessary products (milk, meat, eggs). In addition, livestock production provides raw materials for food industry and leather industry. Livestock production is expected to provide quality products for export, primarily beef and lamb. There is an opportunity for export of cheese (especially sheep and goat milk cheese) with defined origin and standard of quality. However, based on available data, the situation in livestock production is assessed as negative. In the last years, number of heads of all species of domestic animals has decreased continuously. In several years, Serbia will become member of European Union (EU). This means that livestock production should prepare for competition in the single developed market, without any state trade barriers. Serbia's membership in international organizations, liberalization of trade in livestock products, a small possibility of protection from imports, the implementation of quality standards (HACCP, ISO, Global GAP), reduced levels of domestic support, elimination of export subsidies, increase profitability and ability to be competitive on the international market. Based on these circumstances, it is necessary to build efficient livestock production that can compete in the European market contributing to the growth of farmers and national income.Stočarska proizvodnja je važna grana poljoprivrede u Republici Srbiji i posmatrani istorijski, oduvek je igrala vodeću ulogu u održanju egzistencije stanovništva. Stočarstvo pruža neophodne proizvode (mleko, meso, jaja), a takođe obezbeđuje sirovine za prehrambenu industriju i industriju kože. Od stočarske proizvodnje se takođe očekuje da obezbedi kvalitetne proizvode za izvoz, pre svega govedine i jagnjetine. Priliku za izvoz imaju sir (posebno od ovčijeg i kozjeg mleka), sa definisanim poreklom i standardom kvaliteta. Međutim, na osnovu raspoloživih podataka, situacija u stočarstvu se ocenjuje kao negativna. U poslednjih nekoliko godina broj grla svih vrsta domaćih životinja kontinuirano se smanjuje. Srbija je dobila kandidaturu za članstvo u Evropskoj uniji (EU). To znači da bi stočarska proizvodnja trebala da se pripremi za konkurenciju na jedinstvenom razvijenom tržištu, bez ikakvih državnih trgovinskih barijera. Članstvo Srbije u međunarodnim organizacijama, liberalizacija trgovine stočarskih proizvoda, mala mogućnost zaštite od uvoza, implementacija standarda kvaliteta (HACCP, ISO, GLOBAL GAP), smanjeni nivo domaće podrške, eliminisanje izvoznih subvencija,rast profitabilnosti i sposobnost da budu konkurentna na međunarodnom tržištu, su još dodatni izazovi sa kojima se suočava ili će se suočiti stočarstvo Srbije. Na osnovu ovih okolnosti, neophodno je da se izgrade principi za efikasan razvoj stočarske proizvodnje, koja može da se takmiči na evropskom tržištu i doprinosi rastu poljoprivrede i nacionalnog dohotka

Kako u Srbiji povećati proizvodnju junećeg, jagnjećeg i svinjskog mesa namenjenog domaćim potrebama i izvozu

