Barnsteen

In opdracht van Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) heeft ADC ArcheoProjecten een archeologische opgraving uitgevoerd voor het plangebied Oudenaarde-Heurnestraat. Op het terrein zijn de VMSW en Sociale Huisvestingsmaatschappij Vlaamse Ardennen voornemens een verkaveling te realiseren. Een archeologische prospectie wees uit dat er binnen het plangebied bewoningssporen en funeraire sporen uit het Neolithicum en de metaaltijden aanwezig waren. Op basis van de resultaten van het vooronderzoek werd bepaald dat een selectiegebied van ca. 2,21 ha vlakdekkend onderzocht diende te worden. Het onderzoeksgebied ligt ten westen van de Schelde op een hooggelegen deel van het zandleemgebied. Het zuidelijk deel van het gebied is gelegen op de flank van de helling naar de Schelde toe. De zandleembodem bestaat uit zwak zandige leem. In de top van deze leem is een Bt-horizont gevormd door kleiinspoeling. In het gehele plangebied is deze bodemhorizont aangetroffen. Dit betekent dat er nauwelijks erosie heeft opgetreden, wat voor een goede bewaring van de sporen heeft gezorgd. De opgraving heeft zeer bijzondere resultaten opgeleverd. De meest bijzondere vondsten van de opgraving betreffen de twee structuren uit het Finaal Neolithicum. Het gaat om kleine gebouwen met een wandgreppel. De structuren kunnen vermoedelijk worden toegewezen aan de groupe de Deûle-Escaut. In het westelijk deel van Vlaanderen was tot dusver uit deze periode slechts één huisplattegrond bekend, gevonden te Waardamme-Vijvers. Op basis van de geringe omvang van de structuren hebben er vermoedelijk één of twee kerngezinnen binnen het plangebied gewoond. De activiteiten speelden zich voornamelijk af binnen een straal van ca. 15 m rondom de plattegronden, op basis van de spreiding van vondsten. Enkele kuilen liggen op iets grotere afstand. Botanische resten laten zien dat de bewoners de graansoort emmertarwe hebben gegeten. Daarnaast kunnen in die periode de vruchten van meidoorn en sleedoorn uit de omgeving zijn verzameld en zijn gegeten. Ook de scherven van een aardewerken pot uit de klokbekerperiode, met inhoud, mag als een unieke vondst worden beschouwd. De leembrokken uit de pot zijn gescand met een CT-scan. Hierop was zichtbaar dat er fragmenten barnsteen en vuursteen in de pot zaten, toen deze werd gedeponeerd of weggegooid. Diverse barnsteenfragmenten vertonen sporen van bewerking tot kralen, maar ze zijn gespleten of gebarsten. Dit zou kunnen betekenen dat er binnen het onderzoeksgebied barnstenen kralen geproduceerd werden. Uit de Midden-Bronstijd dateert een kringgreppel met een diameter van ca. 7 m. Vermoedelijk is de greppel het restant van een grafheuvel. Een onderdeel van deze prehistorische grafmonumenten waren zogenoemde ringsloten of kringgreppels. Ze werden rondom het heuvellichaam gegraven. Interessant is dat er in de omgeving van de kringgreppel twee brandrestengraven uit de Romeinse periode zijn aangetroffen. Het zijn twee verschillende typen graven, met waarschijnlijk ook een verschillende datering. De graven kunnen als een individuele bijzetting worden gezien. De opgraving heeft acht gebouwplattegronden uit de IJzertijd opgeleverd, vermoedelijk de Vroege IJzertijd, al valt de Late Bronstijd bij enkele gebouwen niet uit te sluiten. Dit resultaat is bijzonder, aangezien er uit de Belgische leemstreken nauwelijks plattegronden uit de metaaltijden bekend zijn. Voor de noordelijke zone lijkt er sprake van een nederzetting met drie fasen. In de zuidwestelijke zone bevindt zich een nederzetting, die waarschijnlijk geen fasering kent. Op basis van de opgravingsgegevens wordt duidelijk dat de erven uit de IJzertijd steeds een hoofd- en bijgebouw omvat hebben. Op het erf lagen ook één of meer kuilen. Waterputten zijn niet aangetroffen. Mogelijk bood de nabijgelegen depressie mogelijkheden voor een drinkwatervoorziening voor het vee. In de nederzettingen maakten verschillende graansoorten deel uit van het dieet, waaronder emmertarwe, gerst en pluimgierst. De opgraving heeft nauwelijks gegevens uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd opgeleverd. Er zijn enkele greppels gevonden. Net als tijdens het vooronderzoek werden er geen duidelijke sporen vastgesteld, die dateren uit de periode van de slag bij Oudenaarde.Geo-engineerin

