Effects of thinning on stand structure and increment of crop trees of silver lime (Tilia tomentosa Moench) in the area of National park ,,Fruška Gora''

U okviru ophodnje jednodobnih sastojina, period nege traje najduže, a naročito njegov deo u kojem se primenjuju prorede. Efekti različitih uzgojnih strategija nege sastojina mogu se sagledati samo na osnovu dugoročnih istraživanja na trajnim i komparativnim oglednim površinama. U zavisnosti od godine osnivanja oglednih površina, u tezi je istraživan 25 ili 26-godišnji uticaj dva tretmana proređivanja izdanačkih sastojina bele lipe različitih starosti na području Fruške gore. Prvi tretman je selektivna proreda, usmerena na stabla budućnosti koja su izdvojena 1993/94. godine na trajnim oglednim površinama (tretman E), a drugi je niska proreda na komparativnim, novopodignutim oglednim površinama 2019. godine (tretman P) u istim sastojinama. Istraživan je uticaj sprovedenih tretmana proreda na strukturu sastojina i izdvojenih uporedivih kolektiva stabala — stabala budućnosti na tretmanu E i uporedivih stabala na tretmanu P, izdvojenih po istim kriterijumima kao i stabla budućnosti na tretmanu E, ali 25–26 godina kasnije. Istraživanja su sprovedena u sastojinama starosti 52, 69 i 86 godina na kraju 2019. godine. Na oglednim površinama izvršen je premer prečnika i visina stabala, ocenjivanje stabala po biološkom položaju, stepenu stešnjenosti krošnje i kvalitetu debla, i izvršeno je njihovo kartiranje. Na nivou stabala budućnosti i uporedivih stabala izvršen je premer elemenata vertikalne i horizontalne izgrađenosti krošnji i uzimani su izvrci Presrelovim svrdlom kako bi se utvrdili elementi debljinskog i temeljničnog prirasta stabala u istom posmatranom periodu primene različitih tretmana proreda. Za posmatrani period, sastojine negovane selektivnom proredom, primarno usmerenom na stabla budućnosti, karakteriše manji broj stabala, manja ukupna temeljnica i zapremina, veća horizontalna i vertikalna strukturna varijabilnost i znatno veće učešće stabala u okviru istog broja uporedivih kolektiva sa prečnikom većim od 35,0 cm bez kore (što je osnovni kriterijum za furnirski trupac) u odnosu na sastojine negovane niskom proredom. Stabla budućnosti karakterišu manje vrednosti stepena vitkosti i pravilnije razvijene krošnje u odnosu na uporedivi kolektiv stabala pod tretmanom niske prorede. U istraživanom periodu u sastojinama različitih starosti, reakcija debljinskog i temeljničnog prirasta je značajno veća kod stabala budućnosti negovanih selektivnom proredom u odnosu na uporedivi kolektiv stabala negovanih niskom proredom. Međutim, kod početka primene selektivne prorede u sastojinama starosti 44 i 61 godinu zabeležen je trend opadanja debljinskog prirasta u odnosu na starost 26 godina. Time je definisana okvirna starosna granica sastojina do koje je izražena prirasna reakcija stabala na primenu selektivne prorede. Iz razloga većih prečnika i većeg učešća zapremine stabala budućnosti u tretmanu E, ciljnog broja 150 stabala po hektaru u oba tretmana, njihove slabije prirasne reakcije posle 44. godine starosti, a uz jaku prirasnu reakciju u 26. godini, potvrđena je mogućnost korišćenja izražene prirasne reakcije stabala lipe, uz primenu selektivne prorede u sastojinama mlađim od 44 godine. Potvrđene su mogućnosti odgajivanja bele lipe sa većim prečnicima u periodu planske ophodnje uz primenu selektivne prorede, za razliku od uobičajene niske prorede, čime potvrđujemo mogućnosti ostvarivanja različitih funkcija šuma u nacionalnom parku kod različito formiranih sastojina lipe pod uticajem proreda.Within a rotation period, tending takes the longest in even-aged stands, especially the part that involves thinning. The effects of different maintenance strategies can only be discerned on the basis of long-term studies on permanent and comparative plots. In this work, the influence of two thinning treatments over a period of 25–26 years in coppice silver lime stands of different ages in the Fruška Gora area was studied. The first treatment is a selective thinning targeting elite trees selected in 1993 and 1994 on permanent sampling plots (treatment type E). The second treatment is thinning from below on comparable, newly established plots in 2019 (treatment P) in the same stands. The effects of treatments on stand structure and selective tree collectives was investigated on treatment E (elite trees) and comparison trees on treatment P that were selected using the same criteria as the elite trees, but 25–26 years later. Surveys were conducted at ages 52, 69, and 86 years at the end of 2019. An inventory of diameters and heights was conducted at the sample plots, which included an assessment of trees by social class, crown insulation, and stem quality. All trees were mapped. A crown inventory was conducted at the elite and comparison tree levels, which included vertical and horizontal crown development parameters. The two groups of trees were also drilled through with an increment borer (Pressler) to determine the diameter and basal area increment of the trees over the 25–26 year period following the application of various thinning methods. In the 25–26 year period studied, stands where selective thinning was conducted, primarily targeting elite trees, were characterized by a lower number of trees, lower total basal area and volume, and more pronounced vertical and horizontal structure. In addition, a significantly higher number of trees with a mean breast height diameter of 35.0 cm without bark (the main criterion for veneer lumber) was found compared to the comparison trees in the thinning from below. The elite trees are characterized by lower values of the slenderness coefficient and more regularly developed crowns compared to the trees in thinning from below. In the studied period of 25–26 years, in the stands of different ages, the growth response of the trees, expressed in diameter and basal area increment, was significantly higher in the elite trees than in the comparable trees in the thinning from below. However, when selective thinning is initiated in stands at 44 and 61 years of age, there is a trend toward a decrease in growth response compared to initiation at 26 years of age. Therefore, a general age limit for the application of selective thinning was established. Within the target of 150 trees per hectare, the proportion of elite trees with a breast height diameter greater than 35.0 cm without bark was higher in the selective thinning treatment than in the thinning from below treatment. This, together with the decreasing growth response after 44 years and a strong response in the 26-year-old stand, confirms that the growth response of silver lime can be exploited by intensive selective thinning in stands younger than 44 years. It is confirmed that silver lime with higher breast height diameters can be grown in the planned rotation by selective thinning, which is not the case with the commonly used thinning method from below. Therefore, the high quality silver lime stands already established can be used for a number of other forest functions in the National Park

