Architectural Decoration and Small Forms in Dranda Church: New Findings

Introduction. This article deals with the altar barrier from the medieval church in Dranda village (Abkhazia). It is not preserved in its original form. Two slabs with figurative compositions were published by countess P. S. Uvarova at the end of the 19th century. Then they were lost. Methods. The modern researchers can analyze them only due to photo types made by the countess. Some fragments from Dranda church are now preserved in the collection of the Abkhazian State Museum in Sukhum. One new fragment (which was not known before) with the representation of the Jonas prophet (devoured by the sea monster) has been discovered in the collection of the Archaeological Museum of the Saint Metropolis of Abkhazia (New Athos). There are also four other fragments of the architectural decoration from the Dranda church. Analysis. Some of them could possibly be part of the altar barrier. The rest of the fragments were probably from the outer or inner facing of the same church. The article also deals with the problem of the date of the rare image of prophet Jonas. The fragment can be dated by the 10th century. The researchers dispute the date for the other fragments of the altar barrier. Results. The authors of the article incline to the 10th century for all the fragments of the shattered altar barrier. Father Dorotheos Dbar analyzed information about the history and origin of the reliefs in question. E. Yu. Endoltseva made iconographical research of the carved images

The phenomenon of vandalism of the outdoor sculptures in the city of Thessaloniki (1896-2018): good practices innovative proposals for confronting and conceiving from primary school students

Starting with the outdoor sculptures of Thessaloniki we are looking for the educational treaty to raise awareness in outdoor sculpture issues (visual literacy) for the students. Methodologically, it is supported by digital, visual literacy, historical and archival research, action research, brainstorming, project, socio-semiotics, interpretive, thematic analysis, iconographic analysis, history of looking, feminist analysis. The dominant research problem concerns public sculpture as a channel of aesthetic, urban and historical "mythology", but also as a historical and public discourse aimed at its educational exploitation. The problem of vandalizing outdoor sculptures with slogans, as well as the damage caused by groups of citizens, results in the degradation of the artifacts, which we are called to 'cancel' through the educational proposal. The research material in the study we present is the outdoor sculptures and in particular the monuments of the period (1896-2018) of Thessaloniki, from the oldest until the year of the research (2018). The research is part of the field of historical and cultural studies (Burke, 2003, Williams, 1963, Eco, 1992) and conservation science (Skoulikidis, 2000). The questions that arise when attempting to conceive the concept artifacts can be oriented towards the subjective aspects of meaning and their practical, aesthetic ideological use. The monumental, as well as the ideological landscape of each city is characterized by sharp contrasts. This material can be used in the field of cultural studies and social semiotic image analysis (Panofsky, 1991, Moraitis, 2008).