Stadsgeschiedenis als eilandgevoel

Met het ‘Dossier’ wil de redactie van Stadsgeschiedenis een belangwekkende publicatie of een interessant initiatief op het gebied van de studie van steden en hun verleden onder de aandacht brengen. Telkens zullen een aantal specialisten uit diverse vakgebieden op deze publicatie of dit initiatief commentaar geven vanuit hun vakgebied

De woonplaats van de faam. Grondslagen van de stadsbeschrijving in de zeventiendeeeuwse Republiek.

__Abstract__ Met twee argumenten wil Eddy Verbaan de lezer overtuigen van het belang van zijn studie. Ten eerste wijst hij op de snelle opkomst van de stadsbeschrijvingen in Holland tijdens de zeventiende eeuw. Vervolgens maakt hij de vergelijking met de hedendaagse hausse aan stadsgeschiedenissen. Daarom lijkt het Verbaan nuttig om de oorsprong van dit genre nader te bekijken. In totaal bestudeert hij in zijn boek achttien publicaties die de karakteristieken vertonen van een stadsbeschrijving. Het is niet de inhoud van deze stadsbeschrijvingen die het onderwerp van Verbaans studie vormen, maar de kenmerken van het genre. Historici blijven daarom ook grotendeels op hun honger zitten bij het lezen van dit boek, al moet worden gezegd dat de kennis en het vakmanschap van de letterkundige Verbaan wel alle lof verdient

Botsende Belangen. De Zielzorg in Enkele Norbertijnenparochies in Het Hageland Gedurende de Zeventiende en Achttiende Eeuw

__Abstract__ Dat de invloed van de Norbertijnen gedurende de zeventiende en achttiende eeuw een pak verder reikte dan de stevige muren van hun abdijen, is voor historici al lang geen geheim meer. Wie een blik werpt op de ‘kaartboeken’ van deze abdijen – waarvan een aantal werd uitgegeven door het Algemeen Rijksarchief te Brussel – raakt al gauw onder de indruk van het grondbezit van deze instellingen. Vaak strekt dit grondbezit zich uit over een ruim geografische gebied en ligt het versnipperd in verschillende parochies. De impact van de abdijen reikte echter verder, want de abdijen oefenden geregeld het patronaatsrecht uit over een aantal nabijgelegen parochiekerken. Alleen al in de regio die overeenkomst met het huidige België hadden de Norbertijnen 172 parochies onder hun hoede. De invloed van het patronaatsrecht op deze parochies ging erg ver. Zo benoemde de abt van de abdij van het Park te Heverlee in 1475 in twee Waalse parochies priesters die geen Frans spraken. Het toezicht over al deze parochies viel immers rechtstreeks onder het gezag van de abten, de bisschop had slechts een beperkte inspraak bij de inrichting van de parochies. Toch willen we in deze lezing proberen aan te tonen dat de priesters niet altijd zo een gemakkelijke taak hadden. Vaak was de geestelijke leiding van een parochie een moeilijke evenwichtsoefening waarbij de dorpspriester de verschillende betrokken partijen poogden tevreden te stellen. De priesters dienden immers niet alleen rekening te houden met hun de rechtstreekse overste, met name de abt. Ook de parochianen, de bisschop en de wereldlijke overheden hadden hun invloed op het reilen en zeilen van de parochies

Propaganda en spektakel. Vroegmodene intochten en festiviteiten in de Nederlanden

__Abstract__ Elk jaar geeft de Vlaams-Nederlandse Vereniging voor Nieuwe Geschiedenis (VNVNG) een bundel uit naar aanleiding van haar jaarcongres. In 2009 was het thema van deze bijeenkomst ‘Propaganda en spektakel: Intochten en festiviteiten in de Nieuwe Tijd’. Bijna alle lezingen van dit congres zijn samengebracht in een bundel onder redactie van Joop Koopmans en Werner Thomas

Pour une étude comparée des usages sociaux du parrainage dans deux villes des anciens Pays-Bas. Leyde et Malines au XVIIe siècle

