A Faculty of Theology at a State University

Po roku 1989 na kilku uniwersytetach państwowych w Polsce powstały wydziały teologiczne. Wydział Teologiczny w Katowicach, powołany uchwałą Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz dekretem Kongregacji Wychowania Katolickiego, rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną w roku akademickim 2001/2002. Wydział Teologiczny jest zatem na państwowym uniwersytecie instytucją kościelną i z tej racji ma swoją kościelną tożsamość, a jednocześnie, podlegając przepisom państwowym, zobowiązany jest do prowadzenia prac badawczych i studiów na poziomie akademickim. Wydział Teologiczny w Katowicach uzyskał, zgodnie z prawem państwowym, uprawnienia nadawania stopnia doktora (w 2002 r.) i doktora habilitowanego nauk teologicznych (od 2008 r.). Kształci przede wszystkim teologów przyszłych duszpasterzy, także teologów nauczycieli religii, świeckich katechetów dla szkół oraz teologów świeckich w zakresie ogólnej teologii. Środowisko akademickie państwowego uniwersytetu przyjęło ten fakt pozytywnie, mimo że najczęściej kojarzy kształcenie teologów jako przygotowanie osób duchownych do pracy w instytucjach kościelnych, w parafiach. Podobnie środowisko kościelne, a nawet sami zainteresowani studiami teologicznymi, klerycy, traktują studium teologii w Katowicach pragmatycznie, to znaczy, wykształcenie wyższe w naukach teologicznych jako przygotowanie do pracy duszpasterskiej. Mniej oczywiste i zrozumiałe są natomiast cele badawcze Wydziału Teologicznego. Dla niektórych pracowników nauki, filozofów i socjologów te cele Wydziału Teologicznego na państwowym uniwersytecie wydają się nie do pogodzenia z celami naukowymi. Praktyczne i pragmatyczne nastawienie środowiska kościelnego wobec studiów teologicznych i krytyczne opinie o teologii jako nauce na uniwersytecie mogą się składać między innymi na sytuację kryzysową nauk teologicznych, o której wobec środowisk akademickich w Niemczech swego czasu pisał Joseph Ratzinger, profesor teologii w Niemczech (obecnie papież Benedykt XVI). Jego uwagi krytyczne o kształceniu na wydziałach teologicznych i seminariach duchownych w Niemczech warto wziąć pod uwagę także na Śląsku

Ks. prof. dr Paul Bormann i jego biblioteka

Biblioteka Teologiczna Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przejęła wiele książek z prywatnych zbiorów ks. prof. dr. Paula Bormanna. Kim był profesor Paul Bormann, jaką dziedziną nauk teologicznych się zajmował i jak ukształtował swoją bibliotekę?[…

Jubileusz 40-lecia "Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych"

Okrągły jubileusz 40 lat istnienia „Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych” skłania do refleksji nad rolą nauki, w tym szczególnie teologii w naszym regionie. Przeszliśmy daleką drogę. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne były pierwszym czasopismem teologicznym na Górnym Śląsku od zakończenia okupacji hitlerowskiej. Nawiązywało nie wprost do czysto historycznego czasopisma naukowego redagowanego przez ks. Emila Szramka przed II wojna światową – Roczników Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku wydawanych w nieregularnym rytmie w latach 1929-1938; w okresie międzywojennym udało się opublikować tylko sześć tomów. ŚSHT powstały w okresie wyjątkowego oziębienia relacji Kościół – Państwo

Sługa Boży ks. Emil Szramek - proces beatyfikacyjny męczenników II wojny światowej : nowe pytania i odpowiedzi : edycja tekstów źródłowych

W ostatnich latach ożywiło się zainteresowanie osobą ks. Emila Szramka, i to z kilku powodów. Jednym z istotnych jest trwający od kilku lat proces beatyfikacyjny męczenników za wiarę Kościoła w Polsce 1939-1945. Do grona męczenników zaliczono dwóch katowickich duchownych: ks. Emila Szramka - proboszcza parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach i ks. Józefa Czempiela - proboszcza z Hajduk Wielkich

Ks. Jan Kapica (1866-1930) - karta z dziejów ruchu abstynenckiego na Górnym Śląsku

"Na pogrzebie ks. Jana Kapicy w Tychach, który odbył się 15 IX1930 r., ks. Emil Szramek, były wikary tyski, powiedział, że odszedł ze świata jeden z najlepszych synów górnośląskich. W swojej mowie pogrzebowej ks. Szramek omówił życie i działalność ks. J. Kapicy, akcentując głównie dokonania proboszcza tyskiego na polu politycznym i narodowym. Ks. Szramek podkreślił także, jak duże znaczenie dla Śląska na przełomie XIX i XX w. miała walka ks. Kapicy z pijaństwem. Proboszcz i dziekan tyski, zdaniem mówcy, zasłużył sobie w pełni na miano „Apostoła trzeźwości Górnego Śląska" (fragm.

Listy z obozów koncentracyjnych, aresztów śledczych i więzień jako źródło historyczne

The aim of the article is to present letters sent by prisoners of Nazi concentration camps, prisons and jails during World War II. Among the authors of the letters were: Father Emil Szramek – parish priest of the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary (St. Mary’s Parish) in Katowice, Father Józef Czempiel – parish priest of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Hajduki Wielkie (today Chorzów), Father Jan Macha – vicar from St. Joseph’s Parish in Ruda and Joachim Gürtler – alumn from Ruda. The article discusses the form of the letters and their content, taking into account the conditions in which they were created

Paweł apostoł nauczycielem gnostyków?