Με αφετηρία τα υπαίθρια γλυπτά της Θεσσαλονίκης αναζητούμε την εκπαιδευτική συνθήκη για την ευαισθητοποίηση των μαθητών σε ζητήματα υπαίθριας γλυπτικής (εικαστικός γραμματισμός). Μεθοδολογικά, υποστηρίζεται από τον ψηφιακό, οπτικό γραμματισμό, την ιστορική και αρχειακή έρευνα, την έρευνα δράσης, την ιδεοθύελλα, το project, την κοινωνικο-σημειωτική, την ερμηνευτική, τη θεματική ανάλυση, την εικονογραφική ανάλυση, την ιστορία του βλέμματος και τη φεμινιστική ανάλυση. Το ερευνητικό κυρίαρχο ερώτημα αφορά στη δημόσια γλυπτική ως δίαυλο αισθητικής, αστικής και ιστορικής «μυθολογίας», αλλά και ως ιστορικό και δημόσιο λόγο με στόχο την εκπαιδευτική αξιοποίησή της. Το πρόβλημα του «βανδαλισμού» των υπαίθριων γλυπτών με την αναγραφή συνθημάτων, αλλά και οι φθορές που προκαλούνται από ομάδες πολιτών, έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση των έργων, την οποία καλούμαστε να «ακυρώσουμε» μέσω της εκπαιδευτικής πρότασης. Το ερευνητικό υλικό στην μελέτη που παρουσιάζουμε αποτελούν τα υπαίθρια γλυπτά και ειδικότερα τα μνημεία της περιόδου 1896-2018 της Θεσσαλονίκης, από το παλαιότερο, μέχρι τη χρονιά της έρευνας (2018). H έρευνα εντάσσεται στο πεδίο των ιστορικών και πολιτισμικών σπουδών (Burke, 2003, Williams, 1963, Eco, 1992) και της επιστήμης της συντήρησης (Σκουλικίδης, 2000). Τα ερωτήματα, τα οποία προκύπτουν στην προσπάθεια πρόσληψης των τεχνουργημάτων μπορούν να προσανατολιστούν προς τις υποκειμενικές πλευρές της σημασιοδότησης και προς την πρακτική, αισθητική ιδεολογική χρήση τους. Το μνημειακό, όπως και το ιδεολογικό τοπίο κάθε πόλης χαρακτηρίζεται από οξύμωρες αντιθέσεις. Το υλικό αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί στο πεδίο των πολιτισμικών σπουδών και της κοινωνικής σημειωτικής ανάλυσης της εικόνας (Panofsky, 1991, Μωραΐτη, 2008)

The place of the death of St. John Chrysostom

The aim of the present thesis was the study of the place of the death of St. John Chrysostom. In the first parts of this dissertation all the sources narrative of the life of Chrysostom were analyzed until the following conclusion was reached regarding the death of the Saint: going from the Armenian Cucusos (now Göksun, Turkey), to the final point of his confinement, Pityus (now Pitzunda, Abkhazia), he died on 14 September, 407, in the Pontic Comana (now Gömenek, Turkey). This investigation excluded the possibility of the death of St. John in the Armenian Comana (now Şar, Turkey). Also excluded was the Abkhazian Comana. The latest version appeared in 1884, and it was associated with the name of a Greek archeologist Konstantine Vrissis. Mentioning the village of Bizéri (now Akbelen, Turkey) where according to the accounts of travellers, the tomb and the place of burial of Chrysostom was believed to be until the twentieth Century, was considered to be an error. The second parts of the dissertation is dedicated to establishing the identity of St. Basiliscus and we came to the following conclusion: the Saint who appeared to Chrysostom in Comana, was most probably the St. Martyr Basiliscus, a companion of the Saintly Eutropius and Cleonicus. His martyrdom was in the Pontic Comana. The third parts of this dissertation is dedicated to the story of the transfer of the relics of Chrysostom. The majority of the narrative sources of the discovery of the relics of St. John make it clear that they were removed from the Pontic Comana. Other accounts of their removal from the Armenian Comana or Pityus, were excluded.