Migranti, kriza i javni protesti

U radu se ukazuje na kompleksnost savremene globalne krize, migracija i javnih protesta. Njihovo objašnjenje zahteva interdisciplinaran pristup, a sociološka analiza i objašnjenje najvažnijih karakteristika navedenih pojava su nezaobilazni i nužni. Autor polazi od sistemske teorije društva, po kojoj je danas na sceni razvijeni kapitalistički centar, a na polu/periferiji su društva zavisna od centra. Najvažniji centri ekonomske, finansijske, političke i vojne moći su glavni uzroci svetske krize i masovnih migracija stanovništva. Prvi deo rada bavi se najbitnijim dimenzijama svetske krize. U drugom delu su opisane migracije u 21. veku (uzroci, dinamika, tok i društvene i kulturne posledice). U trećem delu je analiza najvažnijih uzroka i posledica javnih protesta građana, političkih elita, predstavnika nad/ nacionalnih institucija za i protiv migranata. Istražuju se i protesti migranata protiv uslova u kojima traže svoja prava i (ne)savladavaju brojne prepreke na putu do sredine u koju imigriraju

Političke elite, sindikati i radnici Srbije na kraju tranzicije

U ovom radu autor sociološki opisuje i objašnjava odnos političkih i sindikalnih elita na kraju procesa tranzicije Srbije. Posebno se ukazuje na najvažnije faktore koji su doprineli zbližavanju interesa ovih elita početkom 2012. godine, tj. pred parlamentarne i druge izbore. Prvi deo članka posvećen je (ne)modernizacijskim potencijalima političke elite i njenom odnosu prema manuelnim radnicima. Opisuju se pojmovi tranzicije, privatizacije, nastajanja društva kapitalističke periferije. Većina sindikalnih centrala je prihva­tila neoliberalni koncept razvoja i privatizacije. Na taj način su marginalizovale i sebe i članstvo koje predstavljaju. Najveći dobitnici tranzicije su političke i ekonomske elite. One su srž nove kapi­talističke klase Srbije. Manuelni radnici i delovi srednjih slojeva su najveći gubitnici tranzicije. U drugom delu rada istražuju se strategije delovanja sindikata u vremenu svetske ekonomske krize, po­sebno u Srbiji. Istaknute su sledeće pojave: razjedinjeni i sukobljeni sindikati, bliskost sindikalnih lidera sa političkim strankama i poslodavcima, nepostojanje strategije sindikata u novim uslovima, sukobi u sindikatima, nesolidarnost, gubitak ugle da, članstva i društvene moći. Ovo je praćeno masov nim gubitkom posla, siromaštvom, socijalnim nejednakostima, sukobima i siromaštvom većine radnika i ostalih građana. U zaključku rada autor je naglasio da je u Srbiji na­stalo društvo kapitalističke periferije, bez autentičnih sindikata i jakom uticaju političkih stranaka na njih. Za to krivicu snose aktuelne političke i sindikalne elite

Tranzicija, radnički protesti i blokade javnih prostora u Srbiji

Predmet ovog rada su radnički protesti i blokade javnih prostora u Srbiji u poslednjih 20 godina. Sociološki su analizirani, opisani i objašnjeni njihovi najvažniji uzroci i povodi, način organizovanja i efikasnost. Dešavali su se u „talasima”. Prvi je započeo ubrzanjem privatizacije (2004. i 2005. godine), drugi njenim produbljivanjem (2009. i 2010), a treći se poklopio sa završetkom privatizacije i intenziviranjem globalne ekonomske krize (2014–2019). Glavna hipoteza je da su radnički protesti i blokade sistematski determinisani. Najvažnija je priroda društvenog sistema, tj. primenjeni koncept tranzicije i privatizacije. Individualni i lokalni faktori (uzroci) su manje značajni. Radnički protesti i blokade su bili manje efikasni na kraju nego na početku ubrzane tranzicije i privatizacije

Politika zaduživanja i socijalne nejednakosti u Srbiji

U tekstu se analiziraju najopštiji uzroci zaduživanja zemlje i strategija ekonomskog i društvenog razvoja u društvu u tranziciji. Na primeru Srbije ukazuje se na najvažnije domaće i međunarodne institucije koje dominantno utiču na dinamiku i uslove zaduživanja zemlje tokom poslednje dve decenije. Potom se istražuju priroda odnosa između domaćih ekonomskih i političkih elita i stranih zajmodavaca. Polazi se od teze da mesto zemlje u svetskoj privredi, tj. da li je u centru ili na periferiji kapitalističke privrede, najznačajnije utiče na finansijsku, ekonomsku i političku zavisnost od centra i dominantnih svetskih kreditora. Zemlja na periferiji svetskog kapitalističkog sistema, kakva je Srbija, poslednje dve decenije se toliko zadužila da taj dug postaje limitirajući faktor razvoja. On je istovremeno uzrok brojnih socijalnih nejednakosti, kao što su nizak stepen privrednog razvoja, masovna nezaposlenost i siromaštvo građana. Ovo dodatno podgreva društvene napetosti i sukobe, ali to je „cena“ o kojoj ne brinu strani kreditori. Pozajmljena sredstva, zbog dominacije neoliberalne politike razvoja, više se ulažu u potrošnju nego proizvodnju roba, znanja i usluga. To odgovara delovima kapitalističke klase, a stvarno ometa ekonomski i društveni razvoj. Socijalne posledice najviše pogađaju donje klase i slojeve, nemoćne da bitnije utiču na karakter i politiku zaduživanja zemlje

