Obszary cenne przyrodniczo na Pojezierzu Mazurskim i ich ochrona

System ochrony przyrody Poj. Mazurskiego składa się z Mazurskiego Parku Krajobrazowego, 3 projektowanych parków krajobrazowych, 51 rezerwatów przyrody, kilkunastu użytków ekologicznych oraz kilku rozległych obszarów chronionego krajobrazu. Łączna powierzchnia rezerwatów przyrody wynosi 16 218 ha, co stanowi 1,23 % pow. regionu. Najwięcej obiektów ochrony przyrody skupia się w środkowej morenowej części Poj. Mazurskiego, co jest uzasadnione wysokimi walorami tego obszaru. Północna zastoiskowa część regionu predysponowana jest do rozwoju intensywnego rolnictwa. Ochrona przyrody, południowej, sandrowej części regionu, powinna uwzględniać potrzeby leśnictwa i rolnictwa. W celu zapewnienia trwałości wysokim walorom przyrodniczym Poj. Mazurskiego należy produkcję rolniczą prowadzić w sposób przyjazny dla środowiska. W tym celu powinno się ograniczyć chemizację rolnictwa oraz melioracje odwadniające. Ważną rolę w ochronie przyrody Poj. Mazurskiego spełniają mokradła. W drugiej części pracy opisano 17 mokradeł, które zasługują na ochronę jako rezerwaty przyrody lub użytki ekologiczne. Scharakteryzowano je podając zbiorowiska roślinne oraz stanowiska rzadkich, zagrożonych i wyróżniających gatunków roślin naczyniowych i mchów. Wśród proponowanych do ochrony mokradeł najliczniejsze są torfowiska pojeziorne (w tym także gytiowiska), co jest zrozumiałe, zważywszy na wysoką jeziorność regionu. Omówiono również interesujące torfowiska źródliskowe oraz torfowiska wysokie.The system of nature protection in the Masurian Lake District includes the Masurian Landscape Park, 3 planned landscape parks, 51 nature reserves, several ecological grounds and wide areas of protected landscape. The total area of nature reserves is 16,218 ha and constitutes 1.23% of the region area. Most sites of nature protection are located in the central morainal part of the Masurian Lake District, which is due to this area’s unspoilt qualities. The northern part of the region, of ice-dammed lake origin, is favourable to intensive agricultural development. The protection of the southern part of the district, which is formed of outwash plains should consider the needs of both agriculture and forestry. In order to preserve the natural value of the Masurian Lake District, agricultural production ought to be carried out in an environmentally-friendly way. So, it follows that chemicalization of agriculture and land reclamation should be limited. Wetlands also play an important role for nature protection in the Masurian Lake District. 17 of them, which ought to be protected as nature reserves or ecological grounds, are described in the second part of the paper. They were characterized by enumerating plant communities and the sites of rare, threatened and distinctive species of vascular plants and mosses. Peat bogs of lake origin (including gyttja bogs) form the largest group of wetlands to be protected, which seems natural as the region abounds with lakes. Some interesting spring - water bogs and high bogs are also described in the paper

Degradacja chemiczna piaszczystych gleb pobagiennych użytkowanych rolniczo

Badano właściwości chemiczne piaszczystych gleb pobagiennych z terenu sandru mazursko-kurpiowskiego. Gleby te cechuje podwyższona zawartość materii organicznej od poniżej 3% do 20%. Niższy odczyn i stopień wysycenia zasadami poziomu płużnego w stosunku do mineralnego podglebia wskazuje na pogarszanie właściwości i wymywanie kationów zasadowych. Badane gleby charakteryzują się bardzo niską zasobnością dostępnego K, Mg i Cu. W celu zapobiegania degradacji wskazane jest uzupełnienie deficytowych składników i nawożenie najuboższych w materię organiczną gleb nawozami organicznymi oraz wapnowanie wapnem magnezowym.Chemical properties of sandy post-boggy soils from the Masurian-Kurpian outwash plain were investigated. The soils were characterized by enhanced content of organic matter ranging from below 3% to 20%. The lower pH and lower degree of base saturation of the ploughing horizon in relation to mineral subsoil indicate the deterioration of properties and leaching of base cations. The studied soils contain very low amounts of available K, Mg and Cu. To protect these soils from degradation, deficient nutrients and organic manure should be supplied to soils with the lowest content of organic matter, moreover, liming with magnesium lime should be applied