Micro-CT scanning analysis

In recent years, several researchers have illustrated the potential of X-ray micro-computed tomography (micro-CT) in the study of archaeological soils and artefacts. Hunt et al., Huisman et al., Wang et al., Qvarnström et al., and Shillito et al. have already foreseen and even demonstrated the added value of the technique for the investigation of ancient coprolites.114 Coprolites contain partially digested macro-food remains which can be distinguished on a micro-CT scan when they are large enough and contrast sufficiently in terms of X-ray attenuation values and/or patterns with the faecal mass. The scans of coprolites provide a direct and non-destructive way to assess diets from the past.Geo-engineerin

Two Ur III texts in the De Liagre Böhl collection at Leiden

In this article two Ur III administrative texts (tablet+envelope) are presented in transliteration and translation. They were scanned with an X-ray micro CT-scanner to reveal the contents of the tablets in their envelopes.Geo-engineerin

Geo-engineering: A co-production of applied earth sciences and civil engineering - 2nd phase

Geo-engineerin

Geophysical tomography as a tool to estimate the geometry of soil layers: relevance for the reliability assessment of dikes

The geometric variability of soil layers is a large source of uncertainty in the reliability assessment of dikes. Because direct samples of the subsurface soils are often insufficient to capture the complexity of the subsurface, geophysical methods provide a powerful source of complementary information. A combined approach to estimate the geometry of soil layers is presented. The approach combines local point data, i.e. data obtained from a CPT or a borehole log, and geophysical tomography in a universal cokriging framework. The approach uses the contact points between soil layers obtained from local point data and the orientations of the layers derived from geophysical tomography. To reduce subjectivity in the interpretation of tomographic images, an automated edge detection technique was used. The combined approach was applied to characterise two test sites where the presence of paleochannels locally change the geometry of soil layers. The results show that a combined approach enables the reduction of sampling efforts with an improved estimation of geometric variability.Geo-engineeringGeoscience and Engineerin

The adherence of clay to steel surfaces

Recently the first full face tunnel boring machines were used in the Netherlands. Several problems have been encountered in tunnelling projects in the Dutch soft soils. One was the adherence of stiff clays to the TBM cutting wheel, mixing chamber and the pipelines, which transport the clay from the front. Adherence of clay can be described in terms of adhesion and adhesive friction. Parameters which influence these two factors are on one hand the mineralogy, texture, the (over)-consolidation ratio and composition of the clay and on the other hand the type of steel and the textural state and condition of the steel surface. To study the adherence of clay, two types of clays were tested. Tests have been performed on Speswhite, which consists mostly of kaolinite and on Boom clay, which is a mixture of quartz, illite and kaolinite. Samples were prepared from clay powders. The adherence behaviour of clay was investigated by measuring the shear stress required to shear the clay over a steel surface in a direct shearbox. Results show a great influence of the steel roughness, contact time and mineral type. This is in accordance with practical experience and previous literature. The shearbox test gives a good quantitative impression of the adhesive shear strength, however it is expected that other devices like the simple shearbox and the ring shearbox are better suited to study the parameter variation during the tests.Geo-engineerin

Applicability of electro-osmosis to reduce clay adherence in a TBM

When boring a tunnel with a tunnel boring machine (TBM) through stiff clays, clay tends to stick to the cutting wheel, to the inside of the excavation chamber and in the slurry transportation line. Several solutions are available to prevent the adherence of clay, but these are not always satisfactory. An alternative solution may be the use of electro-osmosis. By applying an electric charge to the steel parts of a TBM, water can be transported through the clay by electro-osmosis to the interface between the clay and the steel. This creates a film of water at the clay-steel interface and therefore reduces the adherence. Because of this film, the hydraulic force of the slurry can easily remove the clay. To investigate the effect of electro-osmosis on clay adherence, laboratory tests were performed on four different clay soils using two test methods, the tilted plate and the direct shear box. It is shown that both tests can be used to reveal the sensitivity of a clay soil to a reduction in the adherence by electro-osmosis. Apart from a so-called threshold potential below which little reduction in adherence is observed, the shear box test allows the determination of the shear stress drop due to electro-osmosis. Finally, a feasibility study is carried out in order to investigate the applicability of electro-osmosis to reduce the adherence inside a TBM. This depends on three factors: properties of the excavated clay soil, practical limitations or negative side effects and the energy consumption.Geo-engineerin

