Znaleziska monet władców Bosporu Kimeryjskiego na ziemiach polskich

Wśród polskich znalezisk starożytnych monet bitych w prowincjach Imperium Romanum lub w państwach sąsiadujących z cesarstwem niedużą, ale interesującą grupę tworzą te pochodzące z obszaru tzw. Królestwa Bosporańskiego. Chodzi tutaj o monety bite między I wiekiem p.n.e. a IV wiekiem n.e. Z terenu dzisiejszej Polski znamy jak dotąd sześć takich znalezisk. Cztery z nich zostały dokonane w okresie do około połowy XX wieku. Są to dziewiętnastowieczne odkrycia w Staniątkach i Zarzeczu, znalezisko z lat 30. XX wieku z Gorlic-Glinika Mariampolskiego opublikowane w 1973 roku oraz pochodzące sprzed 1953 roku znalezisko z okolic Nowego Sącza-Zabełcza. Już w erze powszechnego używania wykrywaczy metali dokonano odkryć interesujących nas monet bosporańskich w miejscowości Skłóty (pow. kutnowski) i w Gąskach (pow. inowrocławski). Pochodzą one z obszaru osadnictwa kultury przeworskiej lub z terenu polskich Karpat Zachodnich objętego osadnictwem kultury puchowskiej, a później przeworskiej. Wszystkie monety bosporańskie odkryte na ziemiach polskich należą do emisji brązowych, a czas ich wybicia zawiera się pomiędzy końcem I wieku p.n.e. a połową III wieku n.e. Tym samym należą one do tzw. grupy I (monety wybite przed tzw. wojnami gockimi) i II (monety bite w okresie wojen gockich) według klasyfikacji G. Beidina i K. Myzgina opartej na licznych znaleziskach z obszaru Ukrainy i Rosji. Jest bardzo prawdopodobne, że monety te dotarły na obszar dzisiejszej Polski ze wschodu za pośrednictwem kontaktów z Sarmatami lub „gocką” ludnością kultury czerniachowskiej. Mniej prawdopodobny, choć niewykluczony, jest ich napływ z południowego wschodu, z obszaru Dacji lub Mezji, albo z południa.Among the finds in Poland of ancient coins struck in the provinces of the Imperium Romanum or in the empire’s neighboring states, a small but interesting group consists of coins from the so-called Kingdom of the Cimmerian Bosporus. These are coins that were struck between the 1st century BC and the 4th century AD. We know of six such finds from the lands of present-day Poland. Four of these coins were found before the mid-20th century. Of these four, two were found in the 19th century – one in Staniątki and one in Zarzecze; the third was found in the 1930s in Glinik Mariampolski, Gorlice, though it was not published until 1973; and the fourth was found before 1953 near Zabełcze, Nowy Sącz. In the present age, in which metal detectors have entered into common usage, one Bosporan coin has been discovered in Skłóty, Kutno District, and one in Gąski, Inowrocław District. They come from an area in which there were settlements of the Przeworsk culture or from the lands of the Polish Western Carpathians in which there were settlements of the Púchov culture and then, later, of the Przeworsk culture. All the Bosporan coins found on Polish lands were bronze issues struck between the end of the 1st century BC and the middle of the 3rd century AD. Thus, they belong to what is called Group I (coins struck before the so-called Gothic Wars) and Group II (coins struck during the Gothic Wars), in accordance with G. Beidin and K. Myzgin’s classification, which is based on numerous finds from Ukraine and Russia. It is very likely that the coins of interest to us here made their way to the lands of present-day Poland from the east via contacts with the Sarmatians or with the “Gothic” peoples of the Chernyakhov culture. It is less likely – though it cannot be ruled out – that these coins came from the southeast, from the region of Dacia or Moesia or from the south

The cultural situation in the basin of the Upper San River during the Roman Period : introduction to the Conference : "Movement and stabilization. Przeworsk culture in the Upper Tisa River basin in the Roman Period”

Archaeological finds document Przeworsk culture peoples' migration towards the southeast in phases B2 of early Roman Period and C1a of younger Roman Period. Finds of graves, mostly with grave goods typical of male burials are known from this period in the territories of eastern Slovakia, Transcarpathian Ukraine, north-east Hungary, and north-west Romania. We can correlate this migration with the historically documented expansion of Vandals in the direction of Dacia. Chair of Iron Age Archaeology of Institute of Archaeology of Jagiellonian University has led a series of excavations on the sites in the region of Sanok, both on the settlements (Pakoszówka, site 1, site 26, Sanok 54) and cemeteries (Prusiek, site 25, Pakoszówka, site 33). The concentration of settlements from the Roman period in the region of Sanok can be treated as a link etween the sites of Przeworsk culture in the San River middle catchment basin and from the Tisa River catchment basin. The presence of Przeworsk culture in the Carpathian Basin in the younger and late Roman Period is not evident. We can, therefore, conclude, that they have assimilated – after a phase of migration, they have entered a phase of stability