Σκοπός της διατριβής ήταν η έρευνα του τόπου θανάτου του αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου. Στο πρώτο μέρος της διατριβής μελετήσαμε όλες τις πηγές για τη ζωή του Χρυσοστόμου και καταλήξαμε στο συμπέρασμα: ο Άγιος κατά την πορεία του από την Κουκουσό της Αρμενίας (σημερ. Göksun, Τουρκία), προς την Πιτυούντα (σημερ. Πιτσούντα, Αμπχαζία), πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου 407 στα Κόμανα του Πόνου (σημερ. Gömenek, Τουρκία). Aποκλείεται κάθε ενδεχόμενο θανάτου του στα Κόμανα της Αρμενίας (σημερ. Şar, Τουρκία). Αποκλείονται και τα Κόμανα της Αμπχαζίας, τα οποία, εξαιτίας μιας νεοφανούς εκδοχής ενός άγνωστου έλληνα αρχαιολόγου Κωνσταντίνου Βρύσση, από το 1884 άρχισαν να θεωρούνται ως τόπος θανάτου του Χρυσοστόμου. Εξετάσαμε και το ενδεχόμενο, το χωριό Βιζέρι στον Πόντο (σημερ. Akbelen, Τουρκία) να απετέλεσε τόπο θανάτου του Ιωάννου. Και αυτό το ενδεχόμενο είναι εσφαλμένο. Το δεύτερο μέρος της διατριβής αφιερώθηκε στη διερεύνηση τον προσδιορισμό της αγιολογικής ταυτότητας του αγ. Βασιλίσκου και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ο Άγιος που εμφανίστηκε στον Χρυσόστομο στα Κόμανα ήταν κατά πάσαν πιθανότητα ο μάρτυρας Βασιλίσκος, συναθλητής των αγίων Ευτροπίου και Κλεονίκου, ο οποίος μαρτύρησε στα Κόμανα του Πόντου. Το τρίτο μέρος της διατριβής ήταν προσανατολισμένο στη μετακομιδή του λειψάνου του Χρυσοστόμου. Από την πλειοψηφία των πηγών αναφέρονται τα Κόμανα του Πόντου ως τόπος της ανακομιδής του λείψανου. Αποκλείστηκε κάθε ενδεχόμενο μετακομιδής του λειψάνου είτε από τα Κόμανα της Αρμενίας είτε από την Πιτυούντα

The handwritten tradition of the works of abbas Dorotheos of Gaza

The aim of this paper is to study the entire handwritten tradition of the surviving works of Abba Dorotheos Gaza, in order to make possible a critical edition of his works, according to the new scientific criteria and data. After all, the publishers of his works in the series Sources Chrétiennes (vol. 92) had realized the need for a thorough study of the manuscript tradition. We first identified all the manuscripts that save all or part of his work through the database http://pinakes.irht.cnrs.fr. Then we verified the information given to us by the aforementioned database and even completed the list of manuscripts with additional manuscripts which we found to have Works by Abba Dorotheos. The manuscripts were then divided into two categories: a) those that save a complete corpus of Works and b) those that save a part of his Works. In fact, as all the works are quite extensive (17 Teachings, 16 Letters and a Few Verbs-Opinions) we chose three Teachings to read in the manuscripts that contain a complete corpus. These Teachings are 3rd, 8th and 15th. After a thorough study, a critical memorandum was prepared for the needs of the work, which gave special emphasis to the divisive and connecting errors presented by the manuscripts. The entire manuscript tradition (244 manuscripts) was checked and studied. There are three families of manuscripts, which we named 1, 2 and 3. Of the three manuscript families, the 3rd has signs of antiquity compared to the other two. The first is the studite, as it has its beginning in the Monastery of Stoudiou, and saves in most of its manuscripts the Preface for the two Dorotheos and the two Barsanoufians. Finally, the 2nd family is the transition from the 3rd to the 1st family. With this in mind, we distinguished three