Korelacija morfoloških i proizvodnih osobina društava medonosne pčele sa područja Srbije

State of mutual or reciprocal relationship between traits is determined by the correlation coefficients. Correlation of morphological and production traits was determined in two generations of honey bee colonies. In the first generation, mother queen bees were studied, and in the second generation, their offspring. The study of one generation lasted two years. Morphological traits were determined in the beginning of the study and production traits were determined in the spring and autumn inspections of every year. In the first generation, the positive and mostly high correlation between morphological traits, and honey yield and hygienic behavior was determined. Correlation of morphological traits, colony strength and food supplies per colony ranged from highly positive to slightly negative values. It was found that there was a high correlation between some production traits (colony strength in the spring and autumn inspections and honey yield per colony). In the analysis of offspring (second generation), most traits that were positively correlated in mother generation now, also, showed a similar relationship. The only difference, in contrast to mother generation, was that, for most traits, the intensity of interaction increased.Stanje uzajamne ili recipročne povezanosti jedne osobine od druge utvrđuje se na osnovu koeficijenta korelacije. Korelacija morfoloških i proizvodnih osobina utvrđivana je kroz dve generacije društava medonosne pčele. U prvoj generaciji praćene su majke matice, a u drugoj njihovo potomstvo. Ispitivanje po jednoj generaciji trajalo je dve godine. Morfološke osobine su utvrđene na početku praćenja generacija, a proizvodne na prolećnom i jesenjem pregledu svake godine. U prvoj generaciji utvrđena je pozitivna i mahom visoka korelacija između morfoloških osobina, prinosa meda i higijenskog ponašanja. Stepen korelacije morfoloških osobina, snage društva i zaliha hrane po društvu bio je od visoko pozitivne do slabo negativne vrednosti. Ustanovljeno je da postoji i visok stepen korelacije između pojedinih proizvodnih osobina (snaga društava na prolećnom i jesenjem pregledu i prinosa meda po društvu). Prilikom testiranja potomstva (II generacija) većina osobina koje su bile u pozitivnoj korelaciji kod roditelja i sada su pokazivala uzajamni odnos. Jedina razlika u odnosu na roditelje je u tome da se, za većinu osobina, intezitet međusobnog uticaja povećao

Prerada biološki razgradivog otpada primenom aerobnog fermentatora EWA

The paper presents research results obtained in the process of processing biodegradable wastes, resulting from agricultural production as well as municipal waste. Aerobic fermenter EWA (stationed within the Institute for Forage Crops Globoder- Kruševac) was using for this purpose, during the one month testing. Biodegradable material with different ratios of components was used for filling aerobic digester. EWA fermenter is certified device that is used to stabilize and hygienic disposal of biodegradable waste, including sewage sludge and animal products produced in accordance with European Union regulations. Fermenter is intended to be used for combustion in boilers for solid fuels with humidity of biomaterials below 30%.Rad prikazuje rezultate istraživanja koji su dobijeni pri procesu prerade biološki razgradivog otpada dobijenog iz poljoprivredne proizvodnje, kao i komunalnog otpada primenom aerobnog fermentatora EWA (češke proizvodnje stacioniranog u krugu Instituta za krmno bilje u Globoderu-Kruševcu). U toku jednomesečnog ispitivanja vršeno je punjenje aerobnog fermentatora biološki razgradivim materijalom s različitim odnosom komponenata. EWA fermentator je sertifikovan uređaj koji se koristi za stabilizaciju i higijenizaciju biorazgradivog otpada, uključujući kanalizacioni mulj i proizvode životinjskog porekla proizveden u skladu sa propisima Evropske Unije. Fermentator može da se koristi i za dobijanje biogoriva namenjenog za sagorevanje u kotlovima za čvrsta goriva pri čemu je vlažnost biomaterijala koji se koristi ispod 30%

Proučavanje morfoloških osobina, prinosa i kvaliteta suve materije autohtonih populacija Lolium perenne poreklom iz Srbije multivarijacionim analizama

