„Na wyspie umarłych”. Z listów Marii Dąbrowskiej i Anny Kowalskiej z lat 1947–1948

Spośród 474 listów, jakie w latach 1947–1948 wymieniły między sobą Maria Dąbrowska i Anna Kowalska do publikacji wybrano 18 z nich. Dotyczą jednego z najtrudniejszych okresów w życiu Anny Kowalskiej – choroby i śmierci prof. Jerzego Kowalskiego. W tle tego dramatu widoczny jest poruszający wątek trudnego, intymnego związku łączącego pisarki. Listy ukazują też realia życia, w jakich przyszło funkcjonować społeczeństwu polskiemu krótko po wojnie

Marii Dąbrowskiej listy z podróży dookoła Europy w 1935 roku

Sixteen letters written by Maria Dąbrowska during her cruise around Europe on SS „Kościuszko” is a small fragment of the 1035-letter correspondence from the period of 1924–1951 with the writer’s long-standing life partner, Stanisław Stempowski, which awaits publication. The letters were used by the writer in that year while publishing Listy z podróży in “Wiadomości Literackie”.Szesnaście listów Marii Dąbrowskiej z turystycznego rejsu SS „Kościuszko” dookoła Europy w 1935 roku jest niewielkim fragmentem czekającej na druk, liczącej 1035 listów korespondencji z lat 1924–1951 z wieloletnim towarzyszem życia pisarki, Stanisławem Stempowskim. Listy te pisarka wykorzystała w tymże roku przy publikacji Listów z podróży w „Wiadomościach Literackich”

„Myśli o państwie” i „Kilka myśli, co nienowe”. Zagadki okupacyjnej publicystyki Marii Dąbrowskiej

The publication of Maria Dąbrowska’s paper from 1942 entitled “Kilka myśli, co nienowe” [“A few thoughts, which are not new”], being so far in the typescript, is accompanied by an attempt to recreate the content of her lost political statement on totalitarianism, entitled Myśli o państwie [Thoughts about the state]. The unclear circumstances of the publication Rozmowy oniemiałych [Conversations of the speechless], an extensive record of discussions on Myśli o państwie [Thoughts about the state], written in the fall of 1942 in the London-based “Nowa Polska” were mentioned. Little-known circumstances of the writer’s underground journalistic activity, as she was related to many environments of that period: literary, cooperative and with the underground press, were investigated.Publikacji pozostającego dotąd w maszynopisie referatu Marii Dąbrowskiej z 1942 roku pt. "Kilka myśli, co nienowe" towarzyszy próba odtworzenia treści jej zaginionej wypowiedzi politycznej poświęconej totalitaryzmowi pt. Myśli o państwie. Przywołano też niejasne okoliczności publikacji w londyńskiej „Nowej Polsce” napisanej jesienią 1942 roku Rozmowy oniemiałych, obszernego zapisu dyskusji nad Myślami o państwie. W artykule prześledzono mało znane okoliczności konspiracyjnej działalności publicystycznej pisarki, związanej z wieloma środowiskami tego okresu: literackim, spółdzielczym i z prasą podziemną

Z korespondencji Marii Dąbrowskiej i Anny Kowalskiej z lat 1946–1948

(wstęp do całości

Sprawy Czesława Miłosza w zapiskach osobistych Marii Dąbrowskiej i Anny Kowalskiej

Jednym z wątków dzienników i publikowanej jak na razie w wyimkach korespondencji Marii Dąbrowskiej i Anny Kowalskiej jest tzw. „sprawa Miłosza”. Osoba poety stała się powodem konfliktu między pisarkami o podłożu czysto osobistym, rzutującym także na ich oceny twórczości i decyzji życiowych poety. Odnosiły się one także do decyzji Czesława Miłosza z 1951 roku, gdy wystąpił o azyl we Francji, co w środowiskach literackim i politycznym tak w kraju jak i na emigracji zostało odebrane przez wielu jako akt zdrady. Artykuł pokazuje niektóre mniej znane okoliczności skomplikowanych życiowych „spraw Miłosza” z tamtych lat, widziane z perspektywy obu pisarek oraz ich najbliższego środowiska.One of the threads of the dailies and the correspondence of Maria Dąbrowska and Anna Kowalska published so far in excerpts is the so-called “Miłosz’s case”.The poet became the cause of a conflict between these two writers of a purely personalnature, which also influenced their evaluation of the poet’s work and life decisions.They also referred to Czesław Miłosz’s decision in 1951, when he applied for asylumin France, which was perceived by many in the literary and political circles both inPoland and abroad as an act of treason. The article shows some of the less knowncircumstances of the complicated “Milosz’s life affairs” from those years, seen fromthe perspective of both writers and their immediate environment

„Przypisywanie” Dąbrowskiej. O różnicach w komentowaniu tekstów na przykładzie edycji krytycznej Nocy i dni oraz korespondencji osobistej pisarki