Opisanie wpływu Listów św. Pawła na myśl gnostyków II i III wieku sprawia podobne trudności, jak wykazanie tego wpływu na wczesną literaturę patrystyczną. Najczęściej nie chodzi o wyraźne cytaty, bo te pojawiają się dopiero w późniejszych dziełach, ale chodzi przede wszystkim o pojęcia, idee i teologię św. Pawła. Wydaje się, że podobnie jest z literaturą gnostyków: gnostyckie są idee, ewentualnie teologia, natomiast w mniejszym stopniu forma literacka utworów i mitologia. Dodatkową trudność sprawia kwestia datowania gnostyckiej literatury. Wydawałoby się, że w późniejszych utworach, gdy Corpus Paulinum mogło być już lepiej znane, będzie w pismach gnostyków więcej Pawłowych cytatów[...

Ks. prof. Remigiusz Sobański, redaktor "Śląskich Studiów Historyczno- Teologicznych" (1968-1975)

Ks. prof. Remigiusz Sobański redagował osiem tomów ŚSHT (1968- 1975). Dn. 4 lutego 1976 r., a więc w kilka miesięcy po dyskusji, biskup powołał nowy skład redakcji. Naczelnym redaktorem został mianowany ks. Romuald Rak, pozostałymi członkami redakcji: ks. Joachim Kondziela, ks. Stanisław Pisarek, ks. Benedykt Woźnica i Irena Mierzwa15. Nie była to czysto rutynowa wymiana, lecz posunięcie, z którym biskup katowicki wiązał pewne nadzieje. W chwili powoływania do życia periodyku nie zastanawiano się prawdopędobnie nad zasadami jego rozprowadzania i zbytu. Postulat biskupa, aby ŚSHT nie były czysto teoretyczne ale przede wszystkim pastoralne, związany był z oczekiwaniem, że przeciętny duszpasterz, nie tylko śląski, weźmie do ręki studia licząc, że znajdzie w nich inspirację w swojej praktyce parafialnej. Istnieją pewne przesłanki pozwalające na wysunięcie przypuszczenia, że tekst dyskusji redakcyjnej opublikowany na łamach ósmego tomu mógł pośrednio przyczynić się do zmiany składu redakcji. Postulaty wysunięte przez uczestników dyskusji mogły uświadomić rządcy diecezji, że program tematyczny i dobór autorów publikujących na łamach „Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych" rozmija się z jego oczekiwaniami

Średniowieczna religijność ludowa. Dualizm w świetle Interrogatio Iohannis

MEDIEVAL FOLK RELIGIOUSNESS. CATHAR DUALISM IN THE LIGHT OF THE INTERROGATIO IOHANNISCathar religiousness was not regulated top-down, by any central institution as in the Church. Distinct, particular forms of religiousness were revealed in respective writings. What united them was dualism, what set them apart was reliance on apocryphal which generally expressed folk attitudes in medieval religiousness. A more systematic approach to Cathar teachings is better seen in accounts by Church polemics than in original Cathar writings. Medieval religiousness manifested itself in the apocryphal Interrogatio Iohannis. The text was used by Bogomils and Cathars alike. The dualism in the Interrogatio is not as radical as anti-Cathar polemics show it. In the Interrogatio, it is seen in an opposition between Christ, the Son of God, and satan, also „a son of God.” Satan created the world by the consent of God, his Father. Dualism was also marked in rigorous attitudes toward marriage and material goods. The Cathars of the Interrogatio Iohannis rejected institutional Church and its sacraments, baptism and the Eucharist, attributing to them a spiritualistic or eschatological sense. The folk origin of the text’s character reveals infl uences of apocryphal literature, but also of Church teaching and New Testament themes, including those opposed to Cathar logic

"Ekklesia" i Kościół" w ujęciu gnostyków II i III wieku

L’argomento della „Chiesa” nei gnostici puo essere considerato a partire dalle fonti dei polemisti antignostici, anzitutto di Ireneo di Lione e di Tertuliano, e riferendosi agli scritti dei gnostici cristiani, inoltre alle opere originali, ossia ai testi di Nag Hammadi. Le questione „Chiesa” riguarda la societa religiosa, alla quale appartengono i cristiani, e l’interpretazione teologica di questa realta. I gnostici cristiani venivano stigmatizzati dai polemisti come eretici, ma la loro appartenenza alla Chiesa non puo essere in modo conclusivo spiegata. Da una parte soltanto nella polemica con loro si rivelano i confini dottrinali di questa appartenenza, dall’altra i gnostici cristiani stessi non costituivano una societa distinta (fuori della Chiesa), al contrario, si consideravano la piu spirituale parte della Chiesa, („pneumatica”), inserendosi nella piu stretta cerchia della Chiesa. Nell’opinione dei gnostici la gente „della Chiesa”, che veniva definita come gli uomini sensuali („psichici”), nell’appartenenza alla Chiesa si poteva salvarsi, oppure costituiva la sua piu esterna parte, giungendo ad un genere di salvezza inferiore, corrispondente al grado minore dell’appartenenza ad essa. I gnostici svilupparono l'interpretazione teologica della realta ecclesiale nella continuazione dell’idea primitiva cristiana (giudeocristiana) della Chiesa preesistente, esprimendo sia la sua divina ed eterna origine, che la sua destinazione. I gnostici si richiamavano all’idea della Chiesa come „corpo” di Cristo. Per lo sviluppo dell’idea della preesistenza della Chiesa e della sua concezione come „corpo” (eventualmente delle „membra”) di Cristo le nuove fonti nella biblioteca gnostica di Nag Hammadi meritano non solo un’indagine da parte dei storici della Chiesa, ma anche un’attenzione da parte degli esegeti