The present situation in livestock production and production of meat is presented in this paper, as well as directions for future work aimed at bringing changes to this branch of economy. In the last decade, a drop in the number of animals was recorded of approx. 2 to 3% at annual level. Also, drop in production of meat was recorded from 444.000 tons (1990) to 384.000 tons (2010). In order to have planned progress in production of meat it is necessary to define more clearly breeding goals with precise determination of all economically relevant and indicator traits. In addition to growth and body development traits which have so far been in focus of selection work, for production of meat also maternal traits are important, food conversion and quantity and quality traits of carcasses and meat.Dugoročna koncepcija razvoja stočarstva treba da se temelji na efikasnosti proizvodnje mesa, preko organizovanja farmera. Za uspešno organizaciono i ekonomsko jačanje farmera važan je pravilan izbor poslovnog povezivanja. Za brdsko planinska područja naše zemlje, u kojima nema organizovanih otkupnih i prerađivačkih kapaciteta i koja su udaljena od gradskih centara, veoma interesantan oblik povezivanja će biti formiranje novih malih preradnih kapaciteta. Stabilne i unapred poznate cene za proizvode stočarstva, kao i dobro postavljeni pariteti cena garancija su za stabilno stočarstvo. Naša dosadašnja iskustva u unapređenju stočarstva i ostvareni rezultati u svetu, transfer tehnologija, sve više nas upućuju da je za brže ukupno poboljšanje stočarstva neophodna bolje organizovana i pojačana stručna i naučna infrastruktura. U Srbiji je 2010-godine i pored manjeg broja stoke proizvedeno ukupno 384.000 tona junećeg, svinjskog i jagnjećeg mesa, što je za 3,3% više nego u 2009. godini, odnosno 6,3 odsto više nego što je bila prosečna proizvodnja od 2001. do 2009. godine. U Srbiji u 2010. bila manja proizvodnja goveđeg, junećeg i telećeg mesa za 4,4 odsto i ovčijeg i jagnjećeg mesa za 7,1 odsto, dok se za 6,8 odsto više proizvodilo svinjsko. 2010-godine, u poređenju sa prosečno ostvarenom proizvodnjom u periodu od 2001. do 2009. proizvedeno je više svih vrsta mesa: svinjskog mesa za 3,1%, goveđeg i junećeg mesa za 7,5, i ovčijeg i jagnjećeg mesa za 15%. Sva domaćinstva koja se ozbiljnije bave govedarskom proizvodnjom trebalo bi u narednom periodu organizovati kao gazdinstva za tržišnu proizvodnju mleka, gazdinstva za tržišnu proizvodnju tovne junadi i gazdinstva za kombinovanu tržišnu proizvodnju mleka i junadi za klanje. Osnovnu pažnju u programima razvoja ovčarstva treba posvetiti porodičnom gazdinstvu i novim tehnologijama koje se bave intenziviranjem proizvodnje mesa, mleka i vune na farmama ovaca. Specijalizovani farmeri za meso, odnosno mleko treba da poseduju od 100-500 grla ovaca, kao i odgovarajuću infrastrukturu. Farmeri trojnog smera proizvodnje su tradicionalna domaćinstva koja drže do 20 ili 50 ovaca. Njima treba obezbediti kvalitetan priplodni materijal i svaku drugu pomoć u cilju povećanja njihove proizvodnje. Porodične farme bi u narednom desetogodišnjem periodu trebale da drže 50 a zatim do 100 krmača i tove 1000 i više tovljenika. Sve to bi moglo dovesti do povećanja proizvodnje svinjskog mesa po prosečnoj godišnjoj stopi od 2 do 2,5%. Neophodno je odabrati najbolje farme kako bi se formirali elitni, umnožavajući (reproduktivni) i proizvodni (komercijalni) zapati u piramidalnoj organizaciji proizvodnje priplodnih grla i tovljenika

