Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 06

De geinterviewde was co-assistent gedurende de tweede wereldoorlog. Eerst in een Zutphens ziekenhuis en later in een nood-hospitaal in ’s-Heerenberg. 00:00:00 Studeert geneeskunde en is in militaire dienst bij het uitbreken van de oorlog 00:14:00 Tekent loyaliteitsverklaring, maar trekt dat later terug. Gaat werken in een Zutphens ziekenhuis 00:28:00 Gaat werken in noodziekenhuis in ‘s-Heerenberg 01:17:00 Berichtgeving en Medisch Contact 01:04:00 Bevrijdin

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 10

De geinterviewde liep coschappen tijdens de tweede wereldoorlog en nam op verschillende plekken in Nederland waar om met rust te worden gelaten door de Duitsers. 00:06:00 Overplaatsing Wilhelmina ziekenhuis Nijmegen naar klooster i.v.m. bombardementen. 00:14:00 Niet tekenen petitie. 00:27:00 Waarnemen in Zeeland. 00:39:00 Waarnemen Veluwe. 00:43:00 Terugtocht naar Amsterda

Thematische collectie: Erfgoed van de Oorlog, Getuigen Verhalen, Project 'KNMG - Arts in de bezettingsjaren'

Moeten we als artsen gewoon ons werk blijven doen? Of saboteren door valse diagnoses te stellen en de patiënt af te keuren voor transport? Actief worden in het verzet en een stengun smokkelen in de dokterstas? De actie op 24 maart 1943, toen dokters het woord ‘arts’ op hun naambordje verwijderden, omdat ze weigerden lid te worden van de nationaalsocialistische Artsenkamer, is bekend geworden als ‘de afplakactie’. Dit was een collectieve verzetsdaad van artsen. Individueel kwamen ze op andere manieren tegen de bezetter in het geweer. Zoals door het stellen van verkeerde diagnoses waardoor mensen niet tewerkgesteld werden in Duitsland. Net als veel andere Nederlanders moesten artsen tijdens de bezetting van Nederland ingrijpende keuzes maken. Het Medisch Contact Op 20 december 1941 werd in Nederland de Artsenkamer opgericht. Daarmee gaf de bezetter invulling aan de wens om de medische wereld naar het Duitse model van de Ärtzekammer te organiseren. Maar weinig van de in totaal zevenduizend artsen in Nederland sloot zich aan bij de nieuwe organisatie. De overgrote meerderheid, ruim 6.200 artsen, organiseerde zich in het Medisch Contact. Via dit contact konden zij informatie uitwisselen over illegale activiteiten. Medisch Contact is nu het vakblad van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). Het blad heeft de archieven van de medische beroepsorganisaties tijdens de bezettingsjaren onderzocht. Het archiefmateriaal biedt inzicht in het ethisch en professioneel handelen van artsen in een onvrije situatie. Voor het blok Elf verhalen van medici die tijdens de bezettingsjaren arts of medisch student waren, zijn vastgelegd. Zij vertellen over de dilemma’s rond hun uitzonderingspositie. De onafhankelijkheid en de bewegingsvrijheid die dokters hadden bij de uitoefening van hun vak, gaven hen allerlei mogelijkheden om de bevolking te helpen, en soms ook om grotere of kleinere daden van verzet te plegen. In de ogen van de Duitsers hadden artsen bovendien veel status, wat ook een zekere bescherming bood. Aan de orde komen de afwegingen die deze artsen maakten bij beslissingen zich al dan niet te verzetten. Hoe werden de medisch-ethische waarden en normen gehandhaafd? Wat was de invloed van collega’s hierop? De Duitsers eisten dat ook medisch studenten een loyaliteitsverklaring tekenden. Velen weigerden dit. Maar soms was de druk om toch te tekenen (te) groot. Bijvoorbeeld omdat er werd gedreigd met gevolgen voor hun familieleden. Krijgsgevangen studenten in Kamp Vught werden voor het blok gezet: loyaliteit verklaren aan de Duitsers of zich melden voor de Arbeitseinsatz in Duitsland. Zij ondertekende de loyaliteitsverklaring in de overtuiging dat tewerkstelling in Duitsland nog slechter was. Gezond been in het gips De elf artsen is ook gevraagd naar de wijze waarop zij omgingen met bijvoorbeeld keuringen, verklaringen, geheime informatie uit de spreekkamer, nachtelijke excursies ‘wegens een bevalling’, en het gebruik van auto en telefoon. Van een aantal getuigen is bekend dat zij ‘ziektes maakten’, bijvoorbeeld een gezond been in het gips zetten of röntgenfoto’s manipuleerden. Ook wordt aan de hand van de verhalen duidelijk hoe het mogelijk was dat geneeskundestudenten als ‘volleerde’ artsen aan de slag gingen. Ziekenhuizen deden dienst als onderduikadres, zelfs voor de artsen zelf. Sommigen sliepen in operatiekamers of op brancards en konden zo uit handen van de Duitsers blijven. Juist door hun privileges en de statuur van hun werkzaamheden konden artsen meewerken aan het verzet. Met valse diagnoses, ziekten en aandoeningen redden ze vele ‘patiënten’ onder andere van tewerkstelling. Artsen mochten ook in spertijd de straat op en konden daarmee, al dan niet onder het mom van een visite of een spoedgeval, het verzet helpen. Vrouwen liepen in dergelijke situaties minder risico dan mannen om bijvoorbeeld willekeurig te worden opgepakt. Sommige mannelijke artsen gingen voor het plegen van verzetsdaden dan ook als vrouw verkleed naar buiten. Meer informatie is te vinden op http://medischcontact.artsennet.nl/Dossiers/Alle-dossiers-1/Canonbericht/77326/Getuigenverhalen-over-de-oorlog.ht

