O przypisach w Ewangeliach z Biblii brzeskiej z internetowej edycji Szesnastowieczne przekłady Ewangelii

The article attempts to analyse different types of original glosses and editorial footnotes in the Gospels of the Brest Bible, one of ten Polish translations of the Bible, included in the electronic publication of Szesnastowieczne przekłady Ewangelii (Eng. Sixteenth-Century Translations of the Gospels). Among the original glosses one can distinguish: a) concordant glosses, referring to the parallel fragments of the Bible, b) philologicalexegetic glosses signed with capital letters of the alphabet. The greater part of original glosses of this kind includes annotations that are didactic and doctrinal comments. The marginal glosses signed with capital letters are also short lexical glosses which contain synonyms or definitions of words, including those referring to biblical reality. The contemporary editorial footnotes are different types of footnotes, including: substantive, graphic, inflectional, derivational and phonetic. Short descriptions of each type of footnotes focus on selected and more detailed aspects, e.g. the study of derivational footnotes provides information on the techniques of creating possessive adjectives often used in the text. The article draws upon new research techniques – a computer program Ewangelie (Gospels) and Internet search engine of annotations (https://ewangelie. uw.edu.pl/przypisy) by Michał Rudolf.The article attempts to analyse different types of original glosses and editorial footnotes in the Gospels of the Brest Bible, one of ten Polish translations of the Bible, included in the electronic publication of Szesnastowieczne przekłady Ewangelii (Eng. Sixteenth-Century Translations of the Gospels). Among the original glosses one can distinguish: a) concordant glosses, referring to the parallel fragments of the Bible, b) philologicalexegetic glosses signed with capital letters of the alphabet. The greater part of original glosses of this kind includes annotations that are didactic and doctrinal comments. The marginal glosses signed with capital letters are also short lexical glosses which contain synonyms or definitions of words, including those referring to biblical reality. The contemporary editorial footnotes are different types of footnotes, including: substantive, graphic, inflectional, derivational and phonetic. Short descriptions of each type of footnotes focus on selected and more detailed aspects, e.g. the study of derivational footnotes provides information on the techniques of creating possessive adjectives often used in the text. The article draws upon new research techniques – a computer program Ewangelie (Gospels) and Internet search engine of annotations (https://ewangelie. uw.edu.pl/przypisy) by Michał Rudolf.

Słowotwórstwo w badaniach Krystyny Długosz-Kurczabowej

The aim of this paper is to present the output of Krystyna Długosz-Kurczabowa in the area of word formation. In her studies on this subject matter, the researcher took up the issue of the function of formants, methods of enriching lexis by way of word-formation derivation and, above all, adaptation of formants of foreign origin to the Polish language. She pointed to their productivity, synonymic relations with Polish or foreign formants as well as the meaning and longevity of specific derivatives. The author’s studies written in cooperation with Stanisław Dubisz, such as the inclusion of word formation in an academic handbook for historical grammar of Polish, are also discussed. Word formation descriptions in linguistic characteristics of particular oldest written texts, i.e. Bogurodzica (The Mother of God) and Konfesja sandomierska (The Sandomierz confession), are also mentioned

Dialectal features used in contemporary stylisation found in the Polish National Corpus