families of manuscripts and the corresponding groups within them, and the stemma of the manuscripts was compiled. Therefore, according to what we concluded during our research, in an upcoming critical edition of Abba Dorotheos' Works, the 3rd family should be the basis and be supplemented by the other two. Two anecdotal works attributed to Abba Dorotheos were also found. We believe that after this research, all the dark spots in the handwritten tradition of the works of Abba Dorotheos were clarified for the first time and the corresponding catalogs of the manuscripts were also completed and corrected. Finally, two manuscripts were found which give a text to Abba Dorotheos, but after a study it was found that it is a Catechism of St. Symeon of the New Theologian. In fact, one of them dates back to the 11th century. and so it seems that it is one of the first copies of works of St. Symeon.Η παρούσα εργασία σκοπό έχει τη μελέτη σύνολης της χειρόγραφης παράδοσης των διασωθέντων Έργων του αββά Δωροθέου Γάζης, ούτως ώστε να καταστεί εφικτή μία κριτική έκδοση των Έργων του, σύμφωνα με τα νέα επιστημονικά κριτήρια και δεδομένα. Άλλωστε και οι εκδότες των Έργων του στη σειρά Sources Chrétiennes (τόμ. 92) είχαν συνειδητοποιήσει την ανάγκη για ενδελεχή μελέτη της χειρόγραφης παράδοσης. Αρχικά εντοπίσαμε όλα τα χειρόγραφα που διασώζουν το σύνολο ή μέρος των Έργων του, μέσα από τη βάση δεδομένων http://pinakes.irht.cnrs.fr. Στη συνέχεια επαληθεύσαμε τις πληροφορίες που μας έδινε η προαναφερθείσα βάση δεδομένων και μάλιστα συμπληρώσαμε τον κατάλογο των χειρογράφων και με επιπλέον χειρόγραφα τα οποία διαπιστώσαμε ότι έχουν Έργα του αββά Δωροθέου. Κατόπιν τα χειρόγραφα διαχωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες: α) σε αυτά που διασώζουν ένα πλήρες corpus των Έργων και β) σε αυτά που διασώζουν ένα μέρος των Έργων του. Καθώς μάλιστα το σύνολο των Έργων είναι αρκετά εκτεταμένο (17 Διδασκαλίες, 16 Επιστολές και λίγα Ρήματα¬-Γνωμικά) επιλέξαμε τρεις Διδασκαλίες για να διαβάσουμε στα χειρόγραφα που περιέχουν ένα πλήρες corpus. Οι Διδασκαλίες αυτές είναι η 3η, η 8η και η 15η. Μετά από την ενδελεχή μελέτη τους καταρτίστηκε ένα κριτικό υπόμνημα για τις ανάγκες της εργασίας, όπου δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στα διαχωριστικά και συνδετικά λάθη που παρουσίαζαν τα χειρόγραφα. Ελέγχθηκε και μελετήθηκε όλη η χειρόγραφη παράδοση (244 χειρόγραφα). Διακρίνονται τρεις οικογένειες χειρογράφων, τις οποίες ονομάσαμε 1, 2 και 3. Από τις τρεις οικογένειες χειρογράφων η 3η έχει σημάδια αρχαιότητας έναντι των άλλων δύο. Η 1η είναι η στουδιτική, καθώς έχει την αρχή της στη Μονή Στουδίου, και διασώζει στην πλειονότητα των χειρογράφων της τον Πρόλογο για τους δύο Δωροθέους και τους δύο Βαρσανουφίους. Τέλος η 2η οικογένεια είναι η μεταβατική από την 3η στην 1η οικογένεια. Με αυτό το γνώμονα διακρίναμε τρεις οικογένειες χειρογράφων και τις ανάλογες ομάδες εντός αυτών και καταρτίστηκε το στέμμα των χειρογράφων. Σύμφωνα λοιπόν με όσα συμπεράναμε στη διάρκεια της έρευνάς μας, σε μια επικείμενη κριτική έκδοση των Έργων του αββά Δωροθέου θα πρέπει να αποτελεί τη βάση η 3η οικογένεια και να συμπληρώνεται από τις άλλες δύο. Ακόμη εντοπίστηκαν και δύο ανέκδοτα έργα που αποδίδονται στον αββά Δωρόθεο. Πιστεύουμε πως έπειτα από την έρευνα αυτή ξεκαθαρίστηκαν για πρώτη φορά όλα τα σκοτεινά σημεία στη χειρόγραφη παράδοση των Έργων του αββά Δωροθέου και επίσης συμπληρώθηκαν και