Globalizacija i radnički štrajkovi i protesti protiv izmena zakona o radu u Srbiji i regionu

Rad je posvećen analizi najvažnijih karakteristika socijalnih protesta protiv izmena zakona o radu u kontekstu procesa globalizacije. U prvom planu je sociološka analiza karakteristika neoliberalne globalizacije i tranzicije društva u Srbiji i regionu i njihovih posledica po socijalnu i ekonomsku strukturu društva. Istražuju se najvažnije karakteristike subjekata tranzicije i globalizacije, njihove dinamike i najvažnijih posledica. Osnovna hipoteza je: na primeru izmena radnog zakonodavstva možemo sagledati najvažnije karakteristike fleksibilizacije radnih odnosa i tržišta rada u neoliberalnoj globalizaciji. Zakon o radu je jedan od najvažnijih sistemskih zakona, koji bitno utiče na položaj zaposlenog i nezaposlenog stanovništva. U svojoj suštini izmene zakona o radu donose veću eksploataciju, konkurenciju i siromaštvo zaposlenih radnika. Odnos prema izmenama zakona o radu u regionu je sličan, a isti su i akteri centra kapitalističkog sistema koji to nameću. Autor se bavi karakteristikama sindikalne scene u Srbiji i regionu i ulogom sindikata u organizovanju otpora prema izmenama zakona o radu. Ima i opisa drugih oblika protesta protiv političkih elita, koje su transmisija nametnutih odluka iz kapitalističkog centra. Tu je i lista najvažniih ekonomskih i socijalnih prava radnika koja se ukidaju. U najkraćim crtama se istražuju oblici otpora radnika, dinamika sukoba, stepen solidarnosti, odnos javnosti i vlasti prema štrajkačima i učesnicima javnih protesta i najvažnje posledice po zaposlene u privatnom i javnom sektoru. Na kraju, otpor radnika protiv dalje fleksibilizacije radnog zakonodavstva u Srbiji poredi se sa štrajkovima i protestima zaposlenih i građana u bivšim republikama Jugoslavije i u Evropi

Radnički štrajkovi i tranzicija u Srbiji od 1990. do 2015. godine

Predmet sociološke analize u ovoj monografiji su najbitnije karakteristike radničkih štrajkova i tranzicije u Srbiji od 1990. do 2015. godine. Osnovna pretpostavka od koje se polazi u istraživanju je da se u periodu od dvadeset pet godina mogu sagledati najvažnije karakteristike tranzicije i najvažniji uzroci, oblici, tok i posledice radničkih štrajkova. Štrajkovi su otvoreni industrijski sukobi u klasno podeljenom društvu. Njihovi glavni uzroci su na globalnom nivou društva, a proučavanje štrajkova omogućava uvid u stepen razvijenosti empirijske klasne svesti radničke klase. Reč je o teorijsko-empirijskom istraživanju radničke klase koja je organizovanjem štrajkova izražavala svoje nezadovoljstvo primenjenim modelom tranzicije i privatizacije. U tim procesima nastajalo je novo društvo, na periferiji kapitalističkog privrednog sistema. Glavne odluke o pravcima promena ekonomskog, političkog, pravnog i ostalih podsistema donosile su vladajuće političke elite. Posle 2000. godine njihovi interesi su u značajnoj meri koordinisani i interesno slični sa međunarodnim finansijskim, političkim i vojnim centrima moći. To ima značajne posledice za promene društvene strukture i strukturu klasične radničke klase

Sociology and Workers' Strikes in the 21. Century

This paper deals with the state of sociological thought in Serbia about social conflicts and the characteristics of workers strikes in the first decades of the 21st century. On the one hand, there are authors who believe this was due to the transformation into liberal capitalism. They rarely mention class conflicts and social inequalities, and strikes are beyond their analysis. On the other hand, sociologists emphasize that transition has led to the creation of a society on the semi-periphery of the capitalist economic system (Volerstin, 2005). They tend to perceive social conflicts and strikes from a wider perspective, above all because of the changes in the relationship between power and the character of the world and the domestic capitalist class. The underlying hypothesis reads: in Serbian society, the dominance of national and state issues over class issues contributes to the decline of the number of strikes. At the end of the transition, strikes became pseudo-strikes. The nature, the types and the dynamics of strikes are largely determined by the nature of the class society. At the center of the analysis are the characteristics of the social structure, the basic classes and the strikes of workers during the last two and a half decades. Based on this it is concluded that the working class has been systematically destroyed through privatization of social property, and its empirical class consciousness is confusing