In the case of writer whose compositions, like Maria Dąbrowska’s ones, have a clear biographical background, questions concerning the role of footnotes in particular works is complicated due to their relations with records of personal life, such as diaries and private correspondence. The novels Noce i dnie and Przygody człowieka myślącego are based on the writer’s personal experience, which is confirmed by her diary and letters. An editor comes across bilateral relations between those texts (for example, letters by Marian Dąbrowski used in Noce i dnie as letters by Marcin Śniadowski, in the correspondence with Stanisław Stempowski they both refer to the novel’s plot and language). In the case of the writer’s correspondence with her husband, a political activist and an officer, on the other hand, we are dealing with the necessity of providing a comment of mostly historical nature; the footnotes concern political facts in the macro- and micro-scale, with the latter level being apparently more important. Comparing the letters written by Dąbrowska to Stempowski (from the years 1924–1951) and Anna Kowalska (from the years 1940–1964) with the diaries of both writers gives the possibility to seek for an answer to the question in what dimension the letters and diary entries can be treated as a testimony of personal life, and to what extent we are dealing the strategy of self-creation, addressed also to future readers. Such intention by Dąbrowska is indicated by the fact of making typescript copies of her letters to Stempowski – significantly edited, subjected to self-censorship. The question concerning the role of footnotes thus changes into a textological problem, and the footnotes become a tool for criticism of the text. The correspondence with Anna Kowalska, on the other hand, apart from a panorama of Polish life, sketches an image of complicated and difficult personal relations between the writers, Stempowski, and Jerzy Kowalski, and at the text level – with many parallel confessions in the writers’ diaries, in many cases denying the letters’ content. The role of footnotes here will be to study those differences and general contrasts in accounts. Due to the collection’s size (which forces edition in the selection process) the correspondence is a special editorial challenge, as the footnotes must fill the gaps created as a result of the editor’s decision. Those numerous entanglements of Dąbrowska’s texts into the biographical background prove that the function of footnotes in the edition of her individual texts (including letters) are dependent on the degree of their biographical connections, and make it necessary for an editor to confront them.W przypadku pisarza, którego utwory (jak Marii Dąbrowskiej) mają wyraźne podłoże biograficzne, pytanie o funkcje przypisów do poszczególnych dzieł komplikuje się przez ich powiązania z dokumentami życia osobistego, takimi jak dzienniki i korespondencja prywatna. Powieści Noce i dnie oraz Przygody człowieka myślącego są oparte na doświadczeniu osobistym pisarki, na co znajdujemy potwierdzenie w diariuszu i listach. Edytor natyka się na obustronne relacje między tymi tekstami (np. listy Mariana Dąbrowskiego wykorzystane w Nocach i dniach jako listy Marcina Śniadowskiego, w korespondencji ze Stanisławem Stempowskim oboje odwołują się do fabuły i języka powieści). W przypadku korespondencji pisarki z mężem, działaczem politycznym i oficerem, mamy natomiast do czynienia z koniecznością komentarza o charakterze głównie historycznym; przypisy dotyczą faktów politycznych w makro- lub mikroskali, przy czym ów drugi poziom wydaje się ważniejszy. Zestawienie listów Dąbrowskiej do Stempowskiego (z lat 1924–1951) i Anny Kowalskiej (z lat 1940–1964) z dziennikami obu pisarek daje możliwość szukania odpowiedzi na pytanie, w jakim wymiarze listy i zapisy dziennika można traktować jako pewne świadectwo życia osobistego, a w jakim stopniu mamy do czynienia ze strategią autokreacji, adresowaną także do przyszłych czytelników. Na taką intencję Dąbrowskiej wskazuje dokonanie przez nią maszyn opisowych odpisów jej listów do Stempowskiego – istotnie przeredagowanych, poddanych autocenzurze. Pytanie o funkcję przypisu zamienia się tym samym w problem tekstologiczny, zaś przypisy stają się narzędziem krytyki tekstu. Natomiast korespondencja z Anną Kowalską, poza panoramą życia polskiego, rysuje obraz skomplikowanych i trudnych relacji osobistych między pisarkami, Stempowskim i Jerzym Kowalskim, a na poziomie tekstów – z dodatkowymi, równoległymi wyznaniami w diariuszach pisarek, w wielu przypadkach przeczącymi treści listów. Funkcją przypisów będzie tu wskazanie owych różnic i zasadniczych odmienności relacji. Ze względu na wielkość zbioru (wymuszającą edycję w wyborze), korespondencja ta stanowi szczególne wyzwanie edytorskie, ponieważ przypisy muszą wypełnić luki, powstałe na skutek decyzji edytora. Te różnorodne uwikłania tekstów Dąbrowskiej z biografią w tle pokazują dowodnie, że funkcje przypisów w opracowaniu poszczególnych jej tekstów (w tym listów) zależne są od stopnia ich biograficznych powiązań i stawiają edytora wobec konieczności ich konfrontacji

Loneliness over a Piece of Paper. Maria Dąbrowska as an Epistolographer

The article discusses Maria Dąbrowska’s vast correspondence, which complete, in a way, her Dzienniki [Journals] , constituting very valuable biographicalmaterial, so far published only in selected fragments. Among many of her sets of letters, the most interesting ones are those exchanged with her husband, Marian Dąbrowski, her partner, Stanisław Stempowski, and later on with his son, Jerzy, as well as with her very close friend and partner, Anna Kowalska. This article discusses the most important sets of letters from and to Dąbrowska, indicating their historical value and biographical significance

Loneliness over a piece of paper. Dąbrowska as an epistolographer

the publication of Maria Dąbrowska Diaries allowed to look at the writer from a new, previously unknown perspective; her diary became one of the most important testimonies of contemporary times. a huge surprise for the historians of literature was vast correspondence of the writer numbering many thousands pieces in the following years. among many of her sets of letters the most interesting ones are those exchanged with Marian Dąbrowski (ed. 2005), Jerzy Stempowski (ed. 2010) and his father Stanislaw (edition in preparation) as well as with a long-term life companion anna kowalska. the latter set numbering over 3100 letters, approved for publication due to the decision of heirs, will be published unabridged in years 2016-22; works on the first volume (1943-45) are significantly in progress. among the sets designed for publication in the near future there is also the one with kazimierz wierzyński. this article discusses the most important sets of letters from and to Dąbrowska indicating their factual wealth and biographical specificit