Nine Testaments from the Notary Office of Lovran in the Croatian Language from the 18th Century Stored in the State Archives in Rijeka

U članku se predstavlja devet oporuka iz 18. stoljeća napisanih latinicom i hrvatskim jezikom nastalih u lovranskoj kancelariji. Gradivo je pohranjeno u Državnome arhivu u Rijeci u bogatu, a dosad neistraženu fondu „Javni bilježnici Rijeke i okolice“. Uz kratak diplomatički uvod, oporuke se podastiru u prijepisu i transkripciji. Zbog višeslojne je relevantnosti tih izvora pri priređivanju primijenjena kombinirana povijesno‑filološka metoda.In this article authors present nine testaments from the 18th century created in Lovran’s notary office, written in Latin script and in Croatian language. These testaments are stored in the State Archives in Rijeka, as a part of the still unexplored fund „Notaries of Rijeka and the Surrounding Area“. After a brief diplomatic description, the transcript and the transcription of the nine testaments are presented. Due to the multidimensional relevance of these sources, a combined historical‑philological method is applied in their presentation

Toponyms in the Oldest Croatian Legal Monuments from the Area of Liburnia

Istraživanja liburnijske toponimije bila su dosad sporadična i nesustavna. Uglavnom je riječ o kraćim pregledima dijela toponimije ili o komentarima pojedinih (skupina) toponima s područja Brseštine, Mošćeništine i Lovranštine. Tijekom posljednjih desetak godina započela je pak sustavna obrada suvremene toponimije Lovranštine, a tako i dijela njezine povijesne toponimije. Dosad je obrađena toponimija katastarske općine Tuliševica, obalna toponimija Lovranštine te toponimija u lovranskim oporukama iz druge polovice 18. stoljeća. U ovome će radu biti predstavljeni rezultati istraživanja toponimijske građe u najstarijim hrvatskim pravnim spomenicima s područja Liburnije, koja je djelomično i nesustavno zahvaćena dosadašnjim istraživanjima. Riječ je o građi ekscerpiranoj iz Kvaderne kapitula lovranskoga, Veprinačkoga zakona (1507), Zakona kaštela Mošćenic (1637) te ostalih lovranskih, veprinačkih, mošćeničkih i brsečkih privatnopravnih spisa nastalih od početka 15. do kraja 17. stoljeća. Istraživanjem se pridonosi popunjavanju slike o najstarijoj povijesnoj toponimiji s područja Liburnije.The research of the toponymy of Liburnia has so far been sporadic and unsystematic. It mostly included short overviews of part of the toponymy or about comments on individual (groups of) toponyms from the areas of Brseština, Mošćeniština, and Lovranština. In the past ten years, the systematic analysis of the contemporary toponymy of Lovran, including a part of its historical toponymy, has begun. So far, the toponymy of the cadastral municipality of Tuliševica, the coastal toponymy of Lovran, and the toponymy in wills from Lovran dated in the second half of the 18th century have been analysed. This paper will present the results of the research on toponymic material in the oldest Croatian legal monuments from the area of Liburnia, which has been partially and unsystematically included in previous research as well. It includes the material excerpted from the sources Kvaderna kapitula lovranskoga, Veprinački zakon (1507), Zakona kaštela Mošćenic (1637), and other private legal documents from the areas of Lovran, Veprinac, Mošćenice and Brseč dated between the beginning of the 15th and the end of the 17th century. The research contributes to the completion of the picture of the oldest historical toponymy from the area of Liburnia

Nove testamenti da Laurana dalla seconda metà del 18° secolo: analisi storica e linguistica