Height growth characteristics of one-year-old northern red oak seedlings (Quercus rubra L.) in full light conditions

In this nursery experiment, 100 one-year-old northern red oak seedlings were measured at the end of the 2016 growing season. Measured growth elements were: total height, root collar diameter and total leaf area. All seedlings were classified according to the presence of polycyclism into four types: one-flush growth, two-flush growth, three-flush growth, and four-flush growth type. The number of new flushes (shoots) is a good indicator of total height, root collar diameter and total leaf area

Utjecaj jakih prorjeda na prirast i stabilnost stabala i sastojine smreke u starosti od 32. do 50. godine

The paper studies effects of two heavy thinnings on the increment and slenderness of various categories of trees and stability of the stand as a whole. The research was conducted on a permanent experimental plot in an Norway spruce (Picea abies /L./ Karst.) monoculture in Serbia. This monoculture was established with 5,000 seedlings per hectare on the site of mountain beech forest and the effects of heavy thinnings were investigated in the 33-40 and 41-50 age periods.To determine the thinning effects we compared current diameter increments (idt) and current height increments (iht) of dominant trees (D100 and D400) obtained by a detailed analysis of trees and of mean stand dominant trees (D100 and D400). At the stand level, we compared the current diameter (id), basal area (IG) and volume (IV) increments of all trees and of the same collective of aspirants in two periods after the thinnings, between the ages of 33 and 40, and between the ages of 41 and 50.The first thinning was carried out at the age of 32 when the dominant trees were 15 m tall and the next at the age of 40 when the dominant trees were above 20 m in height. They were both low (qd <0.85) and heavy selective thinnings (34-36% of the volume). A more significant increase in the diameter increment was recorded after the second thinning between the ages of 41 and 50. It amounted to 29.1% in aspirants and 36-42% in dominant trees (D100 and D400) compared to the period after the first thinning, i.e., between the ages of 33 and 40. The thinnings further contributed to the establishment of more favorable relations in diameter and height increments of the trees in the studied culture and thus improved their stability.Istraživanja su obavljena u kulturi smreke (Picea abies /L./ Karst.), koja je osnovana sa 5.000 sadnica po hektaru na staništu planinske šume bukve na nadmorskoj visini 870 m. Na osnovi usporedbe elemenata rasta istraživane kulture s elementima rasta u drugim mladim do srednjedobnim kulturama smreke, istraživana kultura je u kategoriji visokoproizvodnih kultura u Srbiji i šire u Europi.Na trajnoj pokusnoj plohi, u dobro sklopljenom dijelu istraživane smrekove kulture u starosti 32 godine, izmjereno je 3.911 stabala po hektaru, s volumenom od 384,17 m3·ha-1, a ukupno evidentiran prirast drvne zalihe sastojine do 40. godine iznosio je 561,85 m3·ha-1, a do 50. godine 819,1 m3·ha-1. Na osnovi dvije prorjede, u 32. i 40. godini i naknadno posječenih tanjih stabala u razdoblju od 33. do 40. god., na pokusnoj plohi ukupno je posječeno 2.844 stabla po hektaru (72,7%) volumena 279,4 m3·ha-1 (tablica 1). Numerički pokazatelji strukture stabala na pokusnoj plohi u 32., 40. i 50. godini prikazani su u tablici 2, a debljinska struktura na grafikonima 2, 3 i 4.Za definiranje utjecaja prorjeda na prirast stabala uspoređen je tečajni debljinski (idt) i visinski (iht) prirast u razdoblju od 25. do 32. godine i 33.