Mogućnosti stočarstva Srbije - perspektiva i budućnost

The paper describes the state of the livestock production in the Republic of Serbia including preliminary results from the 2012 census: according to preliminary data, 908.990 heads of cattle, 3.403.288 pigs, 1.729.278 sheep and 235.576 goats are reared in Serbia. Structural and institutional measures, and measures of credit support should be the main instruments for achieving the goals of progress in animal husbandry. Activities in the breeding-selection work should be carried out in accordance with the recommendations of international organizations (ICAR, INTERBULL, EAAP). One of the most important outcome of these activities should result in a level of over 80% of the total population of cattle, pigs, sheep and other species of domestic farm animals in Serbia included in the control of production performance (presently between 25 and 30%). Genetic improvement of cattle, sheep and pigs (milk, meat) is very complex. More efficient use of reproductive technologies (AI - artificial insemination and embryo transfer ET, etc.), also of methods for evaluation of breeding value of farm animals through new methods of evaluation of breeding value of cows and breeding bulls will contribute to faster genetic improvement of production traits of these species of domestic animals. New knowledge in mapping and gene transfer, marker assisted selection, in vitro embryo development, embryo cloning, sexing, etc., are improving rapidly, with new technologies being developed permanently. Breeding/improvement of cattle, sheep and pigs in through breeding - selection work should facilitate further improvement of fertility traits, growth rate, feed efficiency, carcass quality (higher percentage of muscle tissue in the body), the quality of milk and meat, resistance to disease and stress, etc.Početkom 2013. godine dobijeni su preliminarni rezultati popisa poljoprivrede u Republici Srbiji, obavljenog 2012. godine. Ukupan broj goveda je 908.990, svinja 3.403.288, ovaca 1.729.278 i koza 235.576 grla.. Povećanje konkurentnosti stočarstva Srbije se može ostvariti kreiranjem uslova za tržišno okruženje i putem investicija, kako u znanje, tako i u opremu. Zbog toga strukturne i institucionalne mere, kao i mere kreditne podrške treba da budu glavni instrumenti za ostvarenje ovog cilja. Aktivnosti u odgajivačko-selekcijskom radu treba da se sprovode u skladu sa preporukama međunarodnih organizacija (ICAR, INTERBULL, EAAP i druga). Jedan od najvažnijih rezultata ovog rada treba da prouzrokuje nivo od preko 80% ukupne populacije goveda, svinja, ovaca i ostalih vrsta domaćih životinja u Srbiji bude obuhvaćeno kontrolom proizvodnih svojstava (sada između 25 i 30%). Status i ciljevi oplemenjivanja goveda u Srbiji. Genetsko unapređenje goveda (mleko,meso) je vrlo kompleksno. Efikasnije korišćenje reproduktivnih tehnologija (VO-veštačko osemenjavanje i ET-embriotransfer i dr.) i korišćenje metoda za procenu odgajivačke vrednosti domaćih životinja preko novih metoda ocene priplodnih vrednosti bikova i krava će doprineti bržem genetskom unapređenju mlečnosti krava. Nova saznanja u mapiranju i transferu gena, selekciji preko markera, in vitro razvoju embriona, seksiranju i kloniranju embriona i dr. Odgajivački ciljevi-simentalska rasa, prosečna proizvodnja mleka u standardnoj laktaciji preko 6 000 kg; Holštajn frizijska rasa u standardnoj laktaciji preko 8 000 kg. Melezi iz ukrštanja domaćih krava nižih proizvodnih sposobnosti i bikova tovnih rasa, francuskih, italijanskih, engleskih. Odgajivački ciljevi ovakvog oplemenjivačkog rada i korišćenje heterozis efekta je stvaranje takvih genotipova koji će omogućiti završnu telesnu masu meleza F1, junadi od preko 550 kg, prosečni dnevni prirast u tovu preko 1500 g, randman toplih polutki preko 60%, sadržaj mišića u trupu od preko 65%. Status i ciljevi oplemenjivanja ovaca u Srbiji. Oplemenjivanje u cilju povećanja proizvodnje mesa treba da omogući dobijanje jagnjadi sa većim dnevnim prirastom (preko 300 g), veće završne mase tela sa 90 dana uzrasta (preko 28 kg), kao i većeg randmana trupa, više od 58%). Problem prelaska na policikličnost i oplodnju ovaca u toku cele godine obavio bi se na dva načina: genetički, korišćenjem ukrštanja rasa koje manifestuju estrus izvan normalne sezone (dorzet horn, il de france i romanovska) primenom metoda stimulacije, tj. indukcijom i sinhronizacijom estrusa.Tako bi se stvorili uslovi za primenu intenzivnog sistema jagnjenja dva jagnjenja u jednoj godini odnosno tri jagnjenja u dve godine. Sistem jagnjenja, sistem ukrštanja, selekcija i linijsko odgajivanje, zatim skraćenje post partum intervala i povećanje indeksa jagnjenja, kao i broja jagnjadi pri rođenju, rano zalučenje jagnjadi, korišćenje metode veštačkog osemenjavanja, automatskih mašina za dojenje, odgajivanje jagnjadi uspešnom zamenom za mleko i tov jagnjedi od 30 - 45 kg sa 90 do 120 dana. Status i ciljevi oplemenjivanja svinja u Srbiji. Oplemenjivanje svinja u cilju unapređenja mesnatosti preko odgajivačko-selekciojskog rada treba da omogući dalje poboljšanje osobina plodnosti, brzine porasta, iskorišćavanja hrane, kvaliteta trupa (veći procenat mišićnog tkiva u trupu), kvaliteta mesa i otpornosti svinja na bolesti i stres. Odgajivačko-selekcijskim radom neophodno je: povećati genetski potencijal postojećih mesnatih rasa i meleza svinja, raditi na stvaranju linija unutar čistih rasa primenom divergentne selekcije, kako bi se kasnije njihovim ukrštanjem ispoljivo veći heterozis efekat. Cilj selekcije treba da bude povećanje mišićnog tkiva u najvrednijim delovima trupa: but, plećka i kare. Odgajivački program u našoj zemlji predviđa ukrštanje landrasa (švedski, holandski,) i velikog jorkšira radi proizvodnje nazimica F1 generacije. One se posle toga ukrštaju sa nerastovima treće rase (terminalna rasa nerastova: hempšir, durok, pietren, nemački i belgijski landras) ili nerastovima F1 generacije. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. TR-31053