Due to specific climatic conditions, perennial ryegrass breeding in Serbia is focused on resistance or tolerance to abiotic stress factors, especially to drought and high temperatures. These traits should be associated with high dry matter yield and quality. Therefore, most frequently used initial material is autochthonous populations and ecotypes adapted to local agro-ecological conditions, but knowledge about their variability of important traits for breeding is missing. Pre-selection evaluation of ten populations of perennial ryegrass originating from Serbia is presented in this paper. Twenty five traits were investigated during the two-year period and processed using analysis of variance and multivariate statistical methods (cluster and principal components analysis). The goal was to determine diversity and genetic distances of investigated populations by phenotyping and to define traits considerably affecting the variability and discrimination of populations. On cluster diagram two groups of population are observed, but geographic origin of populations (lowland, hilly, mountainous habitat) was not influence to clustering of collection. Factor analysis has clarified that first seven principal components (PC) described almost 95%. The traits which show high correlation coefficients with first principal component were plant height in first cut, leaf length and width, DM of generative tillers, spike and spikelet length and 1000 seed weight, and with second principal component time of heading, terminal internode length, DM of vegetative tillers, spikelet number and FSU. It can be concluded that variability between populations was high and that differences of population were mainly affected by most important traits for breeding, such as components of dry matter production and some seed yield components.Usled specifičnih klimatskih uslova, oplemenjivanje engleskog ljulja u Srbiji je fokusirano na toleranciju abiotičkih faktora stresa, posebno na sušu i visoke temperature. Stoga se kao početni materijal u oplemenjivanju najčešće upotrebljavaju autohtone populacije i ecotipovi prilagođeni lokalnim agro-ekološkim uslovima. Međutim saznanja o varijabilnosti najvažnijih osobina kod autohtonih populacija su vrlo ćesto oskudna. U ovom radu su predstavljena proučavanja varijabilnosti osobina deset populacija engleskog ljulja poreklom iz Srbija. Dvadeset pet osobina je ispitivano tokom dve godine, a podaci su obrađeni analizom varijanse i multivarijacionim statističkim metodama (PCA i klaster analiza). Cilj je bio da se utvrdi raznovrsnost i genetička udaljenosti ispitivanih populacija fenotajpingom i da se definišu osobine koje značajno utiču na varijabilnost i grupisanje populacija. Klaster analizom utvrđene su dve grupe populacija, ali geografsko poreklo populacija (ravničarska, brdska i planinska staništa) nije uticalo na pomenuto grupisanje. Faktorska analiza je pokazala da prvih sedam glavnih komponenti (PC) opisuje 95% varijabilnosti. Osobine koje pokazuju visok koeficijent korelacije sa prvom glavnom komponentom su visina biljaka u prvom otkosu, dužina i širina lista, suva materija generativnih izdanaka, dušina klasa i klasića i težina 1000 semena. Utvrđena je visoka varijabilnost između populacija koja uglavnom potiču od oplemenjivački najvažnijih osobine, kao što su komponente prinosa suve materije i neke komponente prinosa semena

Genetički resursi višegodišnjih krmnih trava u Srbiji - trenutno stanje, proširenje i evaluacija