διορθώθηκαν οι ανάλογοι κατάλογοι των χειρογράφων. Τέλος, εντοπίστηκαν δύο χειρόγραφα τα οποία αποδίδουν ένα κείμενο στον αββά Δωρόθεο, αλλά έπειτα από μελέτη διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για Κατήχηση του αγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου. Το ένα εξ αυτών μάλιστα χρονολογείται τον 11ο αι. και έτσι φαίνεται ότι είναι από τα πρώτα αντίγραφα Έργων του αγ. Συμεών.Le but de cet article est d'étudier toute la tradition manuscrite des œuvres survivantes d'Abba Dorotheos de Gaza, afin de rendre possible une édition critique de ses œuvres, selon les nouveaux critères et données scientifiques. Après tout, les éditeurs de ses œuvres dans la série Sources Chrétiennes (vol. 92) avaient compris la nécessité d'une étude approfondie de la tradition manuscrite. Nous avons d'abord identifié tous les manuscrits qui sauvegardent tout ou partie de son travail grâce à la base de données http://pinakes.irht.cnrs.fr. Ensuite, nous avons vérifié les informations qui nous ont été fournies par la base de données susmentionnée et même complété la liste des manuscrits avec des manuscrits supplémentaires dont nous avons trouvé des œuvres d'Abba Dorotheos. Les manuscrits ont ensuite été divisés en deux catégories: a) ceux qui sauvegardent un corpus complet d'oeuvres et b) ceux qui sauvegardent une partie de ses oeuvres. En fait, comme tous les ouvrages sont assez volumineux (17 instructions, 16 lettres et quelques verbes-opinions), nous avons choisi trois instructions à lire dans les manuscrits qui contiennent un corpus complet. Ces instructions sont les 3ème, 8ème et 15ème. Après une étude approfondie, un mémorandum critique a été préparé pour les besoins du travail, qui a mis l'accent sur les erreurs de division et de connexion présentées par les manuscrits. L'ensemble de la tradition manuscrite (244 manuscrits) a été vérifiée et étudiée. Il existe trois familles de manuscrits, que nous avons nommées 1, 2 et 3. Des trois familles de manuscrits, la 3ème présente des signes d'antiquité par rapport aux deux autres. Le premier est le studite, car il a ses débuts au Monastère de Stoudiou, et enregistre dans la plupart de ses manuscrits la Préface des deux Dorothéos et des deux Barsanoufiens. Enfin, la 2ème famille est la transition de la 3ème à la 1ère famille. Dans cet esprit, nous avons distingué trois familles de manuscrits et les groupes correspondants en leur sein, et le stemma des manuscrits a été compilé. Par conséquent, d'après ce que nous avons conclu au cours de notre recherche, dans une prochaine édition critique des Œuvres d'Abba Dorotheos, la 3ème famille devrait être la base et être complétée par les deux autres. Deux œuvres anecdotiques attribuées à Abba Dorotheos ont également été retrouvées. Nous pensons qu'après cette recherche, toutes les taches sombres de la tradition manuscrite des œuvres d'Abba Dorotheos ont été clarifiées pour la première fois et les catalogues correspondants des manuscrits ont également été complétés et corrigés. Enfin, deux manuscrits ont été trouvés qui donnent un texte à Abba Dorotheos, mais après une étude, il a été constaté qu'il s'agit d'un Catéchisme de Saint-Syméon du Nouveau Théologien. En fait, l'un d'eux remonte au 11ème siècle. et il semble donc que ce soit l'un des premiers exemplaires des œuvres de Saint-Syméon

Medicine in Byzantium: biomedical and ecclesiastical approach