The Biographies of Bodily Ornaments from Indigenous Settlements of the Dominican Republic (AD 800–1600)

In this study, we generate novel insights regarding bodily ornaments from indigenous societies of late precolonial Greater Antilles. Previous research has highlighted the sociopolitical role of valuable, exotic, and figurative ornaments, yet there are many gaps in our current understanding of these artifacts. Here, we focus on ornaments from five recently excavated sites in the Dominican Republic (AD 800–1600). We used microwear analysis to investigate each ornament and assess its production sequence and use life. These data permitted the definition of morpho-technical groups, which we then compared to depositional contexts and the regional availability of raw materials. We demonstrate that (1) there was small-scale production of ornaments at the sites, (2) the most recurrent morpho-technical groups were likely imported from production centers, and (3) ornaments of the same group could lead different use lives and be deposited through varied processes. We conclude that bodily ornaments had highly diverse biographies involving local and regional interaction networks.El presente estudio se centra en los adornos corporales indígenas de finales del período precolombino en las Antillas Mayores. El rol sociopolítico de los ornamentos figurativos realizados en materiales de valor o exóticos ha tenido un papel destacado en investigaciones anteriores. A pesar de la abundancia de estudios, poco se conoce acerca de estas piezas. En este trabajo presentamos el análisis de los adornos corporales de cinco yacimientos arqueológicos recientemente excavados en la República Dominicana (800–1600 dC). Para el análisis de cada artefacto se empleó la traceología, con el objetivo de comprender la secuencia de producción y utilización. Se definieron grupos morfo-tecnológicos los cuales fueron relacionados con los contextos de deposición y con la disponibilidad regional de materias primas. Los resultados muestran que (1) existió una producción local a pequeña escala de adornos en los sitios, (2) los grupos morfo-tecnológicos más frecuentes probablemente fueron importados desde los centros de producción y (3) los adornos pertenecientes a un mismo grupo pudieron ser utilizados de modos variados y ser depositados mediante diferentes procesos. Se concluye que los adornos corporales tenían biografías diversas que involucraban redes de interacción locales y regionales.Geo-engineerin

Appraisal of stickiness of natural clays from laboratory tests

Excavation of clayey soils by mechanical tools is often hindered by the stickiness of the clay on metal parts. Hindrance may occur at the cutting tool itself, or during the subsequent transport of the soil through the excavation system. The effects of stickiness were also experienced in a recent tunnel boring project carried out in The Netherlands.In this study the soil parameters that influence stickiness of clayey soils are investigated. Stickiness can be described in terms of adhesion and adhesive friction. These parameters can be determined in the laboratory by undertaking shear box tests during which the clay is sheared over a standard metal surface.The relation of the basic clay classification parameters (Atterberg limits, percentage of clay, clay mineralogy) with adhesion and adhesion friction has been examined. For one clay type, a potters clay, the variation of the adhesion parameters with the moisture content of the clay has been investigated. For a given metal surface, adhesion and adhesive friction are shown to depend on the clay mineral but also on clay fraction, plasticity, moisture content, degree of consolidation and normal stress.Although for an improved understanding of the phenomenon much more testing on different types of clay is required, the first results indicate that prediction of the occurrence of stickiness is possible if the operational parameters of the tunnel boring machine and the adhesion and adhesive friction parameters of the soil material are known. Using the operational parameters, the driving forces in the system can be estimated while knowing the adhesion properties of the clay-metal contact allows the calculation of the resistive forces in the system. The standard soil investigation should therefore include shear box tests to determine these adhesive parameters.During tunnel boring stickiness can occur in three zones: at the cutting wheel, in the mixing chamber and in the slurry line during pipeline transport. Simple force balance models that examine the movement of the clay along the cutting teeth, along the arms of the cutting wheel or along the walls of chamber or pipeline have been made. If the driving forces are smaller than the resistance along the metal-clay surface, no movement will occur along this surface and sticking is assumed to take place.Several factors are important in the analysis:• the cohesion and internal friction of the clay,• the adhesion and adhesive friction between clay and metal,• the shear resistance between clay lumps,• the roughness of the contact surface.Geo-engineerin

Muntonderzoek op microschaal

RST/Neutron and Positron Methods in MaterialsGeo-engineerin