Two-component two-phase critical flow

U radu je predstavljen model dvokomponentnog dvofaznog kritičnog strujanja dvofazne mešavine. Model je validiran poređenjem računskih rezultata sa vrednostima izmerenim na PUMA eksperimentalnoj instalaciji. Model je zasnovan na jednodimenzionalnom modifikovanom homogenom izentropskom dvofaznom strujanju tečnosti i gasa. Homogeni model je modifikovan tako što je klizanje između faza uzeto u obzir pri određivanju zapreminskog udela gasne faze u dvofaznoj mešavini, što određuje i gustinu dvofazne mešavine. Klizanje između faza je sračunato na osnovu Chisholm korelacije koja je pogodna za niže vrednosti masenog protočnog udela gasne faze kao i na osnovu Zivi korelacije koja određuje maksimalnu vrednost klizanja između faza. Na mestu kritičnog isticanja brzina dvofazne mešavine je jednaka brzini zvuka i sračunata je na osnovu takozvanog zamrznutog modela dvofaznog strujanja koji ne uzima u obzir fazni prelaz. Ostvareni rezultati su prikazani i upoređeni zajedno sa dobro poznatim Fauske modelom dostupnim u literaturi. Pokazano je da Fauske model daje više vrednosti kritičnog masenog fluksa u odnosu na izmerene vrednosti, dok model prikazan u radu daje prihvatljiva slaganja sa izmerenim podacima.A model of two-component two-phase critical flow is presented. The modelling approach is based on one-dimensional homogeneous gas-liquid two-phase isentropic flow of mixture. The homogeneous model is modified by taking into account the void fraction and two-phase mixture density dependence on velocity slip. The velocity slip is calculated using Chisholm correlation that depends on the gas phase quality and Zivi correlation for the prediction of the maximum velocity slip values. At the location of the critical flow the two-phase mixture velocity equals sonic velocity and it is calculated with the so-called ''frozen sonic velocity' model. The model is validated against data measured in air water flow at the PUMA experimental facility. Obtained results are presented together with the predictions by the well-known Fauske model. It is shown that Fauske model overpredicts measured critical mass fluxes, while the present model shows acceptable agreement with the measured data