Due to historical BACKGROUND: of vegetation development, geographical position, climate and relief, Serbia represents one of the 158 world biodiversity centres, based upon the number of plant species and territory size (biodiversity index 0.72). Large areas in Serbia are under natural grasslands and pastures, composed of forage grass species, and important as source of natural plant genetic diversity and germplasm for breeding. These eco-systems represent basic prerequisites for sustainable forage production, but very low potential of them is utilized and genetic resources are not protected. Family Poaceae is present in Serbia flora with 70 genera and among them from the aspect of forage production and quality, the most important are perennial Festuca, Lolium, Dactylis, Phleum, Bromus, Arrhenatherum, Poa and Agrostis species. Most of these grasses have been bred in Serbia and lot of cultivars were released. These cultivars contain autochthonous Serbian material and represent great and important resource of genetic variability. Therefore, collecting of new samples which are acclimatised to local eco-geographical conditions and including them in plant ex situ gene bank is of exceptional importance for further utilization in different plant breeding programmes as well as genetic resources protection. These autochthonous populations have natural variability and very often have satisfactory yielding performance in comparison with introduced cultivars, which referred them for direct phenotypic selection for cultivars release. Broadening of forage grasses genotypes collection is permanent objective of Serbian scientists. Collected accessions are being characterized and evaluated for important phenological, morphological and agronomical traits. In this paper genetic resources of forage grass species, their diversity and potentials, state of the grasses gene banks, as well as possibility for breeding of new cultivars has been analysed.Zahvaljujući svojoj geografskoj poziciji, klimi i reljefu, Srbija po broju biljnih vrsta i veličini teritorije (indeks biodiverziteta 0,72), predstavlja jedan od 158 svetskih centara biodiverziteta. Prirodne livade i pašnjaci zauzimaju značajne površine u Srbiji, veoma su bogate krmnim travnim vrstama i predstavljaju važan izvor germplazme za proces oplemenjivanja. Ovi ekosistemi predstavljaju osnovu za održivu stočarsku proizvodnju, pa iako se relativno male površine intenzivno koriste, javlja se potreba za očuvanjem postojećih, izuzetno bogatih, genetičkih resursa. Familija Poaceae je zastupljena u flori Srbije sa 70 rodova, a među njima, sa aspekta proizvodnje kvalitetne stočne hrane, najvažnije su vrste rodova Festuca, Lolium, Dactylis, Phleum, Bromus, Arrhenatherum, Poa i Agrostis. Veliki broj vrsta navedenih rodova je uključen u proces oplemenjivanja, a početni material za brojne registrovane sorte su bile uglavnom autohtone populacije, koje se odlikuju visokom varijabilnošću za mnoge osobine. Prikupljanje novih uzoraka, koji su tolerantni na lokalne eko-geografske uslove i njihovo uključivanje u biljnu banku gena, je od velikog značaja za dalje iskorišćavanje u različitim oplemenjivačkim programima, pa je stalno proširenje postojeće kolekcije krmnih trava permanentna aktivnost oplemenjivača u Srbiji. Prirodne populacije imaju visoku varijabilnost i veoma često zadovoljavajuće komponente prinosa u odnosu na postojeće sorte, što ih nakon karakterizacije i evaluacije važnih fenoloških, morfoloških i agronomskih osobina, preporučuje za direktno uključivanje u process selekcije. U ovom radu su predstavljeni genetički resursi krmnih trava, njihova divergentnost i potencijal, stanje u banci gena, kao i mogućnost kreiranja novih sorti

Značaj savremenih aditiva za tehnologiju siliranja hramva

Modern procedures in animal husbandry are based on using preserved forages for ruminants during the year, which provides the most stable production and milk quality. From that point of view, biological additives based on homofermentative and heterofermentative lactic acid bacteria have grate importance, as well as cellulolitic preparations. Based on temporary additives by animal feed with small amount of fermentabile carbohydrates fermentation is intensifying and targeting, fibre is degradating and aerobe stability of silage is increasing. Thanks to such results we can see the series improves in milk and meet production. Lacking of residues and positive influences on animal health and quality of animal products are advantages of biological additives.Savremeni trendovi u tehnologiji siliranja zasnivaju se na maksimalnoj kontroli proteolize, korišćenju hemijskih sredstava iz reda organskih kiselina i njihovih soli, upotrebi bioloških dodataka i povećanju aerobne stabilnosti silaža. Korišćenje hemijskih konzervanasa zadnjih godina je minimalno u Evropi, dok je u Americi u potpunosti isključeno. Danas su širom sveta najaktuelniji mikrobiološki dodaci na bazi raznih sojeva homofermentativnih bakterija, koje intenziviraju i usmeravaju fermentaciju uz maksimalno racionalnu potrošnju fermentabilnih ugljenih hidrata. Ova vrsta dodataka je važna pre svega za silaže od leguminoza, koje se odlikuju nedovoljnom količinom šećera i visokim pufernim kapacitetom. Pored bakterija biološki dodaci mogu sadržati i celulolitičke enzime, čime se povećava iskoristivost tako tretiranih silaža, kao i njihov kvalitet. Najnovija generacija mikrobioloških dodataka sadrži i heterofermentativne bakterije mlečne kiseline čiji proizvodi fermentacije šećera povećavaju aerobnu stabilnost kukuruzne silaže