-40. godine kod detaljno analiziranih dominantnih stabala (D100 i D400), a na sastojinskoj razini uspoređen je tečajni debljinski (idt) i visinski (iht) prirast u razdoblju od 33. do 40. godine i 41.do 50. godine kod dominantnih stabala (D100 i D400). Testiranje razlika između tečajnih prirasta u različitim razdobljima obavljeno je uz pomoć t-testa. Na razini sastojine uspoređen je i tečajni prirast promjera, temeljnice i volumena svih stabala i stabala budućnosti (311 kom.∙ha-1) u razdoblju od 33.-40. godine i u razdoblju od 41.-50. godine. Neparametrijski Kolmogorov-Smirnov test korišten je za međusobnu usporedbu struktura stupnja vitkosti (odnos h/d1,3). Istraživanja su omogućila da se definira utjecaj prorjeda na prirast i stupanj vitkosti različitih kategorija stabla i sastojine u dva starosna razdoblja sastojine, 33.-40. i 41.-50. godine. Prva prorjeda u 32. godini, pri visini dominantnih stabala 15 m, imala je karakter selektivne prorjede, bila je niska (qd<0,85) i jaka (jačina prorjede je 36% volumena). Prorjeda je obavljena u starosti sastojine koja značajnije ne odstupa od razdoblja kada se izvode prve „komercijalne“ prorjede u Europi. Međutim, tokovi tečajnog debljinskog prirasta detaljno analiziranih dominantnih stabala (D100 i D400)  pokazali su da je prekasno izvršiti prorjedu u 32. godini, a model rasta (prirasta) visina је pokazao kulminaciju u 25. godini (kada su dominantna stabla postigla visinu 11 m), pa bi se 25. godina mogla označiti i kao godina u kojoj je najkasnije trebalo izvršiti prvu komercijalnu prorjedu (grafikon 7). Zatečeni velik broj stabala, s velikom drvnom zalihom po hektaru, u 32. godini i jaka prorjeda uvjetovali su  visoki iznos prorjednog etata, od 115,13 m3∙ha-1, što je u kategoriji najviših iznosa volumena koji se okvirno preporučuju u literaturi za sličnu starost smrekovih kultura. U razdoblju od 33.-40 godine debljinski prirast je iznosio kod preostalih stabala 0,31 cm∙god-1, a kod stabala budućnosti 0,54 cm∙god.-1 (tablica 7). Dominantna stabla, posebno 400 najdebljih stabala po hektaru, nalazila su se u fazi velikog visinskog prirasta u vrijeme i poslije prorjede u 32. godini (tablica 5 i 6), što je za posljedicu imalo povećanje stupnja vitkosti stabala, odnosno povećanje nestabilnosti sastojine (grafikon 8). Druga prorjeda u 40. godini, pri visini dominantnih stabala preko 20 m, imala je karakter selektivne prorjede, bila je niska (qd<0,85) i jaka (jačina prorjede je 34% volumena). Jaka prorjeda u 40. godini, s prorjednim etatom 142,28 m3∙ha-1, uvjetovala je veći debljinski prirast, odnosno bolju reakciju debljinskog prirasta na preostalim stablima, u odnosu na prorjedu u 32. godini. Stabla budućnosti imali su za 29%, a dominantna stabala (D100 i D400) za 36-42%, veći debljinski prirast u starosnom razdoblju od 41.-50. godine, u odnosu na starosno razdoblje 33.-40. godine, što je uz opadajući trend visinskog prirasta uvjetovalo i manji stupanj vitkosti, odnosno veću stabilnost stabala i sastojine (grafikon 8).Na osnovi navedenog, proizlazi da su provedene jake prorjede doprinijele uspostavljanju povoljnih odnosa u debljinskom i visinskom rastu stabala u istraživanoj kulturi i time poboljšale njihovu stabilnost