Two-component two-phase critical flow

U radu je predstavljen model dvokomponentnog dvofaznog kritičnog strujanja dvofazne mešavine. Model je validiran poređenjem računskih rezultata sa vrednostima izmerenim na PUMA eksperimentalnoj instalaciji. Model je zasnovan na jednodimenzionalnom modifikovanom homogenom izentropskom dvofaznom strujanju tečnosti i gasa. Homogeni model je modifikovan tako što je klizanje između faza uzeto u obzir pri određivanju zapreminskog udela gasne faze u dvofaznoj mešavini, što određuje i gustinu dvofazne mešavine. Klizanje između faza je sračunato na osnovu Chisholm korelacije koja je pogodna za niže vrednosti masenog protočnog udela gasne faze kao i na osnovu Zivi korelacije koja određuje maksimalnu vrednost klizanja između faza. Na mestu kritičnog isticanja brzina dvofazne mešavine je jednaka brzini zvuka i sračunata je na osnovu takozvanog zamrznutog modela dvofaznog strujanja koji ne uzima u obzir fazni prelaz. Ostvareni rezultati su prikazani i upoređeni zajedno sa dobro poznatim Fauske modelom dostupnim u literaturi. Pokazano je da Fauske model daje više vrednosti kritičnog masenog fluksa u odnosu na izmerene vrednosti, dok model prikazan u radu daje prihvatljiva slaganja sa izmerenim podacima.A model of two-component two-phase critical flow is presented. The modelling approach is based on one-dimensional homogeneous gas-liquid two-phase isentropic flow of mixture. The homogeneous model is modified by taking into account the void fraction and two-phase mixture density dependence on velocity slip. The velocity slip is calculated using Chisholm correlation that depends on the gas phase quality and Zivi correlation for the prediction of the maximum velocity slip values. At the location of the critical flow the two-phase mixture velocity equals sonic velocity and it is calculated with the so-called ''frozen sonic velocity' model. The model is validated against data measured in air water flow at the PUMA experimental facility. Obtained results are presented together with the predictions by the well-known Fauske model. It is shown that Fauske model overpredicts measured critical mass fluxes, while the present model shows acceptable agreement with the measured data

Mogućnosti i izazovi održivog razvoja ovčarstva Srbije

This paper analyzes the present state of sheep farming in Serbia and provide guidance for sustainable development in the future. It also discusses the challenges of the modern age that may affect the viability of sheep production. Today in Serbia grows less than 1.5 million sheep. In terms of breed structures, most of the population makes indigenous Pramenka sheep (80%), while the remaining 20% are: Tsigai, Merinolandschaf, Ile de France, Pirot improved, Mis sheep, and other less important population, as well as the crossbreed with foreign and local domestic sheep. However, due to the intense process of industrialization, from the second half of the twentieth century until today there is a trend of depopulation, demographic discharge of the village, which has resulted in reducing the farms so that the number of sheep in the past two decades fell by about 30%. The greatest reduction in the number of sheep registered in the nineties. After stabilization, a large decrease in the number of sheep was followed by the 2010th year and by 6% compared to 2008 year. Genetical improvement is significantly increased level of production of all species of domestic animals. However, animals selected for high and efficient production are exposed to greater risk. This primarily refers to the physiological and immunological problems, but would generally be said that all this leads to distortion of harmony between the organism and the environment and the repercussions on the molecular level. Sustainable development of sheep breeding in Serbia must be kept in mind this reality. New challenges facing the sheep breeding of Serbia, stems from a political orientation toward membership in the European Union. Sheep Serbia must find its place in this new challenge.Ovaj rad analizira sadašnje stanje ovčarstva u Srbiji i daje smernice za održivi razvoj u budućnosti. On takođe raspravlja o izazovima modernog doba koji mogu uticati na održivost ovčarske proizvodnje. Srbija danas raspolaže sa nešto manje od 1,5 miliona ovaca. U pogledu rasne strukture, većinu čini pramenkalokalne autohtone ovce, dok preostalih 15- 20% su: Cigaja, Merinolandschaf, Ile de France, Pirotska oplemenjena, novo proizvedena Mis ovca, i druge manje važne populacije, kao i melezi sa inostranim rasama. Međutim, zbog intenzivnog procesa industrijalizacije, od druge polovine dvadesetog veka do danas postoji trend smanjenja seoskog stanovništva i pražnjenja sela, što je rezultiralo smanjenjem farmi, tako da je broj ovaca u poslednje dve decenije opao za oko 30%. Najveći pad broja ovaca registrovan je tokom devedesetih. Posle stabilizacije, veliki pad u broju ovaca je usledio 2010. godine za 6% u odnosu na 2008. godinu. Genetsko unapređenje je poslednjih decenija znatno povećalo nivo proizvodnje svih vrsta domaćih životinja. Međutim, životinje selekcionisane za visoku i efikasnu proizvodnju izloženi su većem riziku. Ovo se prvenstveno odnosi na fiziološke i imunološke probleme, ali bi se generalno moglo reći da je sve to dovelo do narušavanja harmonije između organizma i sredine i posledica na molekularnom nivou. Održivi razvoj ovčarstva Srbije mora imati u vidu ovu realnost. Novi izazovi sa kojima se suočava ovčarstvo Srbije, proističu i iz političke orijentacije ka članstvu u Evropskoj uniji. Zbog svih pomenutih razloga ovčarstvo Srbije mora naći svoje pravo mesto u svetlu novih izazova