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 07

De geinterviewde is als student geneeskunde uit Groningen naar Duitsland afgevoerd om daar te werken. Hij werkte in twee ziekenhuizen en verzorgde Duitse zieken en gewonden. Hij werd hier zeer goed behandeld. Tijdens verlof wist hij te ontsnappen naar Nederland waar hij onderdook. Met een vals paspoort werkte hij als hulparts bij een arts in Grootegast tot het einde van de oorlog. 00:03:00 Opgepakt en naar Duitsland vervoerd. 00:10:00 Difterie in Duitsland. 00:20:00 Bombardement Duitsland waarna verlof als dank. 00:42:00 Werken bij arts in Grootegast 01:04:00 Studenten corp

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 09

De geinterviewde liep haar coschappen gedurende de Tweede Wereldoorlog in het Wilhelminagasthuis, het Emmaziekenhuis en de Pieter van Foreestkliniek in Amsterdam. Tijdens de bezetting werkte ze als waarnemer te Goor, als controle-arts en als assistent in de Vooreeskliniek. In ’42 haalde zij haar doctoraal. 00:07:00 ontslag hoogleraren 00:09:07 opheffing AVSV 00:10:20 verzet 00:12:09 loyaliteitsverklaring, deportatie 00:16:07 Joodse kinderen 00:19:08 koerierster voor MC 00:31:07 Joodse ster 00:34:11 Cornelia de Lange 00:37:00 euthanasie 00:55:08 hongerwinter 00:59:08 Joodse kinderen 01:04:07 loyaliteitsverklarin

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 04

De geinterviewde vertelt over zijn ervaring als arts tijden de tweede wereldoorlog. Hij was later hoogleraar Psychiatrie. Hij werd opgepakt omdat hij het recept voor buskruit en de ingrediënten daarvan aan iemand heeft gegeven waarmee een rails is opgeblazen. Hij werd verhoord en werd uiteindelijk vrijgelaten omdat hij hulp kreeg van zijn professor waar hij ooit een 10 haalde voor zijn propedeusetentamen. 00:08:00 Inspectie Duitsers in psychiatrische kliniek. 00:10:00 Opgepakt in Deventer 00:22:00 Professor Hirsch 00:35:00 Joods echtpaar in psychiatrische klinie

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 05

De geinterviewde haalde in ’41 zijn examen. Gedurende de Tweede Wereldoorlog liep hij zijn coschappen in Groningen. Tijdens de bezetting werkte hij als narcose-assistent en vervangend huisarts te Wijk, Leeuwarden en Zuid-Wolde. Daarna was hij controlerend geneesheer voor het AMF in Heerlen. 00:16:20 Marlene Dietrich 00:22:07 AMF, Heerlen 00:30:05 MC, brieven 00:51:17 Buiten Bezwaar Schatkist 00:59:55 Duitsers in de kliniek 01:04:10 bijbel 01:10:06 loyaliteitsverklaring 01:21:00 bevrijding/razzia 01:26:16 bevrijding 01:29:01 schietende Engelsen 01:32:13 leunstoe

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 11

De geinterviewde liep zijn coschappen gedurende de Tweede Wereldoorlog, eerst in Heerlen, daarna in Utrecht en vervolgens in Rotterdam. In 1943 haalde hij examen. Tijdens de oorlog was hij werkzaam als huistarts te Ulft, als gemeente-arts en daarna als plaatsvervangend directeur in een ziekenhuis te Hoorn. 00:16:12 huisarts te Ulft 00:17:00 in aanraking met Gestapo 00:36:04 ziekenhuis Hoorn 00:47:06 hongertochten 00:56:10 illegaliteit 01:09:03 Silbertanne-moorden 01:29:02 opgepakt door Wehrmacht 01:57:05 bevrijding 02:00:05 werkzaam als arts bij opvang slachtoffers concentratiekampen, Limbur

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 08

De geinterviewde haalde in ’48 zijn examen. Gedurende de Tweede Wereldoorlog liep hij zijn coschappen en assisteerde in de Annakliniek te Leiden wat tevens zijn onderduikadres werd. 00:04:09 Razzia/Vught 00:12:22 Arbeitsansatz 00:18:02 Excuusbrief 00:29:01 Hongerwinter 00:34:07 Ondergedoken 00:37:23 Zuivering 01:14:00 MC, excuusbrie

Getuigen Verhalen, KNMG - Arts in de bezettingsjaren, interview 01

Aan het begin van de oorlog studeerde de geinterviewde in Leiden en woonde bij zijn ouders in Haarlem. Hij werkte tijdens de oorlog als dermatoloog en studeerde na de oorlog af. 0:15:05 Meelopen met Haarlemse dermatoloog Kroon 018:49 Loyaliteitsverklaring 026:06 Overname polikliniek Johannes de Deo van dokter Kroon wegens diens maagzweer 0:32:26 Vondst pot met wonderzalf 0:33:24 Broer uit gevangenis gekregen als dokter 0:40:30 capitulatie meegemaakt in haarlem 0:47:08 na de oorlog examen doen in Leide