Growth elements and stand structure of artifically established Norway spruce stand at 37 and 62 years of age on Dalechamps Oak Site at Goč

Na jednoj trajnoj oglednoj površini u veštački podignutoj sastojini smrče na staništu balkanskog kitnjaka na Goču prikazani su elementi rasta i sastojinska struktura u starosti 37 i 62 godine i analizirana je njihova promena. Sastojina je podignuta sa 4500 sadnica po hektaru. U starosti 37 godina na trajnoj oglednoj površini utvrđeno je 2600 stabala po hektaru, sa temeljnicom 43,52 m2·ha−1 i zapreminom 319,97 m3·ha−1, a u starosti 62 godine utvrđeno je 878 stabala po hektaru sa temeljnicom 42,61 m2·ha−1 i zapreminom 454,48 m3·ha−1. Prva selektivna proreda, sprovedene pri srednjoj visini aspiranata (500 po hektaru) 17,6 m u starosti 37 godina je bila niska (qd = 0,88) i umerene jačine po broju stabala (28,3%) i zapremini (23,5%). Od preostalog broja stabala (1823 po hektaru) u periodu od 38. do 62. godine iz sastojine je pretežno sanitarnom sečom izlučeno 956 stabala (52,4%), sa pokazateljem niske prorede (qd = 0,68). Od početno izdvojenih aspiranata u 37. godini do 62. godine, pod uticajem biološkog diferenciranja stabala i pod uticajem nepovoljnih egzogenih faktora, a u postupku nege koji karakteriše niska proreda, u sastojini je izdvojeno 220 stabala budućnosti po hektaru. U 62. godini u sastojini su prisutni elementi nepovoljne izgrađenosti i statičke nestabilnosti jer je stepen vitkosti povećan u odnosu na stanje u 37. godini, pa se može zaključiti da je povećan i rizik za ostvarivanje njene potencijalne proizvodne i meliorativne uloge, a što je primarno posledica izostanka adekvatne nege u periodu od 38. do 62. godine.Growth elements and stand structure of an artificially established Norway spruce stand were presented at age 37 and 62-yr on the basis of a single permanent sample plot and their changes analyzed. The stand was established with 4500 seedlings per hectare. At age 37-yr on the permanent sample plot, 2600 trees per hectare were recorded with basal area of 43.52 m2•ha−1 and standing volume of 319,97 m3•ha−1. At stand age 62-yr, 878 trees per hectare were recorded with basal area of 42.61 m2•ha−1 and standing volume of 454,48 m3•ha−1. First selective thinning, conducted at mean aspirant’s height of 17.6 m (500 trees per hectare) at age 37-yr was characterized as a moderate (28.3% trees per hectare and 23.5% volume thinned) thinning from below (qd = 0.88). Out of the remaining number of trees (1823 per hectare), in the following period between 38-62-yr, 956 trees per hectare (52.4%) were removed, mostly through sanitary cutting that can be characterized as thinning from below (qd = 0.68). Out of the initially selected aspirants at age 37-yr, 220 elite trees were selected at age 62-yr due to the effects of self-thinning in the stand and unfavorable exogenous factors as well as the thinning from below regime. At age 62-yr, the stand structure is unfavorable and statically unstable as the slenderness coefficient is increased compared to the condition at 37-yr. Thus, it can be concluded that the risk for achieving the productive and meliorative potentials of the stand is increased, primarily due to absence of adequate maintenance of the stand between age 38 and 62-yr

Deliberation over species change in a monodominant sessile oak stand (Quercetum petraeae Čer. et Jov. 1953., subass. tilietosum) - A case study in ”Đerdap” National Park