Izvori proteina u obrocima za ishranu preživara

The rapid increase in human population leads to increased demand for animal protein. On the other hand, the deficit of protein feeds in the market and rising costs are the most significant obstacles facing animal production. Therefore, most researches have focused on improving the status and utilization of different protein sources in order to reduce costs and maintain optimum performance of animals. The results of our study showed that lambs of MIS population, of average body weight of 18.0 kg, fed diets with different protein sources: sunflower meal, soybean meal, fish meal, realized average daily gain: 0.169, 0.205 and 0.227 kg, respectively. Conversion of dry matter in analogue treatments was: 4.54, 3.71 and 3.30 (kg/kg of gain) and total protein (g/kg): 732, 596 and 549, respectively. It is evident that the fish meal as a protein source improves the growth and utilization of food in lambs. However, given that the European Commission has banned the use of fish meal in diets for animal nutrition, nutritionists' imperative is to investigate the possibility of using 'unconventional' sources of protein (peas, beans, lupins) in diets for ruminant nutrition. The aim of this study was to compare the effects of different sources of protein in diets on production performance of ruminants.Brz porast ljudske populacije uslovljava povećanu potražnju za animalnim proteinima. Sa druge strane, deficit proteinskih hraniva na tržištu i porast troškova su najznačajnije prepreke sa kojima se suočava animalna proizvodnja. Zbog toga, većina istraživanja je usmerena na poboljšanje statusa i iskorišćavanja različitih izvora proteina, u cilju smanjenja troškova i održavanja optimalnih performansi životinja. Rezultati naših istraživanja su pokazali da su jagnjad MIS populacije, prosečne telesne mase 18,0 kg, hranjena obrocima sa različitim izvorima proteina: suncokretova sačma; sojina sačma, riblje brašno, ostvarila prosečan dnevni prirast: 0,169 : 0,205 : 0,227 kg, respektivno. Konverzija suve materije na analognim tretmanima, je iznosila: 4,54 : 3,71 : 3,30 (kg/kg prirasta) a ukupnih proteina (g/kg): 732 : 596: 549. Evidentno je da riblje brašno, kao izvor proteina, poboljšava rast i iskorišćavanje hrane kod jagnjadi. Međutim, obzirom da je Evropska komisija zabranila korišćenje ribljeg brašna u obrocima za ishranu životinja, imperativ nutricionista je ispitivanje mogućnosti korišćenja'nekonvencionalnih' izvora proteina (grašak, pasulj, lupina) u obrocima za ishranu preživara. Cilj ovog rada je da se uporede efekti različitih izvora proteina u obrocima na proizvodne performanse preživara