Celem artykułu jest przedstawienie rejestru typowych polskich cech dialektalnych obecnych w źródłach pełnego Narodowego Korpusu Języka Polskiego, reprezentujących współczesną polszczyznę potoczną. Celem jest także ustalenie frekwencji wybranych leksemów zawierających cechy dialektalne oraz ocena ich wartości stylistycznej i funkcji, jaką pełnią w tekście. Praca ma charakter jedynie sondażowy. Leksemy, w których są poświadczone cechy dialektalne, we współczesnej polszczyźnie standardowej są wykorzystywane w ramach stylizacji. Mają nacechowanie ujemnie albo wnoszą pewną wartość stylistyczną, sygnalizując nonszalancki stosunek nadawcy wypowiedzi do rzeczywistości pozajęzykowej i samego języka. W ten sposób są głównie wykorzystywane wyraziste fonetyczne cechy dialektalne, takie jak labializacja nagłosowego o- (np. łojciec, łoczywiście, łostatnio, łobywatelski) czy wąska realizacja dawnych samogłosek pochylonych a oraz e, np. wsiok, biedok i bidok, kobita, chlyb i chlib, przy czym niektóre ekspresywne nazwy osób mają tylko postać z samogłoską o, typu głupol, kibol, psychol czy ćwok. Spośród cech fleksyjnych większą frekwencję ma jedynie końcówka 2. os. lm. -ta. W wypadku niezgodnych z normą końcówek rzeczowników trudno jednoznacznie określić, czy dany morfem pochodzi z gwary, czy realizuje określoną tendencję językową, jak tzw. deprecjatywne formy M., B. i W. lm. rzeczowników męskoosobowych typu chłopy, dziady, pany czy ministry, dyrektory, politykiery.The aim of the present paper is creating a record of typical Polish dialectal features representing contemporary colloquial Polish language which can be found in the sources of the full version of the Polish National Corpus. Another target of the paper is to verify the frequency of selected lexemes containing dialectal features and to assess their stylistic value and role which they play in texts. The project described in the paper has been only a survey. The lexemes containing attested dialectal features are used in contemporary Polish in order to achieve stylisation. They are negatively marked or convey a specific stylistic value by means of displaying a nonchalant attitude of the speaker towards the extralinguistic reality and towards the language itself. Among the distinct dialectal phonetic features used in the above-described manner are: the labialisation of the beginning o- (as in łojciec, łoczywiście, łostatnio, łobywatelski) or the narrow pronunciation of old long vowels a and e, e.g.: wsiok, biedok and bidok, kobita, chlyb and chlib. However, some expressive names of people are only of the following kind: głupol, kibol, psychol and ćwok. As far as the inflectional features are concerned, only the plural 2nd person -ta is of higher frequency. In the cases of noun endings which are incompatible with the norm it is difficult to state clearly whether a given morpheme originates in a dialect or displays a certain language tendency, as in the case of deprecating forms of the nominative, accusative and vocative of plural masculine personal nouns of the following type: chłopy, dziady, pany or ministry, dyrektory, politykiery

About intensive particles in 16th century translations of the Gospel to Polish language

Artykuł traktuje o partykułach wzmacniających (afektantach) w XVI-wiecznych tłumaczeniach Ewangelii na język polski. Obecność partykuł ekspresywnych (emotywnych) jest cechą charakterystyczną polszczyzny dawnej i gwar. Także w XVI-wiecznych przekładach Ewangelii występuje wiele różnych partykuł, jak a, i¸ to, ale najczęstsze są partykuły że i ci. Tylko one też ulegają skróceniu do -ż i -ć, zwykle w pozycji posamogłoskowej, choć nie tylko, jak pokazują takie przykłady, jak jeśliż i jeśliże oraz jeślić i jeślici. W artykule ukazana jest zarówno geneza partykuły ci, propozycje jej transkrypcji dla tekstów typu A, czyli wydań ściśle naukowych, dokumentacyjnych, przeznaczonych dla celów badawczych, jak i zróżnicowana frekwencja partykuł ci/-ć oraz że/-ż w dziewięciu różnych szesnastowiecznych przekładach Ewangelii na język polski, od największej w Biblii brzeskiej do niewielkiej w tłumaczeniach Szymona Budnego. Podjęta jest próba ukazania przyczyn tej różnorodności; wskazuje się, że wpływ na to zjawisko ma przede wszystkim chronologia tekstów, w mniejszym zaś stopniu wyznanie (konfesja) tłumaczy.The article treats of the intensive particles (affective) in 16thcentury translations of the Gospel to Polish language. The presence of expressive particles (emotive ones) is a specific feature of the old Polish language and of the local dialects. In 16th century translations of the Gospel we can found a lot of different particles too, such as a, i, to, but the most frequent are że and ci. Only these particles are shortened to -ż and -ć, usually when placed after the vowel, but sometimes not, as can be seen in such examples as jeśliż and jeśliże, as well as jeślić and jeślici. The article presents the origin of particle ci and the proposals of its transcription for the texts of A type, i.e. the publications strictly scientific, documentation ones, for research purposes. There is also covered the diverse frequency of particles ci/-ć and że/-ż in nine different 16th century translations of the Gospel to Polish language, from the highest frequency in Bible from Brześć, to smallest in Szymon Budny’s translations. An attempt to present the reasons of this diversity is also the subject of the article: it is shown that especially the chronology of texts influences this phenomenon, in a smaller extent the religion (confession) of translators