Проценка на оптоварувањето со салмонелоза во Република Северна Македонија

Food-related diseases still cause a significant public health, economic and social burden worldwide. Each year, 1 in 10 people become ill from food contaminated with microbes or chemical agents, resulting in 600 million illnesses, 420,000 deaths and loss of 33 million healthy life years globally.  The aim of this study was to determine the burden of infections caused by Salmonella spp. at national level, and to determine the public health and economic impact. Material and methods: Data from the National database of infectious diseases for 2019 were used; incidence, years of life lost (YLL), years lost due to disability (YLD), disability-adjusted life years (DALY) and economic losses were determined. Results: The analysis included 197 salmonellosis patients, of which 101 or 51.3% were male patients and 96 or 48.7% were female patients. The largest number of cases occurred in month XI (November) with 46 cases. The most represented age group were children aged 0-5 years (79 patients). The largest number of cases were registered in Skopje - 80 cases (40.6%). Data analysis showed a significant association between clinically established diagnosis and hospitalization in patients with salmonellosis. DALY was 19.9 or 0.96 DALY per 100,000 population. The value of productivity losses was 6,637,665 denars or €107,930. Conclusion: This is the first national study of salmonellosis burden and should serve as an important resource for focusing activities that will reduce this burden. The findings of the study could be the basis for the development of strategies at the regional and national level.Болестите поврзани со храната сè уште предизвикуваат значаен јавноздравствен, економски и социјален товар ширум светот. Секоја година, 1 од 10 луѓе се разболуваат од храна контаминирана со микроби или хемиски агенси, што резултира со 600 милиони болести, 420 000 смртни случаи и губење на 33 милиони години здрав живот на глобално ниво. Целта на оваа студија беше да се утврди оптовареноста на инфекции предизвикани од на национално ниво и да се утврди јавноздравственото и економско влијание. Материјал и методи: Користени се податоци од националната база на податоци за заразни болести за 2019 година; утврдена е инциденцијата, изгубени години на живот (YLL), години изгубени поради инвалидитет (YLD), години на живот приспособени според инвалидитет (DALY) и економски загуби. Резултати: Анализата опфати 197 пациенти со салмонелоза, од кои 101 или 51,3% беа пациенти од машки пол и 96 или 48,7% пациенти од женски пол. Најголем број случаи имаше во XI месец (ноември) - 46 случаи. Најзастапена возрасна група беа децата на возраст од 0-5 години (79 пациенти). Најголем број случаи беа регистрирани во Скопје - 80 случаи (40,6%). Анализата на податоците покажа значајна поврзаност помеѓу клинички утврдената дијагноза и хоспитализацијата кај пациенти со салмонелоза. DALY изнесува 19,9 или 0,96 DALY на 100 000 жители. Вредноста на загубите во продуктивноста е 6.637.665 денари или 107.930 €.  Заклучок: Ова е прва национална студија за оптоварувањето со салмонелоза и треба да послужи како важен ресурс за фокусирање на активностите што ќе го намалат овој товар. Наодите од студијата би можеле да бидат основа за развој на стратегии на регионално и национално ниво

Информираност на популацијата за глобалниот проблем со климатските промени

The EU Health Strategy "Together for Health" acknowledged climate change as a health threat and stressed the role of the European Community to coordinate and respond rapidly to health threats globally and strengthen the capacities of countries (European Commission, 2008). The aim of the study was to determine the level of  awareness of the population about the problem with the global climate change and the measures undertaken by the responsible bodies to handle the climate change. Material and methods: A pilot survey was conducted in December 2018 in the Republic of Macedonia by applying a questionnaire, which was an adapted version of the survey questionnaire ('climate change' version 1), translated in Macedonian language and distributed on an interactive online platform. A total of 130 respondents answered the questionnaire. Results: The largest percentage (90.2%) of the respondents said air pollution was first thing they associated with the climate change, followed by the traffic density (41.7%) and waste management (41.7%). When it comes to responsibility, the National Government (33.8%) has the highest responsibility in comparison with international organizations (20%). Conclusion: The study has shown that there is certain level of awareness among the population concerning climate change and associated phenomena such as traffic density, fires and floods, but also strong campaigns has to be undertaken in order to raise public awareness. Здравствената стратегија на ЕУ „Заедно за здравје“ ги призна климатските промени како закана за здравјето и ја нагласи улогата на Европската заедница да ги координира и брзо да одговори на заканите по здравјето на глобално ниво и да ги зајакне капацитетите на земјите (Европска комисија, 2008). Целта на трудот беше да се утврди степенот на свесност и информираност на популацијата околу глобалниот проблем со климатските промени и одговорноста на надлежните тела околу мерките за справување  со климатските промени. Материјал и методи: Беше спроведено пилот истражување во текот на декември 2018 година во Република Македонија, со применана прашалник кој беше адаптирана верзија од survey questionnaire (‘climate change’, version 1) преведен на македонски јазик и дистрибуиран на интерактивна онлајн платформа. На прашалникот добивме одговори од 130 испитаници. Резултати: Најголем процент (90,2%) од испитаниците одговорија дека аерозагадувањето е првото нешто што го поврзуваат со климатските промени, а потоа следуваат густината на сообраќајот (41,7%) и управувањето со отпадот (41,7%). Кога станува збор за одговорноста околу проблемот, според испитаниците националната влада (33,8%) има највисока одговорност, во однос на меѓународните организации (20%). Заклучок: Истражувањето покажа дека постои одреден степен на информираност кај населението за климатските промени и појавите поврзани со нив како што се: загадувањето на воздухот, густината на сообраќајот, поплавите, пожарите и слично, но исто така потребно е да се спроведат силни кампањи за подигање на јавната свест