U fondu Javni bilježnici Rijeke i okolice pohranjenu u Državnome arhivu u Rijeci čuva se i vrijedna zbirka lovranskih oporuka iz 18. stoljeća, od kojih je najveći broj pisan talijanskim jezikom, a u potpunosti hrvatskim jezikom pisano ih je samo devet. Osam ih potpisuje notar Anton Tomičić, a najmlađu Bartol Negovetić. Faksimil, prijepis i transkripcija tih oporuka već su objavljeni, no zbog ograničena su prostora bile opisane samo njihove vanjske karakteristike, pa se u ovome radu koncentriramo na analizu njihovih unutarnjih karakteristika: strukturu, sadržaj i jezik. Pritom je naš osnovni cilj iskoristiti bogatu građu s povijesnoga i filološkoga aspekta. Na početku rada dan je povijesni kontekst nastanka oporuka te kratak pregled njihove specifičnosti kao povijesnih izvora. Činjenica da je u Lovranu mjesto javne vjere u 18. stoljeću uz lokalni kaptol bila i notarska kancelarija govori u prilog tezi da je Lovran u to vrijeme predstavljao snažno administrativno središte. U radu se potom predstavlja grafija obojice notara te temeljne jezične značajke. Obojica notara pišu hrvatskom nenormiranom dopreporodnom latinicom po talijanskome uzoru, no Tomičićevo je bilježenje dosljednije i ujednačenije, dok su u Negovetićevoj oporuci brojniji dvoznačni grafemi i višestruka rješenja, što upućuje na mnogo veće Tomičićevo notarsko iskustvo. Utvrđene fonološke i morfološke značajke pokazuju da je u osnovi jezika oporuka čakavski ekavski dijalekt. Postupno se analizira struktura oporuka prema njihovim temeljnim dijelovima (protokol, korpus, eshatokol) te se zaključuje o uzusu njihova sastavljanja u lovranskom notarijatu, navode se neke specifične formule koje se u njima pojavljuju te daju prilozi za upotpunjenje slike o nekim običajima iz lovranske pravnopovijesne prakse. U analizi sadržaja posebna se pozornost usmjerava na vrstu oporuka, način nasljeđivanja, osobe prisutne pri njihovu sastavljanju te zasvjedočene ostavinske odredbe. Krajnji su zaključci doneseni u obliku razmatranja značenja ovih izvora za razumijevanje lovranske svakodnevice s kraja 18. stoljeća. Osim pravno‑administrativnih uzusa, posebno su izdvojeni položaj žene, obiteljski odnosi i pobožnost. Time se dokazuje upravo neophodna potreba korištenja ovih dragocjenih povijesnih izvora za sastavljanje mozaika mikropovijesti Lovrana i Lovranštine.The National archives in Rijeka stores a valuable collection of 18th century last wills in its Public notaries of Rijeka and surrounding area archival records. Most of them are written in Italian language, only nine of them are written solely in Croatian language. Eight of the before mentioned documents are signed by notary Anton Tomičić, while the latest is signed by Bartol Negovetić. Copies and transcripts of those wills have already been published, however, due to limited space, only their outer characteristics have been described, thus, this article is focusing on the analysis of their inner characteristics: structure, content and language. Our main goal is to use the rich archival records from the historical and philological stand. A historical context of the wills’ formation has been covered, as well as a short overview of their specific characteristics as historical source. The fact that Lovran in the 18th century had a notary office alongside public trust of the local Archdiocese supports the thesis that Lovran was a powerful administrative centre at the time. Article then continues with description of both notaries’ handwriting and basic linguistic features. Both notaries write in Croatian unofficial pre-revival Latinbased language modelled on Italian language, however, Tomičić’s writings are more consistent and uniform, while Negovetić’s will contains more ambiguous graphemes and multiple solutions, which implies that