Is the city necessary? : (new) life spaces of young city inhabitants

Inspiracją do podjęcia badań były zmiany w zakresie korzystania z przestrzeni miejskiej, jakie zaczęły się dokonywać wraz z rozpowszechnianiem się galerii handlowych w polskich miastach. W związku z opiniami o nasilającym się wpływie galerii handlowych na sposoby spędzania czasu wolnego podjęto decyzję o porównawczych badaniach postaw nastolatków w wieku gimnazjalnym wobec tradycyjnej przestrzeni miejskiej (centrum i miejsce zamieszkania) oraz galerii handlowych („nowych” przestrzeni miejskich). Na podstawie tzw. teorii socjoprzestrzennych przyjęto założenie, że postawy wobec różnych typów przestrzeni są wzajemnie powiązane i cechują się „lokalną logiką” (są pod wpływem czynników infrastrukturalnych i społeczno-kulturowych - np. wzorów zamieszkiwania, wzorów konsumpcji czasu wolnego). W celu zweryfikowania tych założeń przeprowadzono studium dwóch przypadków - Krakowa i Katowic - wybranych jako [przypadki] odmienne pod względem modelu urbanistycznego, sytuacji społeczno-ekonomicznej, trajektorii rozwojowej oraz wizerunku. W części zasadniczej badań (badaniach ankietowych) wzięło udział ok. 800 uczniów z wylosowanych szkół oraz ok. 350 gimnazjalistów przebywających w trakcie badań w galeriach handlowych w tych miastach. Badania wskazują, że nastolatki, bez względu na lokalny kontekst, cechują się wieloma podobieństwami, zwłaszcza na poziomie potrzeb i oczekiwań wobec przestrzeni własnego życia: potrzeby posiadania miejsc i przestrzeni pozwalających na bycie w grupie rówieśniczej, aktywne spędzanie czasu wolnego i samodzielne eksplorowanie rzeczywistości. Takie potrzeby młodych ludzi, a przynajmniej dużej ich części, nie są zaspokajane, a wśród najistotniejszych tego powodów jest instytucjonalizacja czasu wolnego nastolatków przez dorosłych (np. zorganizowane zajęcia) i brak obiektywnych możliwości (np. przestrzenne dystanse związane z zamieszkiwaniem suburbiów, brak przestrzeni do swobodnego spędzania czasu z rówieśnikami). Wreszcie, czynnikiem są wzory życia miejskiego prezentowane przez dorosłych, a współtworzące warunki socjalizacji młodych. Przejawia się, po pierwsze, w „domocentryczności” nastolatków - dużą pulą czasu spędzanego w domu, często bez fizycznej styczności z innymi, również członkami rodziny (a czego rekompensatą mogą być relacje on-line), po drugie, dużym - przynajmniej dla części nastolatków - znaczeniem galerii handlowych jako przestrzeni konsumpcji czasu wolnego, to zaś jest związane z postawami nastolatków wobec miejskiego centrum i sąsiedztwa. Pod tym względem badania wskazują na różnice pomiędzy miastami: w Katowicach wyraźnie silniejsze niż w Krakowie są sąsiedztwa, centrum miasta jest swoiście „przezroczyste” i neutralne; w Krakowie zaś centrum jest dominującą symbolicznie podstrukturą, bardzo silnie determinującą mentalne mapy przestrzeni, ale jednocześnie bardzo silna i pozytywna symbolika w małym stopniu przekłada się na częstsze jej praktykowanie. W obu miastach galerie handlowe wydają się pełnić funkcje kompensacyjne względem innych przestrzeni życiowych, ale w efekcie nie tyle uzupełniają dotychczasowe procesy, ile wręcz zmieniają ich kierunek. W Katowicach galeria handlowa wyraźnie przejmuje rolę miejskiego centrum, zarówno na poziomie emocji, jak i uzupełniając deficyty miejsca zamieszkania i przejmując funkcję osiedlowego podwórka; w Krakowie staje się przestrzenią dającą nastolatkom względne poczucie swobody, przy jednoczesnym poczuciu „zinstytucjonalizowanego” bezpieczeństwa. Postawy nastolatków wobec przestrzeni miejskiej są więc powiązane z materialnymi warunkami socjoprzestrzennymi (np. model urbanistyczny, lokalna kultura życia miejskiego), ale zmaterializowana przestrzeń nie jest po prostu biernie „konsumowana” przez nastolatki - przyjmują oni rozmaite taktyki pozwalające na takie adaptowanie się do przestrzeni, które pozwala na pewien kompromis pomiędzy lokalnymi wzorcami życia zbiorowego (np. modelu sąsiedztwa) oraz potrzebami wynikającymi z procesu dojrzewania (bycia z rówieśnikami, eksplorowania przestrzeni). Badania wskazują na pilną potrzebę uwzględniania problematyki przestrzenności młodych ludzi w polityce przestrzennej i społecznej miast. Nieuwzględnienie tej