Na istoj površini na staništu monodominantne šume kitnjaka (Quercetum petraeae Čer. et Jov. 1953., subass. tilietosum) analizirana je struktura sastojina pre i posle prirodne obnove, u fazi kada su u sastojini još zaostala pojedinačna stara stabla kitnjaka. Pre obnove, u sastojini staroj oko 150 godina u 1992. godini, u spratu drveća bio je zastupljen samo kitnjak, stabla su imala pretežno nepravilno izgrađene krošnje i umanjen prirasni potencijal, što su bili elementi na osnovu kojih se planirala obnova u osnovi za gazdovanje šumama. U mladoj sastojini u 2017. godini, pored pojedinačnih, zaostalih, starih stabala kitnjaka, dominira srebrnasta lipa, a u strukturi se ne nalazi biološki potencijal mladih kitnjakovih stabala koji bi predstavljao osnovu za dalji razvoj u sastojini, jer su stabla kitnjaka potisnuta od strane srebrnaste lipe u podstojni i prizemni sprat. Zbog nedefinisanog značaja lipe u sastojini, u osnovi za gazdovanje šumama propisano je prelazno gazdovanje, kojim se predviđa rekonstrukcija sastojine u nekom sledećem uređajnom razdoblju, u cilju vraćanja kitnjaka na stanište s koga je neadekvatnim postupkom obnove istisnut od strane srebrnaste lipe. Na osnovu proučene strukture mlade sastojine predlaže se napuštanje koncepta prelaznog gazdovanja u korist intenzivnog gazdovanja s lipom u aktuelnoj ophodnji. Osnovu za takav pristup dao je dovoljan broj kvalitetnih stabala lipe, odnosno aspiranata za negu i primenu selektivne prorede, kao i njihova dobra prirasna reakcija posle četiri godine od prve prorede. Stara stabla kitnjaka, koja su još uvek prisutna u sastojini, predstavljaju samo prividnu osnovu kontinuiteta s nekadašnjom sastojinom kitnjaka i potrebno ih je ukloniti u sklopu intenzivne i racionanlizovane nege srebrnaste lipe, a delom i integrisati u sastojinu lipe.Stand structure analysis was conducted before and after natural regeneration (on the same plot) on a site of monodominant sessile oak forest (Quercetum petraeae Čer. et Jov. 1953., subass. tilietosum). In this stage individual old sessile oak trees were still remaining in the stand. Before the regeneration in the 150-yr-old stand in 1992 only sessile oak was rep­resented in the upperstorey. The trees mostly had irregularly developed crowns and reduced growth potential. These were the elements used in planning the regeneration in management plans. Besides the remaining individual old sessile oak trees, silver lime dominates in the young stand in 2017. In the stand structure there is no biological potential of sessile oak trees that could represent the basis for further development because the sessile oak trees are suppressed by silver lime towards the understorey and even the herb layer. Because of the undefined significance of the silver lime in the stand, transient management was prescribed in the man­agement plan so a reconstrucion of the stand should follow in one of the next management periods in order to restore sessile oak on the site as it was suppressed due to an inedequate regeneration procedure. On the basis of the studied stand structure of the young stand, the abandonment of the transient management concept is recommended and introduction of the intensive management approach of slver lime in the current rotation. This was based on the available number of silver lime trees of good quality in the stand, i.e. the aspirants for tending by means of selective thinning and their strong growth response four years after selective thinning. Old sessile oak trees that are still present in the stand are only a simulacrum of the continuity of the current stand with the previous one and they should be removed by means of intensive and rationalized tending of silver lime, and partly integrated in the silver lime stand

Research of black locust and common hackberry stands’ structure in Subotica-Horgoš sands and proposed silvicultural measures aimed at their improvement

U radu se analiziraju elementi strukture i daje predlog uzgojnih mera za unapređenje stanja u sastojini bagrema (Robinia pseudoacacia L.) i američkog koprivića (Celtis occidentalis L.) starosti 28 godina u Subotičko-Horgoškoj peščari. Istraživanja su vršena na tri trajne ogledne površine na kojima je na dve površine eksperimentalno izvršena selektivna proreda (T1 i T2), dok je jedna površina kontrolna (K). Početno je kandidovano 528 stabala za negu po hektaru u proučavanoj starosti, od čega je na T1 izdvojeno 448 stabala bagrema i 80 stabala američkog koprivića po hektaru, a na T2 320 stabala bagrema i 208 stabala američkog koprivića po hektaru. Na površinama T1 i T2 svakom stablu za negu posečen je najmanje jedan konkurent, a ukupno je posečeno 912 i 1.072 stabla po hektaru sa ukupnom zapreminom 53–55 m3∙ha−1. Na ovaj način stvorena je osnova za ocenu prirasne reakcije stabala na selektivnu proredu u narednom periodu.The paper analyzes the elements of the stand structure and proposes silvicultural measures to improve conditions in the stand of black locust (Robinia pseudoacacia L.) and common hackberry (Celtis occidentalis L.) aged 28 years in Subotica-Horgoš sands. The research was performed on three permanent experimental plots on which selective thinning (T1 and T2) was performed experimentally in two plots, while one was left as a control plot (C).Initially, 528 trees for tending per hectare were selected in the studied age, of which 448 black locust and 80 common hackberry trees per hectare were selected on T1, and 320 black locust and 208 common hackberry trees per hectare on T2.In experimental plots T1 and T2 at least one competing tree was cut down to each tree for tending, and a total of 912 and 1072 trees were cut down per hectare with a total volume of 53-55 m3∙ha−1.In this way, a basis was created for the assessment of the growth response of trees to selective thinning in the upcoming period