Neki aspekti poboljšanja produkcije travnjaka za ispašu ovaca

Grasslands represent significant natural resource with important role in economy and ecology of every country. Properly cultivated and utilized grasslands provide cheap and high quality food for sheep, which they easily transfer into milk and meat. However, extensive management has caused degradation of pasture areas. Improvement of production of forage plants on pastures is achieved by using melioration measures, primarily fertilization. Fertilization is important also from the aspect of increase of yield and quality of forage plants. The effect of application of fertilizer depends on the present plant species in the mixture. Application of nitrogen mineral fertilizers in mixtures reduces the nitrogen fixating abilities of leguminous species, which leads to the diminishing of their competitive abilities and favouring of the grass component in the mixture. Use of excessive quantities of N fertilizer in plants causes the accumulation of nitrates, as a unfavourable quality parameter in plant tissues, which can have harmful effect on animal health. Therefore, attention should be focused on application of N fertilizers, which should be harmonized with the plant requirements, so that used quantities are not excessive and harmful. Objective of this paper is to point out the significance of fertilization as one of the most important melioration measures.Travnjaci su značajan prirodni resurs koji ima važnu ulogu u ekonomiji i ekologiji svake zemlje.Pravilno negovani i iskorištavani ,travnjaci obezbeđuju jeftinu i kvalitetnu hranu za ishranu ovaca koju one uspešno transformišu u mleko i meso. Međutim, ekstenzivno gazdovanje je uslovilo degradaciju pašnjačkih površina.Unapređenje proizvodnje krme na pašnjacima se postiže primenom meliorativnih mera, u prvom redu đubrenja. Đubrenje ima značajan uticaj na povećanje prinosa i kvaliteta krme. Efekat primene đubriva zavisi od prisutne biljne vrste u smeši. Primena azotnih mineralnih đubriva u smešama, smanjuje azotofiksatorne sposobnosti leguminoznih vrsta, što dovodi do slabljenja njihovih konkurentnih sposobnosti i favorizovanja travne komponente u smeši. Upotreba prevelikih količina N đubriva kod biljaka izaziva nagomilavanje nitrata, kao nepoželjnog parametra kvaliteta u biljnim tkivima, koji mogu da imaju štetno dejstvo na zdravstveno stanje životinja. Iz tih razloga treba pokloniti veliku pažnju primeni N đubriva, koja treba da bude u skladu sa potrebama biljaka, kako upotrebljene količine ne bi bile prevelike i štetne. Cilj ovog rada je bio da ukaže na značaj đubrenja kao jedne od najvažnijih meliorativnih mera

Uticaj sistema ukrštanja na tovne parametre odlučene jagnjadi

In this paper, the effect of different systems of crossing of sheep: two-breed (PxW) and three-breed (PxWxIDF) on production results - body weight and average daily gain of lambs weaned at the age of 60 days and fattened to age of 120 days, was investigated. Also, the effect of crossing on consumption and conversion of food and nutrients was monitored. Study was carried out on the Experimental sheep farm of the Institute for Animal Husbandry, Belgrade-Zemun, and following breeds were used in the crossing: Pirot Pramenka (P), Wurttemberg (W) and Ile de France (IDF). Pirot Pramenka was used as the maternal basis, while Wurttemberg rams were used as sires, and as terminal breed, Ile de France rams were used. Results have shown that the three-breed crosses of F1 generation, compared to two-breed crosses, obtained higher body gain for 19.23% with lower food intake for 5.19%, during fattening period lasting from 60th to 120th day of age. Regarding feed conversion ratio, they used per 1 kg of body gain 29.61% less hay and 20.82% less concentrate feeds. Positive biological effect exhibited in three-breed crosses (PxWxIDF) is consequence of individual heterosis and maternal heterosis.U radu je ispitivan uticaj različitih sistema ukrštanja ovaca: dvorasnog (PxW) i trorasnog (PxWxIDF), na rezultate u pogledu mase tela i prosečnog dnevnog prirasta jagnjadi zalučene sa 60 dana i tovljene do 120 dana uzrasta. Takođe su praćeni efekti ukrštanja na konzumiranje i konverziju hrane i hranljivih materija. Istraživanja su obavljena na eksperimentalnoj farmi ovaca Instituta za stočarstvo Beograd-Zemun, a za ukrštanje su korišćene sledeće rase ovaca: pirotska pramenka (P), virtemberg (W) i Il de frans (IDF). Rezultati su pokazali da su trorasni melezi u odnosu na dvorasne, u tovu od 60. do 120. dana uzrasta ostvarili za 19.23% veći prirast i za 5.19% manje konzumiranje hrane. U pogledu konverzije hrane, po kg prirasta su utrošili za 29.61% manje sena i za 20.82% manje koncentrata. Pozitivan biološki efekat koji se ispoljio kod meleza (PxWxIDF) je posledica korišćenja heterozisa individue i heterozisa majke

