Procjena recentnih gubitaka šume u Bosni i Hercegovini korištenjem Copernicus i Corine land cover baze podataka

The analysis of data from the first two decades of the 21st century shows that the area under forests in Bosnia and Herzegovina is gradually decreasing. In order to gain a detailed insight into this process, the paper will analyse the forest databases of the European satellite monitoring program Copernicus. This program, among other things, monitors the condition of forests in 39 European countries by using the High Resolution Layer (HRL). The HRL Forests database consists of 3 types of (status) products, and additional change products. The status products are available for the reference years 2012, 2015, and 2018. The status layers provide information on the Dominant Leaf Type and the Tree Cover Density at pixel level for the reference year 2018 in 10 m resolution. The Forest Type layer largely follows the Food and Agriculture Organization (FAO) forest definition. Also, the paper will use the data on forests from the CORINE Land Cover project for 2000, 2006, 2012 and 2018. The time-series includes a land change layer, highlighting changes in land cover and land use. The CLC Changes database will be analysed separately for three periods: 2000-2006, 2006-2012 and 2012-2018, due to more accurate data on forest losses. The results of the research show that forests in Bosnia and Herzegovina were reduced by 2.95%, in the period 2012-2018, where 2.55% of them were coniferous. Forests are primarily endangered by the process of conversion to transitional forest / shrub and fires.Analiza podataka iz prve dvije dekade 21. stoljeća pokazuje da se teritorija pod šumom u Bosni i Hercegovini postepeno smanjuje. Da bi dobili detaljan uvid u taj proces u radu će biti analizirana baza podataka o šumama Europskog satelitskog monitoring programa Copernicus. Ovaj program, između ostalog, prati stanje šuma u 39 europskih zemalja koristeći bazu podataka slojeva visoke rezolucije High Resolution Layer (HRL). HRL Forest baza podataka sadrži tri tipa (statusnih) produkata i dodatni produkt o promjenama. Statusni produkti su dostupni za 2012, 2015. i 2018. godinu. Statusni slojevi daju informacije o dominantnom tipu lista i gustini šumskog pokrivača na pikselskom nivou za referentnu godinu 2018. prostorne rezolucije 10 m. Forest Type sloj u najvećem dijelu prati FAO definiciju šume. Osim toga, u radu će biti korišteni podaci CORINE Land Cover (CLC) projekta za 2000, 2006, 2012. i 2018. godinu. Vremenska serija uključuje i sloj o promjenama, koji prikazuje promjene u tipovima površinske pokrovnosti i načinu korištenja zemljišta. Baza podataka o promjenama (CLC Changes) za sva tri perioda bit će analizirana zasebno: 2000-2006, 2006-2012. i 2012-2018, radi veće preciznosti podataka o gubitcima šumskog tla. Rezultati istraživanja pokazuju da su šume u BiH u periodu 2012-2018. smanjile površinu za 2,95%, od čega su 2,55% četinari. Šume su najugroženije procesima konverzije u tranzicijsku šumu/šikaru i požarima

HORIZONTAL AND VERTICAL SPATIAL DISTRIBUTION AND LOSS OF GRASSLAND IN BOSNIA AND HERZEGOVINA

Two databases related to grassland in Bosnia and Herzegovina (B&H) have been used in this research—the Copernicus Grassland (GRA) and CORINE Land Cover (CLC). The data have been processed by using GIS tools, and the spatial distribution of grass vegetation in relation to three biogeographical and four elevation zones has been determined. By using the Copernicus Water and Wetness (WaW) database, an insight into the coverage of grass vegetation in wetlands has been obtained. In addition, the analysis of changes in databases determined the total amount and location of the largest grassland losses. Based on GRA database, B&H is one of the richest countries, with 22.4% of its territory covered by grassland. According to the CLC database, pastures occupy 6.3% and natural grasslands 5.6% of the territory of B&H. However, grassland is exposed to various anthropogenic and natural processes that affect its distribution, quality, functions, etc. The CLC database has been processed by extracting the grasslands (pastures and natural grasslands) and calculating their spatial coverage and changes which happened during the three six-year periods from 2000 to 2018. The trend of decreasing pasture areas and increasing natural grasslands has been noticed. The pastures are most endangered by the processes of conversion to other types of agricultural land, while natural grassland increased spatial coverage during the period 2012–2018 mostly due to the revitalization and grazing of burned areas in the region of Herzegovina. Grasslands have been particularly targeted for afforestation and cropland conversion at present

East Sarajevo (Bosnia and Herzegovina) twenty years later: Changes in land use

The city of East Sarajevo is a newborn city, formed twenty years ago, after the war in Bosnia and Herzegovina, in the area of the former southern and eastern Sarajevo municipalities. Changes that occurred in this area were not only administrative-political. Thepopulation moved from one area to anoth­er place, and changed in number and structure, which has resulted in significant changes in land use and land cover types. The aim of the paper is to analyze the types of land cover in the area of East Sarajevo using methods based on remote sensing, in order to find out the degree of these spatial changes in the period from 2000-2012, and also to define spatial development trends. Within the European project of remote research of land cover types and forms of land use, namedCO­RINE Land Cover (CLC),spacious facilities were identified from middle and large scale spatial resolution, with 5 first-level classes, 15 subclasses, and 44 subclasses of the third level of cover. Analyzing the area of East Sarajevo there are identified 3 of the first-class level, 10 second-class, and 16 third-class level types. Geodataare related to three observation periods: 2000, 2006, and 2012, comparing the situation at the beginning of the period with the situation after 12 years