The present PhD thesis systematically investigates the organization and operation of Byzantine hospitals and charitable institutions, which were designed and operated specifically for the treatment of the 'sick'. In particular, however, it describes the aspect of ecclesiastical charity, which, inextricably linked to the constitutional theory, was a fundamental factor in the establishment of hospitals. The entire research was based exclusively on the empirical material of the sources: texts of Byzantine physicians, imperial legislation, texts of electoral fathers and writers, Byzantine historians and historiographers, buildings of holy monasteries, hagiological texts, inscriptions. In addition, the relevant literature for the investigation of specific issues. From these texts we have drawn important information on the way Byzantine hospitals were organized or functioned. The data obtained from the above sources have made it clear that the 'Xenones' (Byzantine hospitals) were established exclusively for the systematic care and treatment of the 'sick' as early as the fourth century and, as centres of charity, continued to provide medical services until the fall of the Empire (eleventh century). In this sense, they were also the main place where medicine was practised, providing specialised treatment for hospital patients and outpatient treatment for the general population. It should also be pointed out that throughout this period medical schools were also operating in the 'hostels', where medical theory and clinical practice were taught to those wishing to become doctors. Testimonies are provided from as early as the fourth century up to the fifteenth. We mention characteristically Gregory the Theologian's 'Epitaph speech' about Basil the Great, his 'speech on philoptochia' and the buildings of the holy monasteries. The Byzantine 'Xenones' do not, of course, bear any particular resemblance to the 'Hospitals' of pre-industrial society, which are 'houses of mercy' (asylums) inadequately equipped with the main concern being the relief of the sick and the provision of medical care being inadequate. Despite this fundamental difference, as early as the Enlightenment, historians concerned with 'Byzantium' have not only disdained or even ignored the achievements of Byzantine charitable institutions, but also underestimated the fundamental ecclesiastical conditions which facilitated their organization and operation. Most of them objected to the evidence concerning the 'Xenon' of the Monastery of Pantokrator (twelfth century), arguing that the society of the twelfth century did not have the conditions to organize medical care with hospitals as its fundamental axis.This paper describes in detail the spiritual and constitutional conditions, which resulted from the inseparable coupling of ecclesiastical and imperial power for the establishment and operation of hospitals. The affinity, the 'parallelism' of these two authorities or 'powers' was expressed in practice as early as the fourth century with the establishment, organisation and operation of nursing institutions. The model of establishment and operation is described in the 'epitaph' of Gregory The principles are summarised in the same period in his 'discourse on philoptochia', and also in the peculiar constitutional theory of the 'philanthropy' of the emperor and the 'parallelism' of the two constitutive principles of life: the church and the empire. In this light, the 'charitable' nursing institutions of the 4th - 12th centuries are described; the role of monasticism is examined in particular and a brief reference is made to the concept of 'building' monastic Types. Subsequently, a detailed description is given on the basis of the Typikon:- the terms and purpose of the humanist functions of the complex.