Проценка на здравствениот ризик од водата за пиење во релација со болести поврзани со водата

Healthy and safe drinking water in sufficient quantities provided to consumers improves living conditions, raises health culture at a higher level and promotes the environment as a whole. The aim is to see if there is a correlation between irregular water samples with intestinal infectious diseases related to drinking water. Materials and method. The preparation of the Republic Computer Program (1996) for issuing laboratory findings (RCP) from the analyses of samples of drinking water (physico-chemical and bacteriological), in accordance with the methodology for application of ID numbers in the computer system in the Public Health Centers has created the possibility of complete health records of drinking water supply facilities under health surveillance for the territory of the entire Republic. Evaluation has been made of the results of basic physicо-chemical and bacteriological analyses of drinking water in the settlements of the Republic of North Macedonia and the water-related diseases – waterborne intestinal infectious diseases in the period 2014-2018. Results. Drinking water from city water supply in the examined period in terms of physico-chemical analysis ranged 2.9-4.3%, while in relation to bacteriological analysis 0.9-2.6%.. Waterborne intestinal infectious diseases show a decline in their incidence in 2018. Conclusion. The registered data from the physicо-chemical and bacteriological analysis showed that the drinking water from the city water supply systems in the period 2014-2018 was safe. According to the processed data, access to safe drinking water for the population was 97% by 2018, which ranks the country in the group of countries in the world with the highest access to safe drinking water, and there is no significant connection with drinking water related diseases.Безбедна и здравствено исправна вода за пиење во доволни количини обезбедена на потрошувачите ги подобрува условите за живот, ја подигнува на повисоко ниво здравствената култура и ја унапредува животната средина во целост. Цел на трудот е да се утврди дали постои поврзаност помеѓу неисправните примероци вода со цревните заразни болести поврзани со водата за пиење. Материјали и методи: Со изготвувањето на Републичкиот компјутерски програм (1996 година) за издавање на лабораториски наоди (РКП) од извршени анализи на примероци вода за пиење (физичко-хемиски и бактериолошки), согласно методологијата за примена на матични броеви во компјутерскиот систем во Центрите за јавно здравје е создадена основа за целосна здравствена евиденција на објектите за водоснабдување со вода за пиење кои се под здравствен надзор за територијата на целата Република. Извршена е евалуација на резултатите од основната физичко-хемиска и бактериолошка анализа на водата за пиење во населените места од Република Северна Македонија и на болестите поврзани со водата за пиење-цревните заразни заболувања од хидрично потекло во период 2014-2018 година. Резултати:  Водата за пиење од градските водоводи во горенаведениот период во однос на физичко-хемиската анализа се движела во опсег 2,9-4,3%, додека во однос на бактериолошката анализа 0,9-2,6%. Цревните заразни заболувања од хидрично потекло прикажуваат опаѓање на нивната инциденција во 2018 година. Заклучок: Согласно регистрираните податоци од физичко-хемиската и бактериолошката анализа водата за пиење од градските водоснабдителни системи во периодот 2014-2018 година била безбедна. Според обработените податоци пристап до безбедна вода за пиење на населението изнесувал 97% до 2018 година, што ја рангира земјата во групата земји во светот со највисок пристап да безбедна вода за пиење и не се забележува значителна поврзаност со болестите поврзани со водата за пиење