Domaće sorte višegodišnjih leguminoza - nastanak i kvantitativna svojstva

The paper reviews the results of breeding and quantitative traits of domestic cultivars of alfalfa, red clover, birdefoot trefoil, white clover and esparcet. Using different sources of genetic variability and appropriate breeding methods, 24 alfalfa cultivars, 10 red clover cultivars, 5 birdefoot trefoil cultivars, and one cultivar of each white clover and esparcet have been developed. Based on long-term trials conducted under the different agroecological conditions of the country, it was concluded that the domestic perennial legumes have high production potentials for yields of green forage (OF) and dry matter (DM). The domestic alfalfa cultivars produced on average 65.6 t ha-1 OF, or 15.3 t ha-1 DM. DM quality was very good - the average content of crude proteins (CP) was 199.6 g ka-1 DM, crude cellulose (CC) 261.8 g ka-1 DM and Pi-free extract (BEM) 392.0 g ka-1 DM. The respective average values for the red clover cultivars were 52.4 t ha-1 OF, 11.2 t ha-1 DM, 195.6 g kg-1 CP, 220.4 g ka-1 CC and 440.8 g kg-1 BEM. The respective average values for the birdsfoot trefoil cultivars were 52.9 t ha-1 QF, 14.1 t ha-1 DM, 199.7 g ka-1 CP, 274.8 g ka-1 CC and 397.7 g ka-1 BEM. Although the white clover cultivar K-33 and the esparcet cultivar Krajina were first of their kind developed in our country, their production potentials and quality were very good.U radu se ističu rezultati oplemenjivanja i kvantitativna svojstva domaćih sorti lucerke, crvene deteline, žutog zvezdana, bele deteline i esparzete. Korišćenjem različitih izvora genetičke varijabilnosti i odgovarajućih metoda oplemenjivanja u Srbiji su priznate 24 sorte lucerke, 10 crvene deteline, pet žutog zvezdana i po jedna sorta bele deteline i esparzete. Na osnovu višegodišnjih rezultata istraživanja, u veoma različitim agroekološkim uslovima domaće sorte višegodišnjih leguminoza se odlikuju visokim proizvodnim potencijalom za prinos zelene krme (ZK), odnosno suve materije (SM). Sa domaćim sortama lucerke ostvareno je prosečno 65,6 t ha-1 ZK odnosno 15,3 t ha-1 SM. Kvalitet SM je bio veoma dobar, a ostvareno je prosečno sirovih proteina (SP) 199,6 g kg-1 SM, sirove celuloze (SC) 261,8 g kg-1 SM i udeo bezazotnih ekstraktivnih materija (BEM) 392,0 g kg-1 SM. Sa sortama crvene deteline ostvareno je prosečno 52,4 t ha-1 ZK, odnosno 11,2 t ha-1 SM sa udelom SP 195,6 g kg-1 SM, SC 220,4 g kg-1 i BEM 440,8 g kg-1 SM. Sorte žutog zvezdana su ispoljile visok proizvodni potencijal za prinos biomase (52,9 t ha-1 ZK, odnosno 14,1 t ha-1 SM) vrlo dobrog kvaliteta suve materije (SP 199,7 g kg-1 SM, SC 274,8 g kg-1 SM, BEM 397,7 g kg-1 SM). I pored toga što sorta bele deteline K-33 i esparzeta Krajina predstavljaju početne rezultate u oplemenjivanju ovih biljaka, one se odlikuju vrlo dobrim proizvodnim potencijalom za prinos biomase i kvalitetom suve materije