- the organisation and operation of the hospital.- the 'lavomobile'.- the treatment of the 'sick'.- their diet.- the composition and responsibilities of the medical and administrative staff.- their remuneration and the costs of the complex. The research and systematic analysis of the information of the empirical material of the sources showed that the "Hostels" and the hospital of the monastery of Pantokrator are characterized by a complexity of organization but at the same time by a surprising ease of operation. In particular, the hospital complex was founded and operated to meet the needs of man. Very roughly the text of the founding document of the monastery summarises the objectives of the operation of the 'hospices' and the hospital complex:- "coffinization" of pains.- "cure of pains".- "the cure of illnesses".- "tale" of the needy.- care for the "afflicted with age, pain and sorrow, and crushed by poverty".- "due diligence" to all comers. The whole organization and operation of the hospital complex recalls Gregory of Nazianzen's well-known observation about the Basilica of the Basilica of St. Basil, which runs through all ecclesiastical nursing medical care: "Intensely disease is philosophized and symphora is blessed and the sympathetic is tested".Η παρούσα διδακτορική Διατριβή ερευνά συστηματικώς την οργάνωση και λειτουργία των βυζαντινών Νοσοκομείων και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, τα οποία σχεδιάσθηκαν και λειτούργησαν ειδικώς για τη θεραπεία «πασχόντων». Ειδικότερα, όμως, περιγράφεται η παράμετρος της εκκλησιαστικής φιλανθρωπίας, η οποία απετέλεσε, σε άρρηκτη συζυγία με την πολιτειακή θεωρία, θεμελιώδη παράγοντα για την ίδρυση νοσηλευτικών ιδρυμάτων. Η όλη έρευνα στηρίχθηκε αποκλειστικώς στο εμπειρικό υλικό των πηγών: κείμενα βυζαντινών ιατρών, αυτοκρατορική νομοθεσία, κείμενα εκλλησιαστικών πατέρων και συγγραφέων, βυζαντινών ιστορικών και ιστοριογράφων, κτητορικά ιερών μονών, αγιολογικά κείμενα, επιγραφές. Επικουρικώς δε στην αρμόδια βιβλιογραφία για διερεύνηση ειδικών ζητημάτων.Από τα κείμενα αυτά αντλήσαμε σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο οργάνωσης ή λειτουργία των βυζαντινών νοσοκομείων. Τα στοιχεία που προέκυψαν από τις ανωτέρω πηγές κατέστησαν εμφανή τη βεβαιότητα ότι οι «Ξενώνες» (βυζαντινά Νοσοκομεία) συγκροτήθηκαν αποκλειστικώς για τη συστηματική φροντίδα και θεραπεία «πασχόντων» ήδη από το Δ΄ αιώνα και ως κέντρα φιλανθρωπίας συνέχισαν να παρέχουν ιατρικές υπηρεσίες έως την πτώση της αυτοκρατορίας (ΙΕ΄αιώνας). Υπό την έννοια αυτή απετέλεσαν και τον κατεξοχήν χώρο ασκήσεως της ιατρικής παρέχοντας εξειδικευμένη θεραπεία στους νοσοκομειακούς ασθενείς και εξωνοσοκομειακές θεραπείες στο γενικό πληθυσμό. Πρέπει, επίσης, να τονισθεί ότι καθ’όλη αυτή την περίοδο στους «Ξενώνες» λειτουργούσαν και ιατρικές σχολές, όπου εδιδάσκετο η ιατρική θεωρία και κλινική πράξη σε όσους επιθυμούσαν να γίνουν ιατροί. Μαρτυρίες παρέχονται ήδη από τον Δ΄αιώνα μέχρι και τον ΙΕ΄. Αναφέρουμε χαρακτηριστικώς τον «Επιτάφιον λόγον» του Γρηγορίου Θεολόγου για τον Μέγα