Tranzicija i nestajanje radničke klase Srbije

Tranzicija srpskog društva od real-socijalističkog sistema ka kapitalizmu traje tri decenije. Veliki broj istraživača ove pojave razlikuju dva potperioda. Prvi je od 1990. do 2000. godine, a drugi traje do danas. Sam pojam „tranzicija“ je višeznačan i višeslojan i još nema opšte sociološke teorije tranzicije. Izučavali su je ekonomisti, sociolozi, demografi, istoričari, politikolozi i drugi, U ovom radu koriste se rezultati njihovih istraživanja i druga relevantna statistička i iskustvena građa. Sociološki pristup društvenim promenama i procesima dezintegracije radničke klase polazi od pretpostavke da su one sistemski, strukturno tj. klasno determinisane. To se nastoji dokazati analizom karakteristika društva u tranziciji i najvažnijim pravcima raslojavanja radničke klase. Na kraju se zaključuje da su primenjeni model razvoja i reformi doveli do stvaranja društva na periferiji Evrope i kapitalističke privrede (Immnuel Wollerstein). Autor polazi od pretpostavke da su za to najvažniji procesi privatizacije, kojima se menjala osnova društvene strukture. Posledice su: rast nejednakosti, siromaštva, nezaposlenosti i stvaranje razmrvljene radničke klase, konfuzne empirijske klasne svesti i bez autentičnih sindikalnih i partijskih organizacija. U radu se uz metod analize i sinteze koristi i komparativni metod, što omogućava poređenje navedenih pojava u dužem periodu

Migranti, društveni pokreti i solidarnost

U radu se istražuju najvažnije karakteristike odnosa savremenih društvenih pokreta, institucija i elita prema migracijama, posebno u Evropi koja je željeno odredište većine migranata. Objašnjenje tih pojava, njihov opis i razumevanje zahteva interdisciplinaran pristup. Sociologija, ekonomija i politikologija u tome imaju značajno mesto. Autori polaze od teze da su savremene migracije logična posledica krupnih globalnih i geopolitičkih promena kоје utiču i na događanja u EU i u zemljama na periferiji Evrope. Odnos prema migrantima je društveno i istorijski determinisan, a najvažniji uticaj na politiku prema aktuelnim migracijama imaju najmoćnije zemlje kapitalističkog centra. Društva na poluperiferiji sistema, posebna ona koja su izvan EU, imaju malu društvenu moć da samostalno kreiraju migrantsku politiku. Srbija je zemlja na „balkanskoj ruti'', izvan EU i na poluperiferiji svetskog kapitalističkog sistema. Njen odnos prema migracijama odlučujuće je determinisan stranim faktorima, dok je značaj domaćih društvenih pokreta marginalan. U prvom delu teksta autori navode najvažnije uzroke i posledice neoliberalnog koncepta globalizacije u zemljama kapitalističkog centra i polu-periferije (rast ekonomskih, političkih, socijalnih, verskih, etničkih i regionalnih nejednakosti i sukoba). U drugom delu je sociološka i politikološka analiza društvenih pokreta u Evropi (društvene vrednosti, stepen organizovanosti, uticaj na politički i društveni život). Treći deo sadrži rezultate istraživanja odnosa desnih i levih društvenih pokreta i političkih stranaka prema aktuelnim migracijama. Na kraju autori zaključuju: migrantima su najčešće uskraćeni pravo na život, sloboda kretanja i solidarnost. To nisu samo „evropske'' već su i civilizacijske vrednosti

Najčešći uzroci studentskog otpora reformi visokog obrazovanja u Srbiji i regionu

U radu se analiziraju i objašnjavaju najvažniji uzroci studentskih štrajkova i javnih protesta protiv reforme visokog obrazovanja u Srbiji i regionu. Sociološka i ekonomska analiza omogućava autorkama da istaknu najvažnije društvene, ekonomske i političke karakteristike sredine u kojoj se dešavao studentski otpor, ali i da ovu istražuju u kontekstu evropskih integracija. Polazna teza glasi: studentski štrajkovi i protesti su u najvećoj meri sistemski determinisani, pre svega, prirodom društvenog sistema, karakteristikama vladajuće klase, lokalnim prilikama i mestom zemlje u evropskoj i svetskoj podeli rada u sferi obrazovanja. Studentski štrajkovi u Srbiji i regionu se značajno razlikuju u odnosu na one u svetu po dinamici, oblicima ispoljavanja i efikasnosti. Komparativni metod istraživanja se nametnuo kao nezaobilazan. Pored sociološke, ekonomske, politikološke naučne i iskustvene građe koriste se i drugi izvori podataka. U prvom delu navode se osnovni elementi reforme visokog obrazovanja u kontekstu evropskih idrugih integracija. Drugi deo je centralni deo istraživanja. To su najvažniji povodi i uzroci studentskih štrajkova i javnih protesta protiv reforme visokog obrazovanja, odnos političkih elita prema tome i stepen efikasnosti studentskog protesta. Treći deo istraživanja posvećen je poređenju sa onima u svetu (SAD, Kanada, Zapadna Evropa)