Genetički resursi i oplemenjivanje krmnih biljaka u Srbiji i Crnoj Gori

Review and results of research focusing on genetic resources and improvement of forage plants in Serbia and Montenegro (SMN) are presented in this paper. SMN is extremely rich on natural (native/autochthonous) genetic resources of different forage species. Great number of cultivars of perennial grass and leguminous plants as well as annual forage plants were created in SMN as a result of research work carried out over several decades. Domestic cultivars of forage plants have first of all high productive potential for yield of forage and quality of dry matter.U ovom radu dat je pregled i rezultati istraživanja na genetičkim resursima i oplemenjivanju krmnih biljaka u Srbiji i Crnoj Gori (SCG). SCG predstavlja izuzetno bogat izvor prirodnih (autohtonih) genetičkih resursa naročito vrsta krmnih biljaka. Veći broj gajenih sorti krmnih biljaka za stočnu hranu ima svoje srodnike u prirodnim livadskim zajednicama. U više decenijskom radu na oplemenjivanju krmnih biljaka stvoren je veliki broj sorti višegodišnjih trava i leguminoza i jednogodišnjih krmnih kultura sa visokim proizvodnim potencijalom za prinos krme vrlo dobrog kvaliteta suve materije

Mikopopulacija različitih genotipova grahorice u Srbiji

Vetch (Vicia sativa L.) is annual plant from the legume family (Fabaceae) and originates from the temperate zone of Europe and Asia. It has a special place in the provision of ani­mal feed (fodder) in the zone of moderate climate. It belongs to high-quality protein fodder plants. There has not been a systematic research of vetch mycoflora in Serbia. This research aims to present the results of preliminary research of mycopopulation of 15 different genotypes of vetch. Total of 600 plant parts has been examined and 9 genera of fungi were isola­ted: Fusarium, Phythophthora, Rhizoctonia, Phoma, Verticillium, Alternaria, Sclerotinia, Botrytis and Ascochyta. On the plants from which the fungi were isolated, there were ma­croscopically clearly visible symptoms of infection.Grahorica (Vicia sativa L.) je jednogodišnja biljka iz porodice mahunarki (Fabaceae). Potiče iz umerenog klimatskog pojasa Evrope i Azije. Ima posebno mesto u obezbeđenju kabaste stočne hrane (krme) u zoni umerenog klimata. Pripada visokokvalitetnim proteinskim krmnim biljkama. Sistematskih istraživanja mikoflore grahorice u Srbiji do sada nije bilo. U ovome radu iznosimo rezultate preliminarnih istraživanja mikopopulacije 15 različitih genotipova grahorice. Ukupno je pregledano 600 biljnih delova sa kojih je izolovano 9 rodova gljiva: Fusarium, Phythophthora, Rhizoctonia, Phoma, Verticillium, Alternaria, Sclerotinia, Botrytis i Ascochyta. Na biljkama iz kojih su izolovane gljive bili su jasno vidljivi makroskopski simptomi zaraze