Βασίλειον, τον «λόγον περί φιλοπτωχίας» του ιδίου και τα κτιτορικά των ιερών μονών. Οι βυζαντινοί «Ξενώνες», βέβαια, δεν εμφανίζουν ιδιαίτερες αναλογίες ή και ομοιότητες με τα «Νοσοκομεία» της προβιομηχανικής κοινωνίας, τα οποία είναι «οίκοι ελέους» (άσυλα) ανεπαρκώς εφοδιασμένα με κύριο ενδιαφέρον την ανακούφιση των ασθενών και πλημμελή παροχή ιατρικής φροντίδας. Παρά τη θεμελιώδη αυτή διαφορά, ήδη από την εποχή του Διαφωτισμού οι ιστορικοί, ασχολούμενοι με το «Βυζάντιο» περιφρόνησαν ή και αγνόησαν όχι μόνο τα επιτεύγματα των βυζαντινών ευαγών ιδρυμάτων, αλλά και υποτίμησαν τις θεμελιώδεις εκκλησιαστικές προϋποθέσεις, οι οποίες διευκόλυναν την οργάνωση και λειτουργία τους. Οι περισσότεροι προέβαλαν αντιρρήσεις σχετικά με τα στοιχεία που αφορούν τον «Ξενώνα» της Μονής του Παντοκράτορα (ΙΒ΄αιώνας) υποστηρίζοντας ότι η κοινωνία του ΙΒ΄ αιώνα δεν διέθετε τις προϋποθέσεις για να οργανώσει την ιατρική περίθαλψη με θεμελιώδη άξονα τα Νοσοκομεία. Στην παρούσα εργασία περιγράφονται αναλυτικώς οι πνευματικές και πολιτειακές προϋποθέσεις, οι οποίες προέκυψαν από την άρρηκτη συζυγία της εκκλησιαστικής και αυτοκρατορικής εξουσίας για την ίδρυση και λειτουργία των νοσηλευτικών ιδρυμάτων. Η συνάφεια, «συναλληλία» των δύο αυτών αρχών ή και «εξουσιών» εκφράσθηκε στην πράξη, ήδη, από τον Δ΄αιώνα με την ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία νοσηλευτικών ιδρυμάτων. Το πρότυπον της ιδρύσεως και λειτουργίας περιγράφεται στον «επιτάφιον λόγον» του Γρηγορίου Θεολόγου για τον Μ. Βασίλειο (ιδρυτικοί λόγοι της «Βασιλειάδος»), οι δε αρχές συνοψίζονται την ίδια περίοδο στο «λόγον περί φιλοπτωχίας» του ιδίου. επίσης και στην ιδιάζουσα πολιτειακή θεωρία για το «φιλάνθρωπον» του αυτοκράτορα και την «συναλληλία» των δύο καταστατικών αρχών της ζωής: την εκκλησία και την αυτοκρατορία. Υπό το πρίσμα αυτό περιγράφονται τα «ευαγή» νοσηλευτικά ιδρύματα της περιόδου Δ΄- ΙΒ΄αιώνας. εξετάζεται ιδιαίτερα ο ρόλος του Μοναχισμού και γίνεται συνοπτική αναφορά στην έννοια των «κτιτορικών» μοναστηριακών Τυπικών.Εν συνεχεία περιγράφονται επί τη βάσει του Τυπικού αναλυτικώς: •οι όροι και ο σκοπός των ανθρωπιστικών λειτουργιών του συγκροτήματος. •η οργάνωση και λειτουργία του νοσοκομείου. •το «λωβοκομείον». •η νοσηλεία των «πασχόντων». •η διατροφή τους. •η συγκρότηση και οι αρμοδιότητες του ιατρικού και διοικητικού προσωπικού. •οι αμοιβές τους και τα έξοδα του συγκροτήματος.Η έρευνα και συστηματική ανάλυση των πληροφοριών του εμπειρικού υλικού των πηγών έδειξαν ότι οι «Ξενώνες» και το νοσοκομείο της μονής του Παντοκράτορα χαρακτηρίζονται από μια πολυπλοκότητα οργανώσεως αλλά ταυτόχρονα και μια εκπληκτική ευχέρεια λειτουργίας. Ειδικότερα, το νοσοκομειακό συγκρότημα ιδρύθηκε και λειτούργησε για την αντιμετώπιση των αναγκών του ανθρώπου. Πολύ αδρά το κείμενο του ιδρυτικού της μονής συνοψίζει τους στόχους της λειτουργίας των «ξενών» και του νοσοκομεικού συγκροτήματος:-«κουφισμός» των πόνων.-«θεραπεία των ασθενειών» .-«συνούλωσις των τραυμάτων» .-«παραμυθία» των ενδεών.-Φροντίδα για τους «τετρυχωμένους γήρα και πόνοις και τη πενία συνθλιβομένους» .-«προσήκουσα» επιμέλεια σε όλους τους προσερχομένους. Η όλη οργάνωση και λειτουργία του νοσοκομειακού συγκροτήματος υπενθυμίζει τη γνωστή παρατήρηση του Γρηγορίου Ναζιανζηνού για τη Βασιλειάδα του Μ. Βασιλείου, η οποία διατρέχει την όλη εκκλησιαστική νοσηλευτική ιατρική φροντίδα: «ενταύθα νόσος φιλοσοφείτα και συμφρορά μακαρίζεται και το συμπαθές δοκιμάζεται»