Effects of two different thinning methods on the diameter and basal area increments of silver lime (Tilia tomentosa Moench) target trees in Fruška Gora (Serbia)

This paper analyses the cumulative effects of selective thinning and thinning from below on diameter and basal area increments of target trees after 25/26 years in 52, 69- and 86-year-old silver lime (Tilia tomentosa Moench) stands. Two target tree collectives were analysed: (1) elite trees selected between 1993–1994 from permanent sampling plots (selective thinning method), and (2) a ‘comparable collective’ of target trees selected in 2019 (25/26 years later) according to the same criteria as the elite trees, in the same stands thinned from below. Elite trees that were selectively thinned had: higher diameter, basal area and volume per tree, higher diameter and basal area increment for a given time period, and lower slenderness coefficients compared to the target trees that were thinned from below at 52 and 69 yr. While diameter increment decreases with age, and differences between elite trees of different ages are clearly delineated, diameter increments of trees thinned from below are not significantly different at 52 and 69 yr. In addition, basal area increment of trees is highest at 69 yr with selective thinning. When thinning from below, there were no significant differences in basal area increments between trees at 69 and 86 yr. Silver lime shows a strong growth response after selective thinning at ages 25/26 and 44 yr. However, our results show that this response is less pronounced when selective thinning begins at 61 yr

Prilagođena tehnika gajenja šuma za biološku kontrolu širenja invazivnih drvenastih neofita u šumarstvu

Invazivne drvenaste neofite na području Srbije (pajasen - Ailanthus altissima /Mill./Swingle, pajavac - Acer negundo L. i bagrem - Robinia pseudoacacia L.), usled velike adaptivne sposobnosti, ranog polnog sazrevanja i svakogodišnje produkcije velike količine semena, danas intenzivno kolonizuju sastojine autohtonih vrsta šumskog drveća, kao i površine u urbanoj sredini, a usled brzog rasta, a time i dominantnog položaja u strukturi mladih sastojina predstavljaju značajan faktor njihove degradacije. Za očuvanje prirodnih šumskim ekosistema i proces njihovog unapređenja, posebno je osetljivo pitanje invazije drvenastih neofita u fazi obnavljanja sastojina. Nova faza degradacije prirodnih šumskih ekosistema, koju uzrokuju navedene invazivne drvenaste neofite, pred šumarsku struku postavlja zahteve i nalaže kompleksna uzgojna rešenja za zaustavljanje invazije, saniranje posledica invazije u procesu obnavljanja i negovanja konkretnih sastojina, kao i revitalizaciju vrsta iz prirodnih zajednica. Za rešavanje navedenih pitanja dosadašnje mogućnosti i potencijali šumarske struke nisu adekvatno korišćeni. Tako, na primer, prorede kao jasno definisane mere gajenja šuma koje šumarska struka periodično sprovodi u sastojinama tokom većeg dela ophodnje, sa dopunjenim selekcijskim kriterijumom za odabir stabala za proredu u kolonizovanim sastojinama sa invazivnim vrstama drveća, mogu doprineti biološkoj kontroli njihovog širenja na širokom prostoru, odnosno mogu doprineti zaustavljanju invazije na okolne površine i usloviti prirodno odumiranje u okviru sastojinskog sklopa. U radu se razmatra primena prilagođene tehnike gajenja šuma za biološku kontrolu širenja invazivnih vrsta drveća, koja se zasniva na njihovoj polnosti. Kod dvodomih i trodomih invazivnih vrsta selekcijski XI Kongres o korovima i savetovanje o herbicidima i regulatorima rasta 11th Weed Science Congress and Symposium on Herbicides and Growth Regulators 43 kriterijum za odabir stabala za proredu kolonizovanih sastojina zasniva se na usmerenom uklanjaju rodnih stabala invazivne vrste. U periodu prelaznog gazdovanja dominantno učešće invazivnih vrsta u strukturi kolonizovanih sastojina se svodi na neinvazivni oblik, odnosno gajena muška stabala invazivne vrste. Sklop vrsta iz prirodne zajednice, zajedno sa sklopom gajenih muških stabala invazivne vrste, predstavlja faktor samoredukcije invazivnih vrsta u podstojnom spratu kolonizovanih sastojina. Kod jednodomih invazivnih vrsta prilagođena tehnika gajenja šuma se zasniva na ekosistemskom pristupu u gazdovanju šumama, kojim se nalaže formiranje strukture sastojina u okviru koje prirodno odumiru invazivne vrste drveća, a revitalizuju se vrste iz prirodne zajednice

Rast i struktura linijskog zasada talijanske johe (Alnus cordata /Loisel./ Duby) u dobi 11 i 16 godina na Fruškoj gori (Srbija)