Lovišta kao izvor sporednih poizvoda životinjskog porekla

Lov odavnina predstavlja jedan od izvora hrane, kao i ostalih proizvoda koji se koriste za potrebe ljudi. Pored trofeja i mesa divljači koji za lovce predstavljaju jedan od glavnih razloga za lovne aktivnosti, za našu struku posebno važno mesto imaju i sporedni proizvodi životinjskog porekla koji nastaju u toku lova. Sporedni proizvodi životinjskog porekla koji nastaju u lovištu obuhvataju sve delove tela odstreljene divljači, koji nisu namenjeni za ishranu ljudi i definišu se kao nusproizvodi lova. Ovi proizvodi mogu imati različite namene i upotrebu, ali takođe mogu predstavljati i potencijalnu opasnost sa epidemiološko-epizotiološkog i ekološkog aspekta, ukoliko se na adekvatan način neškodiljivo ne uklanjaju. Uvažavajući sve zdravstvene i ekološke rizike koje donose sporedni proizvodi životinjskog porekla, koji potiču od odstreljene divljači, veoma je važno da lovni radnici i lovci poštuju sve važeće propise i zakone koji se odnose na problematiku neškodljivog uklanjanja sporednih proizvoda životinjskog porekla. U Republici Srbiji je posebnim zakonskim aktima regulisano sakupljanje, prerada i uništavanje sporednih proizvoda životinjskog porekla. U radu je analizom dostupnih podataka o određenim vrstama odstreljene divljači u Republici Srbiji predstavljena potrencijalna količina sporednih proizvoda životinjskog porekla poreklom iz u lovišta, sa ciljem da se istakne važnost navedene problematike.Zbornik radova i kratkih sadržaj

Dezinfekcija vimena krava kao faktor prevencije mastitisa

Danas je mastitis jedan od najvećih problema u uzgoju mlečnih goveda. Tretman ove bolesti sa konvencionalnim antibioticima iziskuje mnogo sredstava i vremena i često je neefikasan zbog učestale rezistencije. U poslednje vreme veliki značaj se pridaje higijeni muže, naročito dezifekciji vimena, kao jednoj od ključnih mera u prevencije pojave mastitisa. Pored primene već poznatih dezinfekcionih sredstava u novije vreme se vrše istraživanja efekata dezinfekcionih sredstava koja u sebi sadrže nanočestice različitih metala, a najčešće srebra. Nanočestice (nanoparticles-NPs) pokazuju visoku antimikrobnu efikasnost, bez pojave rezistencije na njih i njihova upotreba zahvaljujući novim tehnološkim postupcima proizvodnje i aplikacije je ekonomski opravdana.Zbornik radova i kratkih sadržaj

Mere za suzbijanje trihineloze životinja na teritoriji Republike Srbije

Trihineloza je parazitarno oboljene zajedničko za ljude i životinje, čiji je uzročnik na našim prostorima najčešće Trichinella spiralis, koja spada u tip Nematoda, klasu Adenophorea, red Trichocephalida, familiji Trichinellidae i rodu Tricninella. Trihinela je infektivna za sve vrste sisara. Sa zdravstvenog aspekta najznačajniji su mesojedi i svaštojedi koji su dominantni u ishrani ljudi. Čovek se zaražava konzumiranjem zaraženog mesa, najčešće mesom domaćih ili divljih svinja. U cilju preveniranja ovog oboljenja kod ljudi u svim zemljama se preduzimaju određene mere koje imaju za cilj sprečavanje zaražavanja životinja, odnosno prenošenje infektivnih larvi sa već obolelih životinja na ljude, odnosno životinje. Osnovni izvor zaražavanja infektivnim larvama trihinele, glodara i svinja, je leš životinje inficiran larvama trihinele, koji je neadekvatno neškodljivo uklonjen. Nažalost bacanje leševa uginulih životinja u otvorene vodotokove, kanale, na otvorene zelene površine, šumske komplekse, nepravilno zakopavanje, nestručno zakopavanje i skladištenje na stočnim grobljima i u jamama grobnicama, uzrokuje da će lanac širenja trihineloze, na relaciji svinja-glodar, glodar-glodar, glodar-svinja (obe vrste su svaštojedi, a između ostalog i kanibali) biti nemoguće prekinuti, bez obzira na sprovođenje deratizacije kao veterinarsko sanitarne mere. Mora se u startu potcrtati da je ključ uspešnog suzbijanja trihineloze pored deratizacije i neškodljivo uklanjanje leševa uginulih životinja i otpadaka animalnog porekla. Trihineloza je naša svakodnevnica, zato je neophodno u skladu sa važećom zakonskom regulativom kontinuirano edukovati stanovništvo i farmere, u cilju soprovođenja dijagnostike trupova i drugih delova životinja koji sadrže poprečno-prugaste mišiće, kao i neškodljivog uklanjanja otpada životinjskog porekla koji može biti nosilac infektivne trihinele, sa pratećom deratizacijom, u skladu sa važećom zakonskom regulativom. U cilju stručnog sagledavanja zdravstvenog rizika koji nam donosi trihineloza u radu će biti definisane veterinarsko-sanitarne mere za njeno preveniranje i suzbijanje, sa posebnim osvrtom na važeću zakonsku regulativu i buduće postupke u cilju njenog efikasnog sprovođenja na terenu.Zbornik radov