Wystepowanie torfowisk zrodliskowych na tle typow krajobrazu Pojezierza Mazurskiego

Torfowiska źródliskowe są to specyficzne mokradła zasilane wodą gruntową (torfowiska soligeniczne). W krajobrazie młodoglacjalnym występują głównie w strefie morenowej w miejscach kontaktu różnych jednostek geomorfologicznych. Spotykane są rzadziej w strefie równin sandrowych i obniżeń zastoiskowych. Wody gruntowe zasilające badane torfowiska należą do typu wodorowęglanowo-wapniowych (НСO₃-Са). Ze względu na wysokie walory przyrodnicze celowa jest ochrona tych torfowisk.Spring mires are the special wetlands fed by ground water (soligenous peatlands). In the post-glacial landscape they occur mostly in the zone of mora- inic uplands in the areas of contact between different geomorphological units. Spring mires may be found also in the zone of outwash plains and in the zone of ice-dammed lake origin. Ground waters supplying the investigated spring mires belong to the HСO₃-Ca type. Due to high natural qualities, the spring mires merit to be protected

Uzytki ekologiczne w Kotlinie Kurpiowskiej

Ecological land in Poland has been considered since 1991 as one of the forms of nature protection. It is formed by the residues of ecosystems, being of importance for preservation of unique gene resources and types of environment. In the study, attention was concentrated on the classification of ecological land and description of habitats with merit protection in this form. Ecological land of the Kurpie region has been divided into swamps and dry grounds. Among the ecological swampy areas, the most important are as follows: flooded terraces appearing in river valleys, old-river beds, soligenous peatlands of nearedge zone, and the residues of swampy alder carr. This group also includes peat wind-blown troughs (intermittent lakes and interdune peatlands), high peatlands and those ones with an active peatforming process, and strongly watered excavated peatlands. In the valleys of the greatest rivers of the region (Narew, Pisa) we found sandy alluvial soils, grown with marshy meadows and willow scrubs Salicetum albo-fragilis, and Salicetum triandro-viminalis and communities with Petasites spurius. Ecological dry lands also cover numerous sandy elevations, being scattered among the meadows and arable lands, and grown with sparsely wooded pine forests, scrubs with juniper, and various communities with a number of dune and grass species. Selected objects were presented and the sites of 15 rare, protected and threatened species of vascular plants were demonstrated as an illustration of the natural value of ecological land at the discussed above territory

Wplyw materii organicznej na wlasciwosci retencyjne piaszczystych gleb pobagiennych

Zdolność retencji wody w glebach murszastych i murszowatych właściwych jest zdeterminowana zawartością materii organicznej. Wzrost zawartości materii organicznej powoduje silniejszy przyrost zawartości wody przy polowej pojemności wodnej (nachylenie linii regresji wynosi 1,74) niż w punkcie trwałego więdnięcia (nachylenie = 0,96). Potencjalna retencja użyteczna (zawartość wody przy potencjale -9,8 kPa minus zawartość wody przy potencjale -1550 kPa) wzrasta w miarę wzrostu zawartości materii organicznej i wynosi średnio 20,4% obj. w utworach murszastych i 25,5% w murszowatych. Zawartość materii organicznej wpływa na kształt krzywej retencyjności wodnej. Utwory murszaste o najniższej zawartości materii organicznej wykazują S-kształtny przebieg krzywej, co upodobnia je do gleb piaszczystych. Mediana średnicy porów glebowych wynosi średnio 29,3 µm w utworach murszastych i 14,1 µm w murszowatych.Water holding capacity of sandy post-boggy soils is affected by organic matter content. Within the investigated muckous (3-10% of organic matter) and mucky soil formations (10-20% organic matter) with the increase of organic matter content the volume of water held at field capacity increased at much higher rate (slope of regression line = 1.74) than that held at the permanent wilting point (slope = 0.96). The available water capacity (water content at potential -9.8 kPa minus water capacity at -1550 kPa) increased as organic matter content increased, and averages 20.4% vol. in muckous soil formations, and 25.5% in mucky formations. Organic matter content influences the shape of soil-water retention curve. This curve for muckous formations of lowest organic matter content is S-shaped, what is similar to that for the coarse-textured soils. Median pore diameters of muckous formations was 29.3 µm and that of mucky formations 14.1 µm