Growth and structure of Italian alder (Alnus cordata /Loisel/ Duby) trees were analyzed in a linear plantation established by planting two-year-old seedlings at Fruška Gora (Serbia). The aim of this paper is to point out the growth characteristics and the structure of the Italian alder linear plantation at age 11 and 16 years and contribute to the knowledge of adaptive and productive potential of the species in the available plantation in Serbia.The spacing between the trees was 7 m (200 trees per hectare). The plantation is located on anthropogenically changed pedunculate oak and hornbeam site at 125 m above sea level. On the basis of 35 measured trees at age 11 and 16 years, the top height was 15 and 21 m, and the Lorey’s mean height 13.4 and 19.5 m. The dominant diameter was 32.4 cm at age 11 and 59.4 cm at age 16 years. The mean quadratic diameter was 25.1 and 47 cm.The productivity of the plantation is high. At age 11 years, the basal area was 9.9 m2∙ha−1, and the standing volume 107.2 m3∙ha−1 while at age 16 years, it was 34.7 m2∙ha−1 and 305.1 m3∙ha−1, respectively. In the period from 11 to 16 years of age, the periodic annual increment in diameter was 4.4 cm∙year−1, height 1.22 m∙year−1, and in basal area and volume 4.9 m2∙ha−1·year−1and 39.6 m3·ha−1·year−1, respectively, pointing to fast growth of Italian alder.Despite the limits due to a small sample and the fact that the linear plantation was analyzed, we generalise the ­following conclusion: the measured growth characteristics at age 11 and 16 years of Italian alder trees show that the species can grow fast and could be usable in similar areas.Analizirani su rast i struktura linijskog zasada talijanske johe (Alnus cordata /Loisel/ Duby) na Fruškoj gori (Srbija). Cilj ovoga rada je da ukaže na elemente rasta i strukturu linijskog zasada talijanske johe u starosti 11 i 16 godina, i time doprinese upoznavanju adaptivnog i proizvodnog potencijala ove vrste u raspoloživom zasadu u Srbiji.Zasad je osnovan dvogodišnjim sadnicama s međusobnim razmakom 7 m, odnosno sa 200 stabala po hektaru, na antropogeno izmijenjenom staništu lužnjaka i graba, na nadmorskoj visini 125 m. Na temelju usporednog dendrometrijskog premjera 35 stabala u dobi 11 i 16 godina, dominantna visina iznosila je 15 i 21 m, a srednja visina po Loraju 13,4 i 19,5 m. Dominantni promjer iznosio je 32,4 cm u 11. godini, a 59,4 cm u 16. godini, dok je srednji promjer iznosio 25,1 cm i 47 cm. Na temelju izračuna da se po hektaru nalazi 200 stabala u 11. godini temeljnica je iznosila blizu 10 m2∙ha−1, a volumen preko 100 m3∙ha−1, a u 16. godini temeljnica je iznosila blizu 35 m2∙ha−1, a volumen preko 300 m3∙ha−1 (Tablica 1). Debljinska struktura stabala u zasadu je unimodalna u obje životne dobi (Tablica 2, Slika 1), a visinska struktura iskazana grupiranjem visina u stupnjeve širine 3 m, ima opadajući oblik u 11. godini i zvonasti unimodalni oblik u 16. godini (Tablica 3, Slika 2). Parametri modela ovisnosti visina stabala o njihovim početnim prsnim promjerima i značajke njegove ocjene ukazuju da se u dobi 11 godina 55% varijabilnosti visina može pripisati njihovim prsnim promjerima, dok je u dobi 16 godina ovisnost manje izražena (Tablica 3, Slika 3). Stupanj vitkosti opada sa starošću. U dobi 11 godina stupanj vitkosti je bio u rasponu 38–79, prosječno 54, a u dobi 16 godina u rasponu je 31–64, prosječno 43 (Tablica 4, Slika 4). U razdoblju od 11. do 16. godine tečajni prirast promjera iznosio je 4,4 cm∙god−1, visine 1,22 m∙god−1, a temeljnice i volumena po hektaru 4,9 m2∙ha−1·god−1 i 39,6 m3·ha−1·god−1 (Tablica 6). Oblik raspodjele tečajnog prirasta prsnih promjera, temeljnice i volumena stabala je sličan, sa slabo izraženom desnom asimetrijom i platikurtičnim rasporedom, a tečajni prirast visina stabala karakterizira izražena lijeva asimetrija i neizražen platikurtični raspored. U razdoblju 11.–16. godine stupanj vitkosti se prosječno smanjuje za veličinu 2,25 godišnje, uz raspon od 0,68–4,10 (Tablica 7). Zavisnost tečajnih prirasta promjera, temeljnice i volumena o njihovim početnim veličinama u 11. godini dobro opisuje linearni model, gdje se 50–70% varijabliteta može pripisati njihovim početnim veličinama. Tečajni prirast visina nije uvjetovan njihovim visinama u dobi 11 godina. Međutim, promjena stupnja vitkosti u razdoblju 11–16 godina ima jasno izražen negativan linearan trend, odnosno stabla s većim stupnjem vitkosti u dobi 11 godina također su imala i veći pad (Tablica 8). Uz sva ograničenja za generalizaciju zaključaka zbog malog uzorka stabala i linijskog zasada značajke rasta u 11. i 16. godini dobi ukazuju da talijanska joha ima karakteristike brzog rasta i može predstavljati potencijalno primjenjivu vrstu u sličnim područjima