Processing biodegradable waste by applying aerobic digester EWA

The paper presents research results obtained in the process of processing biodegradable wastes, resulting from agricultural production as well as municipal waste. Aerobic fermenter EWA (stationed within the Institute for Forage Crops Globoder- Kruševac) was using for this purpose, during the one month testing. Biodegradable material with different ratios of components was used for filling aerobic digester. EWA fermenter is certified device that is used to stabilize and hygienic disposal of biodegradable waste, including sewage sludge and animal products produced in accordance with European Union regulations. Fermenter is intended to be used for combustion in boilers for solid fuels with humidity of biomaterials below 30%.Rad prikazuje rezultate istraživanja koji su dobijeni pri procesu prerade biološki razgradivog otpada dobijenog iz poljoprivredne proizvodnje, kao i komunalnog otpada primenom aerobnog fermentatora EWA (češke proizvodnje stacioniranog u krugu Instituta za krmno bilje u Globoderu-Kruševcu). U toku jednomesečnog ispitivanja vršeno je punjenje aerobnog fermentatora biološki razgradivim materijalom s različitim odnosom komponenata. EWA fermentator je sertifikovan uređaj koji se koristi za stabilizaciju i higijenizaciju biorazgradivog otpada, uključujući kanalizacioni mulj i proizvode životinjskog porekla proizveden u skladu sa propisima Evropske Unije. Fermentator može da se koristi i za dobijanje biogoriva namenjenog za sagorevanje u kotlovima za čvrsta goriva pri čemu je vlažnost biomaterijala koji se koristi ispod 30%

Determination of relevant parameters in the red clover seed processing (Trifolium pratense L.)

The paper presents the results of the seed processing of the natural red clover (Trifolium pratense L.) seed with different initial purity in the seed processing center in the Institute for forage crops in Kruševac. Seeds of red clover for sowing must be clean, with high germination and high genetic value. Most of these requirements can be achieved through the seed processing, by the removal of impurities and seeds of poorer quality. In this process, there are number of technical-technological operations such as: cleaning, declarations, packaging in appropriate wrapping material and storage. The task of cleansing seeds is to remove all other seeds, weeds, impurities and extracts pure seed of the basic culture. In this way, the seed is prepared in a timely manner for good germination, sprouting, and cropping. During the processing of the red clover seeds, the relevant parameters on the equipment were determined: pure seed (%), weeds and seed of other cultures (%), inert matter (%), amount of processed seed (kg), seed losses (%) and processing output of the seed processing (%). The losses of red clover seeds in seed processing are in direct dependence on the type and quantity of weeds and other impurities present in the natural seed. On the basis of the obtained results, it is possible to optimally adjust and select the appropriate equipment for the red clover processing, depending on the quantity and type of weeds and other ingredients in the natural red clover seeds.Rad prikazuje rezultate ispitivanja pri doradi naturalnog semena crvene deteline (Trifolium pratense L.) različitih početnih čistoća u doradnom centru Instituta za krmno bilje u Kruševcu. Seme crvene deteline za setvu mora biti čisto, visoke klijavosti i genetske vrednosti. Najveći deo ovih zahteva je moguće ostvariti kroz doradu, odnosno odstranjivanjem nečistoća i semena lošijeg kvaliteta. Pri procesu dorade semena crvene deteline postoji veći broj tehničko-tehnoloških operacija kao što su: čišćenje, deklarisanje, pakovanje u odgovarajuću ambalažu i skladištenje. Zadatak čišćenja semena je da se iz naturalnog semena sa primesama odstrane sva semena drugih kultura, korovi, primese i izdvoji samo čisto seme osnovne kulture. Ovakvim načinom seme se blagovremeno priprema u povoljno stanje za kvalitetnu setvu, klijanje i nicanje. Relevantni parametri na mašinama za doradu određivani su pri procesu dorade semena crvene deteline. Određivani su sledeći parametri: čisto seme crvene deteline (%), seme korova i seme drugih kultura (%), inertne materije (%), količina dorađenog semena (kg), gubici semena (%) i randman dorade (%). Kod dorade semena crvene deteline gubici su u direktnoj zavisnosti od vrste i količine korova i ostalih nečistoća prisutnih u naturalnom semenu deteline, odnosno početne čistoće. Na osnovu dobijenih rezultata ispitivanja moguće je izvršiti kvalitetno podešavanje i izbor odgovarajućih mašina za doradu semena crvene deteline, u zavisnosti od količine i vrste korova i primesa u naturalnom semenu crvene deteline