Fosfor przyswajalny w piaszczystych glebach pobagiennych Równiny Mazurskiej

Zawartość przyswajalnego fosforu oznaczona według metody Egnera-Riehma, jak również w roztworze HCl o stężeniu 0,5 mol·dm⁻³, wzrasta w badanych glebach w miarę zwiększania się zawartości materii organicznej. Kwas solny ekstrahuje średnio od 10 do 20 razy więcej fosforu niż roztwór mleczanu wapnia. W badanych glebach występują równocześnie fosforany wapnia i żelaza, lecz fosforanów żelaza jest więcej. Gleby pobagienne zasobne w tlenki żelaza wykazują bardzo wysoką zawartość fosforu ekstrahowanego HCl, lecz ich zasobność oznaczona metodą Egnera-Riehma jest niska, co należy uwzględnić przy mineralnym odżywianiu roślin.The content of available phosphorus determined by the Egner-Riehm’s method as well as the phosphorus content determined in 0.5 mol HCl soil extract increases hi the investigated soils with the increase of organic matter content. The HCl solution extracts from 10 to 20 times more phosphorus than calcium lactate solution (DL). In the investigated soils the calcium phosphates and the iron phosphates occur simultaneously, but the amount of the later is greater. The post-boggy soils which are rich in iron oxides have very high content of the HCl - soluble phosphorus, but their phosphorus abundance determined by the Egner-Riehm’s method is low. This should be taken into consideration in mineral plant nutrition

Wykorzystanie kompostu 'DANO' i osadu sciekowego do poprawy wlasciwosci gleb terenow zieleni

Badano wpływ zróżnicowanych dawek świeżej masy nawozowej (30, 60, 90, 120 i 150 Mg·ha⁻¹) kompostu „Dano” i osadu ściekowego na właściwości gleby lekkiej oraz rozwój w pierwszym roku siewu wybranych gatunków krajowych i zagranicznych oraz odmian traw gazonowych: Lolium perenne L. odm. Stadion, Trubadur, Poa pratensis L. odm. Alicja, Limousine, Festuca rubra L. s. s. (kępkowa: odm. Nimba, Darwin), Festuca rubra L. s. s. (rozłogowa: odm. Areta, Herold) oraz Festuca arundinacea Schreb. odm. Kord, Cochise. Zastosowane do użyźnię-; nia gleby terenów zieleni kompost „Dano” i osad ściekowy poprawiły właściwości gleby lekkiej, co spowodowane zostało dużą ilością wprowadzonej do gleby masy organicznej. Nastąpił wzrost zawartości materii organicznej oraz odczynu, a obniżenie stosunku C : N. Jednocześnie nastąpił wzrost hydrofobowości gleby, lecz w stopniu nie pogarszającym właściwości wodne gleby. Użyźnienie gleby lekkiej kompostem „Dano” i osadem ściekowym wpłynęło korzystnie na wyrównanie wschodów, zadarnianie i atrakcyjny wygląd murawy w roku siewu.Different rates of fresh weight (30, 60, 90, 120 and 150 Mg·ha⁻¹) of „Dano” compost and sewage sludge on the properties of light soil, and the development, in the first year after sowing, of selected lawn grass species and local and imported cultivars: Lolium perenne L. (Stadion, Trubadur cv.), Poa pratensis L. (Alicja, Limousine cv.), Festuca rubra L. s.s. (tuft-forming cv. Nimba, Darwin), Festuca rubra L. s.s., (stoloniferous cv: Areta, Herold) and Festuca arundinacea SCHREB., (Kord, Cochise cv.) were evaluated. „Dano” compost and sludge used for soil fertilization in green areas improved the properties of light soil due to the introduction of large amounts of organic matter into the soil. In consequence, organic matter content and soil reaction increased, and the C : N ratio decreased. The increase in soil hydrophobicity recorded in the study did not deteriorate soil water retention. Light soil fertilization with „Dano” compost and sludge had a positive effect on the uniformity of sprouting, sod formation and sward attractiveness in the year of sowing

The effect of long-term wastewater irrigation on the botanical composition of meadow sward, yield and nutritional value of hay