Značajke rasta jednogodišnjih sadnica hrasta sladuna (Quercus frainetto Ten.) u uvjetima potpunog svjetla

In silviculture, the characteristics of growth of seedlings in relation to light conditions are an important indicator of the success of natural regeneration. The paper shows the growth characteristics of one-year-old Hungarian oak seedlings in full light conditions in a field experiment conducted in 2016 in the nursery of the Faculty of Forestry in Belgrade. Four hundred seedlings were analyzed and classified according to the number of shoot growth flushes into three growth types: one-flush growth, two-flush growth and three-flush growth type. Within the analyzed four hundred seedlings, 39.8% belonged to the one-flush growth type, 58.2% to the two-flush growth type, and only 2.0% of the seedlings to the three-flush growth type. The one-flush growth seedlings have less leaves and lower values of height, root collar diameter and total leaf area, but they are characterized by a higher mean height of the primary axis (the height of the first growth flush), compared to the multi-flush growth seedlings. This is pointing out to different growth characteristics in the initial stage of development and during the growing season between different types of seedlings.U radu su prikazane značajke rasta jednogodišnjih biljaka sladuna u uvjetima potpunog svjetla u poljskom pokusu 2016. godine. U odnosu na višegodišnji prosjek (1981.–2010. godine) srednja temperatura zraka u vegetacijskom razdoblju 2016. godine bila je veća za 1.3°C, a količina oborina za 30.1 mm.Broj ožiljaka terminalnih pupova na jednogodišnjim biljkama sladuna (Slika 1), definira broj faza rasta u visinu na temelju kojega su izdvojeni tipovi rasta biljaka: biljke s jednofaznim, dvofaznim i trofaznim rastom. U analiziranom uzorku, 39,8% biljaka pripada jednofaznom tipu rasta, 58,2% dvofaznom, a svega 2,0% trofaznom tipu rasta (Slika 2). S obzirom na mali broj biljaka s trofaznim rastom u visinu, sve biljke su podijeljene u dvije skupine: biljke sa jednofaznim i biljke sa višestrukim rastom u visinu (Tablica 2). Postoje statistički značajne razlike u varijancama uzoraka kod svih značajki rasta između biljaka s jednofaznim i višestrukim rastom na razini p &lt; 0,05, a na razini p &lt; 0,01 između srednjih vrijednosti svih analiziranih elemenata rasta između biljaka s jednofaznim i višestrukim rastom. Primjetno je da raspodjela svih elemenata rasta varira između dvije definirane skupine biljaka. S obzirom na visinu primarnog rasta (H1), biljke s jednofaznim rastom su po apsolutnoj varijabilnosti nešto manje varijabilne, a po relativnoj duplo manje varijabilne od biljaka s višestrukim rastom, s blago pozitivnom asimetrijom. Što se tiče ukupne visine, biljke sa višestrukim rastom su znatno varijabilnije kako glede apsolutne varijabilnosti, tako i relativne varijabilnosti i s više izraženom desnom asimetrijom u odnosu na biljke s jednofaznim rastom. Kod biljaka s višestrukim rastom, apsolutna varijabilnost broja listova je dvostruko veća, a ukupne površine listova trostruko veća s izraženom desnom asimetrijom u usporedbi s biljkama s jednofaznim rastom. Postoje značajne razlike između raspodjela biljaka s jednofaznim i višestrukim rastom u visinu.Biljke s jednofaznim rastom imaju manju ukupnu visinu, manji promjer korjenovog vrata, manji broj i ukupnu površinu listova, ali se odlikuju većom srednjom visinom primarnog rasta u odnosu na biljke sa višestrukim rastom, što ukazuje na različite značajke rasta u početnoj fazi i tijekom vegetacijskog razdoblja između ovih tipova biljaka