perspektywy będzie osłabiać miejską spójność, wspólnotowość oraz wzmacniać instrumentalne i indywidualistyczne podejście do miasta jako środowiska socjalizacji.This research was inspired by the changes in use of the urban space resulting from the increased popularity of shopping arcades in Polish cities. As a response to widespread opinions on the growing influence of such “malls” on ways of spending free time, comparative research was conducted on the attitudes of teenagers of lower-secondary-school age towards the traditional urban space (centre and place of residence) and shopping arcades (“new” city spaces). Based on so-called socio-spatial theories, it was assumed that attitudes towards various types of spaces are mutually linked and characterised by “local logic” (affected by infrastructural and socio-cultural factors - e.g. models of living and of consumption of free time). These assumptions were tested by carrying out a study of two cases - Krakow and Katowice. The reason for the selection of these cities was the differences between them in terms of their urban model, socioeconomic situation, developmental trajectory and image. The participants in the main part of the study (surveys) were 800 pupils from randomly selected schools as well as approx. 350 secondary-school pupils who were in shopping arcades in these cities during the research. The research showed that, regardless of the local context, the teenagers had many similarities, in particular at the level of needs and expectations towards the space of their own lives: the need for places and spaces allowing them to be with their peer group, spend time actively and independently explore reality. Such needs are not satisfied, at least among many young people. Among the main reasons for this are: 1) the institutionalisation of teenagers’ free time by adults (e.g. organising activities); 2) the lack of objective opportunities (e.g. spatial distances associated with residing in the suburbs, lack of space for freely spending time with peers); 3) the models of urban life presented by adults and helping to shape the conditions of socialisation of young people. The first manifestation of this final factor is teenagers’ “home-centricity” - a large amount of time spent at home, often without physical contact with others, including family members (often compensated for by online relations). The second is the large significance - at least for some teenagers - of shopping arcades as spaces of consumption of free time, linked to their attitudes towards the urban centre and neighbourhood. In this respect the research pointed to differences between the cities: in Katowice neighbourhoods are stronger, and the city centre is strangely “transparent” and neutral. In Krakow, on the other hand, the centre is a symbolically dominant substructure that strongly determines mental maps of space, but at the same time only to a minor extent does the very strong and positive symbolism translate to more frequent practice of it. In both cases, shopping arcades appear to fulfil compensatory functions towards other living spaces, but in effect do not so much complement the previous processes as rather change their direction. In Katowice, the shopping arcade clearly occupies the role of urban centre, both at the emotional level and in filling the deficits of the place of residence and taking over the function occupied by the estate playground. In Krakow, meanwhile, it becomes a space giving teenagers a comparative sense of freedom, and at the same time a feeling of “institutionalised” safety. Teenagers’ attitudes towards the urban space are therefore related to socio-spatial material conditions (e.g. the urban model, local culture of urban life), but the materialised space is not simply passively “consumed” by teenagers. Instead, they adopt various tactics allowing them to adapt to the space in a way that lets them make a certain compromise between the local models of collective life (e.g. neighbourhood model) and the needs resulting from the process of growing up (being with peers, exploring the space)

Income and Happiness in Time of Post-Communist Modernization

Economic development, Income, Life satisfaction, Material satisfaction, Psychological well-being,