Tomičić had a larger notary experience. Determined phonological and morphological features reveal that linguistically the wills belong to Chakavian Ekavian dialect. The structure of the wills is gradually analyzed by their basic parts (protocol, corpus, signature and date). They are concluded by mentioning the cause of their composition in the notary office in Lovran, certain characteristically formulated phrases appear and some customs from Lovran’s legal history are mentioned, which completes the picture. During the analysis of content, special attention is given to that category of wills, the mode of inheritance, persons present at the composition and testifying the probation of the will. The ultimate conclusions are presented as musings over the meaning of these records for the understanding of Lovran’s everyday life at the end of 18th century. Alongside legally-administrative customs, special attention is given to the position of women, hierarchy within families and religiousness. All of this proves that it is necessary to use these precious archives when completing the mosaic of the microhistory of Lovran and its surrounding area.Nel fondo „Notai pubblici di Fiume ed i suoi dintorni“ (Javni bilježnici Rijeke i okolice), che si conserva nell’Archivio di Stato di Fiume, si trova una collezione preziosa dei testamenti lauranesi del 18° secolo, dei quali il maggior numero è scritto in italiano. Completamente in lingua croata sono scritti nove testamenti, di cui otto sono firmati dal notaio Anton Tomičić e uno da Bartol Negovetić. La facsimile e le trascrizioni sono già pubblicati, ma solo con la descrizione delle loro caratteristiche esterne. Per questa ragione qui ci concentriamo sull’analisi delle loro caratteristiche interne: la struttura, il contenuto e la lingua. Il nostro obiettivo principale è quello di analizzare il ricco materiale considerandolo dall’aspetto storico e filologico. All’inizio si descrive il contesto storico in cui sono stati creati i testamenti e si da una breve panoramica della loro specificità come fonti storiche. Il fatto che in Laurana nel 18° secolo il posto della fede pubblica, tranne il capitolo locale, fu anche la cancelleria notarile suggerisce che Laurana in quel tempo era un forte centro amministrativo. Nell’articolo si presenta poi la scrittura latina dei testamenti e le caratteristiche più importanti della loro lingua. Entrambi i notai usano la scrittura latina croata prerisorgimentale non codificata di modello italiano, ma quella di Tomičić è più coerente ed uniforme, mentre nella versione di Negovetić troviamo più grafemi ambigui e soluzioni moltepliche. Questo indica che Tomičić ha un esperienza più grande come notaio. Le caratteristiche della lingua sul livello fonologico e morfologico dimostrano che la sua base è il dialetto ciacavo ecavo. Dopo l’analisi linguistica si presentano gli elementi principali della struttura dei testamenti e si conclude sui modi della loro stesura nella cancelleria lauranese. Oltre questo si individuano alcune formule specifiche le quali si usano nei nove testamenti e si contribuisce alla conoscenza approfondita di alcuni costumi storico‑legislativi a Laurana. Nell’analisi del contenuto un’attenzione particolare si dedica al tipo del testamento, modi ereditari, persone presenti alla loro compilazione ed attestate disposizioni testamentarie. Le conclusioni finali riguardano il significato di queste fonti storiche per la comprensione della vita quotidiana di Laurana alla fine del 18° secolo. Oltre ai costumi legislativi, si esamina lo stato della donna, le relazioni familiari e la religiosità. Questo dimostra la necessità indispensabile dell’uso di queste preziose fonti storiche per assemblare un mosaico della microstoria di Laurana ed i suoi dintorni