Uticaj sistema ukrštanja na prinos i kvalitet mesa odlučene jagnjadi

This study examines the impact of two-breed (PXW) and three- breed (PxWxIDF) system of sheep crossing on the results in terms of yield and quality of meat of lambs, weaned at 60 days of age and fattened up to 120 days of age. Study was carried out on the experimental sheep farm of the Institute for Animal Husbandry, Belgrade-Zemun, and the following breeds of sheep were used for crossing: Pirot pramenka (P) Württemberg (W) and Ile de France (IDF). As maternal basis the Pirot Pramenka and two breed crosses were used, and as improvement breed - Ile de France rams. Pre-slaughter body mass of two-breed and three-breed crosses was: 32.63 and 34.48 kg. Values of dressing percentage warm carcass with head and offal were: 59.0 and 58.4%. The share of the category I meat on analogue treatments was: 37.07: 37.48%, meat of category II: 33.98: 32.41%, and the meat of category III - 28.69: 26.87%. Meat to bone ratio was: 2.3:1 in two- breed crosses, whereas in the three-breed crosses it was 2.7:1. MLD surface was 11:49 and 11:45 cm2. Regarding the chemical and technological characteristics, there were no significant differences among the treatments (P> 0.05).U radu je ispitivan uticaj dvorasnog (PxW) i trorasnog (PxWxIDF) sistema ukrštanja ovaca na rezultate u pogledu prinosa i kvaliteta mesa jagnjadi zalučene sa 60 dana i tovljene do 120 dana uzrasta. Istraživanja su obavljena na eksperimentalnoj farmi ovaca Instituta za stočarstvo Beograd-Zemun, a za ukrštanje su korišćene sledeće rase ovaca: Pirotska pramenka (P), Virtemberg (W) i Ile de France (IDF).Kao materinska osnova korišćeni su Pirotska pramenka i dvorasni melezi, a kao oplemenjivači - ovnovi Ile de France. Ishrana grla krmnim smešama je bila grupna i po volji, dok je količina sena ograničena i ravnopravno distribuirana. Na kraju ogleda, radi utvrđivanja prinosa i kvaliteta mesa, izdvojeno je i žrtvovano ukupno 18 grla (po 9 iz svake grupe).Statistička obrada dobijenih podataka je izvršena koršćénjem programa Stat.Soft, Inc (2003) STATISTICA (data analysis software system), version 6, primenom standardnih matematičko-statističkih metoda. Telesna masa pred klanje meleza iz dvorasnog i trorasnog sistema ukrštanja je iznosila: 32.63 i 34.48 kg.Vrednosti randmana toplog trupa sa glavom i iznutricama su iznosile: 59.0 i 58.4%.Udeo mesa I kategorije na analognim tretmanima je iznosio: 37.07 : 37.48%, mesa II kategorije: 33.98: 32.41%, dok je meso III kategorije bilo zastupljeno sa 28.69 : 26.87%. Odnos mesa prema kostima je bio: 2.3:1 kod dvorasnih meleza, dok je kod trorasnih iznosio 2.7: 1. Površina MLD je iznosila 11.49 i 11.45 cm2.U pogledu hemijskih i tehnoloških osobina, nije bilo značajnih razlika između ispitivanih tretmana (P>0.05)