The aim of this study was to determine the effect of 20-year-long irrigation of permanent grasslands with potato starch and brewery wastewater on the botanical composition of sward, yield and nutritional value of hay. The experiment was conducted in the center for wastewater treatment and use in Mątwica-Kupiski (668 ha), which has been equipped with facilities for flood irrigation with wastewater since 1965. Potato starch and brewery effluents were mixed in a storage reservoir at a ratio of 1:0.4. Meadow sward was irrigated with wastewater in autumn and after the first harvest, at an annual dose of 200 – 300 mm. On average, wastewater contained (mg dm-3): N – 223, P – 48, K – 285, Ca – 80, Mg – 46, Na – 68. Before the first harvest in 1998, 2003, 2008, 2013 and 2018, the floristic composition of meadow sward was determined on an 11-degree scale by the Klapp method. Yield was determined in trial plots. Based on the percentage of dominant species (above 20% share of the sward), several floristic types of grassland communities were identified. Herbage samples were collected for detailed botanical and chemical analyses according to the floristic composition of the identified grassland communities. Chemical analyses of plant material were performed by standard methods. Longterm irrigation of meadow sward with wastewater contributed to the development of agronomically important plant communities, except for the Agropyron repens community in the western part of the research site. The yield of grassland irrigated with wastewater, regardless of a floristic type, was 2- to 3-fold higher than the yield of non-irrigated grassland. Hay harveste in wastewater-irrigated meadows met the crude fiber, ash and fat requirements of animals. The total protein content of hay remained within the recommended limits for high-quality fodder, except for the Alopecurus pratensis + Agropyron repens community

Wpływ osadów ściekowych na plantacjach Salix na zawartość węgla rozpuszczonego w glebie

Labile fractions of organic matter can rapidly respond to changes in soil and they have been suggested as sensitive indicators of soil organic matter. Two labile fractions of organic carbon in the soils amended with fresh municipal sewage sludge in two rates (equivalent of 60 kg P ha-1 and 120 kg P ha-1) were studied. Soils under studies were overgrown with Salix in Germany, Estonia and Poland. In Polish soils application of sewage sludge increased the content of both labile organic carbon fractions (KMnO4-C and HWC) for a period of one year. Estonian soils were stable and no distinct changes in labile organic carbon fractions occurred.Labilne frakcje materii organicznej mogą być wyrazem zmian zachodzących w glebie i stanowią one wskaźniki jakości materii organicznej. Badano dwie frakcje labilnego węgla organicznego w glebach nawożonych osadem ściekowym w dwóch dawkach (będące równoważnikiem 60 kg P ha-1 i 120 kg P ha-1). Badane gleby były porośnięte gatunkami wierzby krzewiastej w Niemczech, Estonii i Polsce. W badanych glebach w Polsce zastosowanie osadów ściekowych spowodowało wzrost obu analizowanych frakcji węgla (KMnO4-C i HWC). Natomiast gleby estońskie były stabilne i nie stwierdzono zmian w labilnych frakcjach węgla organicznego

The use of agri-food industrial wastewater for grassland irrigation

The objective of this study was to determine the influence of 20-year sprinkler irrigation of permanent grassland with potato starch and brewery wastewater on the botanical composition of sward, and the yield and nutritional value of hay. The experiment was carried out in Kupiski-Jednaczewo, near Łomża, NE Poland (approximately 600 ha). Potato starch and brewery effluents were mixed at a ratio of 1:0.4. Wastewater was applied in autumn and after the first harvest, at an annual dose of 200-300 mm. The analyzed wastewater contained on average (mg dm-3): N – 223, P – 48, K – 285, Ca – 80, Mg – 46 and Na – 68. The floristic composition of meadow sward was determined before the first harvest in 1998, 2003, 2008, 2013 and 2018, while the yield was determined on trial plots. Five major floristic types of grassland communities were identified based on the percentage of dominant species (above 20% share of the sward). Herbage samples were collected for botanical-gravimetric and chemical analyses. Soil samples were collected in 1991 and 2018. Chemical analyses of soil and plant material were performed by standard methods. The following floristic types of grassland communities developed: Alopecurus pratensis (Ap), Arrhenatherum elatius (Ae), Dactylis glomerata + Festuca rubra (Dg+Fr), and Poa pratensis + Dactylis glomerata (Pp+Dg), Phalaris arundinacea + Glyceria maxima (Pha+Gm), and the Festuca rubra + Anthoxanthum odoratum (Fr+Ao) community in the control treatment (non-irrigated grassland). The content of P, K, Fe, Cu, Mn and Zn increased, whereas the content of Ca, Mg and Na, and pH levels decreased in the analyzed soils. Regardless of the floristic type of sward, the yield of grassland irrigated with wastewater was significantly (1.6 to 2.8-fold) higher than the yield of non-irrigated grassland. Hay harvested from wastewater-irrigated meadows met the nutrient requirements of animals in terms of crude fiber, ash and fat, excluding total protein