Mountain Učka in the first hundred volumes of the Croatian Mountaineer

Hrvatski planinar, časopis i službeno glasilo Hrvatskoga planinarskog saveza, počeo je izlaziti 1. lipnja 1898. godine, što ga čini jednim od najdugovječnijih svjetskih časopisa. Tijekom duga razdoblja njegova izlaženja prezenti-rana je velika količina, raznolikost i kvaliteta sadržaja, zbog čega može biti korišten kao jedinstven izvor u raznim disciplinama i znanostima. Polazeći od spomenutoga bogatstva koje se krije u tome časopisu, cilj je ovoga rada istražiti zastupljenost, prezentaciju i percepciju Učke u prvih sto godišta Hrvatskoga planinara, dakle obuhvaćeno je razdoblje od 1898. do 1998. godine. Na primjeru te planine izvrsno se ogleda kako velike društveno-političke promjene (u prvome redu ratovi) nisu utjecale samo na dinamiku izlaženja samoga časopisa nego i na njegov sadržaj. Naime Učka je planina „blizu granice“, stoga nije i ne može biti shvaćena isključivo kao „običan“ planinarski cilj, već je njezin status često pod utjecajem i brojnih drugih čimbenika koji nisu nužno planinarski, nego ulaze u područje gradnje nacionalnog, regionalnog, zavičajnog i političkog identiteta.Croatian Mountaineer, journal and official gazette of the Croatian Mountaineering Association, began publishing on June 1, 1898, making it one of the world’s longest-running magazines. During the long period of its publication, a large amount, variety and quality of content has been presented, therefore it can be used as a unique source in various disciplines and sciences. Starting from the richness of contents gathered in this journal, the aim of this paper is to investigate the presence, presentation and perception of mountain Učka in the first hundred volumes of the Croatian Mountaineer, thus covering the period from 1898 to 1998. The example of this mountain shows perfectly how major socio-political changes (especially wars) not only affected the dynamics of the journal’s publication itself but also its content. Namely, Učka is a mountain „near the border”, so it is not and cannot be understood solely as an „ordinary” mountaineering goal, but its status is often influenced by many other factors that are not necessarily mountaineering, but enter the area of ​​the construction of national, regional, homeland and political identity

Nine Testaments from the Notary Office of Lovran in the Croatian Language from the 18th Century Stored in the State Archives in Rijeka

U članku se predstavlja devet oporuka iz 18. stoljeća napisanih latinicom i hrvatskim jezikom nastalih u lovranskoj kancelariji. Gradivo je pohranjeno u Državnome arhivu u Rijeci u bogatu, a dosad neistraženu fondu „Javni bilježnici Rijeke i okolice“. Uz kratak diplomatički uvod, oporuke se podastiru u prijepisu i transkripciji. Zbog višeslojne je relevantnosti tih izvora pri priređivanju primijenjena kombinirana povijesno‑filološka metoda.In this article authors present nine testaments from the 18th century created in Lovran’s notary office, written in Latin script and in Croatian language. These testaments are stored in the State Archives in Rijeka, as a part of the still unexplored fund „Notaries of Rijeka and the Surrounding Area“. After a brief diplomatic description, the transcript and the transcription of the nine testaments are presented. Due to the multidimensional relevance of these sources, a combined historical‑philological method is applied in their presentation

Stjepan Damjanović\u27s methodological contribution(s) to Croatian glagolitism research

Pokušaj je utvrđivanja glagoljaške koncepcije književnoga jezika i njezin opis u pojedinačnim tekstovima, pretežno onim neliturgijskoga korpusa, konstantom opusa Stjepana Damjanovića. Najviše ga zanima kako su se oblikovali stavovi glagoljaša o adekvatnome književnome jeziku u procjepu između uporabe staroslavenskoga, čijom su višestoljetnom tradicijom raspolagali, i starohrvatskoga sustava, ponajprije čakavštine, na čijim su temeljima mogli izrazitije oblikovati književni jezik kako bi osigurali njegovu razumljivost i postigli prihvatljivost na širem prostoru. U radu se prikazuju temeljna polazišta Damjanovićeve metodologije, s osobitim obzirom na prethodne pristupe u proučavanju hrvatskoglagoljskih tekstova.The attempt to determine the Glagolitic conception of literary language and its description in the individual texts, mainly those non-liturgical, are a constant in the opus of Stjepan Damjanović. He is most interested in the way Glagolitic monks formed their attitudes towards the proper literary language within the gap between the use of Old Church Slavic and Old Croatian language, particularly the Chakavian system. The centuries long tradition of the use of Old Church Slavic was at their disposal, but they also had the possibility to build the literary language on the Old Croatian base in order to ensure its intelligibility and achieve its acceptability in a wider area. In this article the basic principles of DamjanoviÊ’s methodology are presented, particularly with respect to the previous approaches to the study of Croatian Glagolitic texts