Uloga i značaj pašnjačkog uzgoja domaćih preživara u očuvanju biodiverziteta

Pašnjački uzgoj domaćih preživara može imati značajan uticaj na životnu sredinu i biodiverzitet, odnosno raznolikost živog sveta. Održivo upravljanje pašnjacima može pozitivno uticati na očuvanje prirodnih zelenih površina, biodiverzitet ptica, divljači i drugih vrsta životinja. Pašnjaci su izvor hrane i stanište za mnoge vrste životinja i biljaka. Međutim, nepravilno upravljanje pašnjacima može dovesti do degradacije zemljišta, smanjenja raznolikosti biljaka i životinja, kao i nestanka životinjskih vrsta sa određenih geografskih područja. Prekomerna ispaša, upotreba pesticida i drugih hemikalija mogu imati štetan uticaj na biodiverzitet. Stoga je važno uspostaviti održivo upravljanje pašnjacima koje će podrazumevati plansko korišćenje pašnjaka, primenom odgovarajućih metoda ispaše. Cilj planskog korišćenja pašnjaka je održati ravnotežu između potreba domaćih i divljih preživara uz očuvanja biodiverziteta. Jedna od ključnih mera je definisanje optimalnog broja grla domaćih preživara na određenoj površini, sa tzv. rotacionim sistemom ispaše, u cilju odmora određenih pašnjačkih površina i obnove vegetacije, što omogućava očuvanje raznolikosti biljnih i životinjskih vrsta na određenom području. Uz pravilno upravljanje pašnjacima, mogu se postići brojni ekološki, ekonomski i socijalni benefiti.Zbornik predavanj

Significance of arsenic and lead in Hashimoto's thyroiditis demonstrated on thyroid tissue, blood, and urine samples

Our previous investigation showed significantly increased arsenic (As) content in thyroid tissue samples of patients with Hashimoto's thyroiditis (HT). This research aimed to extend previous findings and provide reliable insight into the close relationship between As and other trace elements with HT by considering a greater number of thyroid tissue samples, accompanied by blood and urine samples. The essential trace elements for thyroid homeostasis (Mn, Cu, Zn, Se) and the main threatening toxic trace elements (Ni, As, Pb, Cd, U) was analyzed by inductively coupled plasma-mass spectrometry (ICP-MS). Relevant parameters that could affect the concentration of trace elements were considered. This research showed that there was a difference in the elemental profile between HT and control samples. The most important findings were related to the elevated As and Pb content in the thyroid tissue and HT blood samples. The obtained negative correlations between As and Pb with Se may explain the antagonistic effect of As and Pb on the extrusion of essential Se from the HT tissue. The reduced Se content in the blood and its increased content in urine samples may further confirm this hypothesis and explain the lack of Se in HT. Furthermore, the reported results may highlight the unresolved molecular basis of HT and could indicate the role of trace element effects on thyroid homeostasis

Mogućnost primene nano srebra u dezinfekciji vimena krava

Stalni kontakt mlečne žlezde sa površinama koji su potencijalni nosioci patogena i visoki standardi koji se odnose na kvalitet i higijensku ispravnost mleka, uslovljavaju potrebu da se kontinuirano primenjuju higijenske mere u postupku muže. Količina, kvalitet i higijenska ispravnost mleka kao ključni faktori uspešnosti farmskog uzgoja krava, zavise pored smeštajnih uslova i od higijene muže, čiji posebno značajan deo je higijena vimena krava. Jedna od najvažnijih mera koje se kontinuirano sprovode u cilju održavanja higijene vimena je dezinfekcija, kao mera čiji je prvenstveni zadatak eliminacija potencijalnih patogena u cilju o«uvanja zdravlja vimena, koli«ine i kvaliteta mleka. Velike ekonomske štete uzrokovane mastitima, i problemi u primeni antibotika u kurativi istih, zahtevaju posebnu pažnju u izradi i sprovođenju planova kontrole mastitisa, u kojima ključno mesto ima dezinfekcija vimena pre i posle muže. Razvoj novih dezinficijensa na bazi nano srebra, sa dobrim efektom na zdravlje vimena i očuvanje količine i kvaliteta mleka je jedan od budućih pravaca prevencije bolesti mlečne žlezde i očuvanja količine i kvaliteta mleka.Zbornik radov