The Reformation had a major impact on the practices of godparenthood in early modern Europe. Catholic parents could only appoint two godparents, a man and a woman, while Protestants were free to ask as much godparents as they wanted. This implies that godparenthood offered more opportunities for network formation in protestant regions. However, a social network analysis shows that the number of ties was not the only factor of importance. The social networks in the catholic city of Mechelen were denser than in the protestant Leiden as a result of the higher number of mutual connections. The low cohesion in Leiden was probably due to the high number of migrants and the absence of other forms of ritual kinship, such as religious confraternities. Another significant conclusion concerns the nature of these relations. The elite acted less as patron regarding lower social groups in Mechelen compared to Leiden. This is a remarkable conclusion because historians usually assume that social relation were more equal in the Dutch Republic than in the Spanish Netherlands

Bonding or bridging social capital? The evolution of Brabantine confraternities during the late medieval and the early modern period

__Abstract__ Social scientists have recently paid a great deal of attention to clubs, associations and societies. This is due to the growing interest in civil society and social capital. Both scientists and politicians believe that a vivid civil society, characterized by a large number of voluntary associations active in many aspects of social life, has several positive effects. According to this view, civil society promotes shared civic values and stimulates social cohesion. In other words: club life pulls down social boundaries. As a consequence, modern policy makers involve all kinds of voluntary associations in local, regional, national and international government, because they consider these associations as ideal intermediaries between citizens and government

Een Strijd om Sacrale Ruimte en Tijd. Processies en Torenschietingen in het Hageland (17de-18de Eeuw)

__Abstract__ De wisselwerking tussen de officiële religie en het volksgeloof geeft al jarenlang aanleiding tot hevige discussies. Vooral sinds Jean Delumeau heeft gewezen op het onderscheid tussen de voorgeschreven normen van kerkelijke en wereldlijke overheid en de dagdagelijkse beleving ervan in het leven van de gewone man, houden onderzoekers meer rekening met de beperkte draagwijdte van deze voorschriften. Bovendien spreken historici tegenwoordig liever over ‘religieuze volkscultuur’ omdat de religiositeit van het volk bijna uitsluitend af te leiden is uit culturele uitingen. Tijd en ruimte zijn hierbij twee belangrijke dimensies waarbinnen mensen deze geloofsuitdrukking kunnen tonen. Sacrale momenten en plaatsen boden leken de mogelijkheid om in contact te treden met het bovennatuurlijke waardoor de microkosmos van de plattelandssamenleving tijdelijk werd opgenomen in de macrokosmos van de christelijke wereldbeschouwing. Oneerbare personen zoals prostituees werd dan ook verboden sacrale plaatsen te betreden en op religieuze feestdagen bestonden er soms zelfs voorschriften die hun bewegingsvrijheid beperkten

Een nieuwe Muchembled?

__Abstract__ Het is opvallend dat met de toenemende mondialisering en de groeiende interesse in wereldgeschiedenis tegelijkertijd de aandacht voor niet-Engelstalige geschiedschrijving daalt. Michel Nassiet’s sociale geschiedenis van interpersoonlijk geweld in het vroegmoderne Frankrijk maakt duidelijk dat een dergelijke monolinguïstische wetenschap tot een verschraling van de wetenschappelijke kennis kan leiden. Die blindheid voor anderstalige literatuur is overigens geen Angelsaksisch voorrecht, want in de literatuurlijst van Nassiet vallen meteen een aantal hiaten op. Zo verwijst hij slechts naar één publicatie van Pieter Spierenburg, terwijl andere belangrijke Engelstalige auteurs zoals Richard McMahon, Steven Pinker, Randolph Roth en James Sharpe niet eens worden genoemd. Dat is uiteraard jammer, maar het zorgt er ook voor dat Nassiet de lezer een fris perspectief biedt op de geschiedenis van interpersoonlijk geweld in Europa. Met deze studie van interpersoonlijk geweld doorheen de vroegmoderne periode op basis van remissiebrieven begeeft Nassiet zich in de voetsporen van Robert Muchembled, maar in tegenstelling tot deze laatste verklaart hij de langetermijndaling van geweld niet aan de hand van Nobert Elias’ civilisatiemodel

De stad in al haar facetten: stadsgeschiedenis in Belgische en Nederlandse historische tijdschriften (2009)

In 2009 besliste Stadsgeschiedenis om van start te gaan met een nieuwe rubriek waarin jaarlijks een overzicht wordt gegeven van wat er verschijnt in Belgische en Nederlandse historische tijdschriften. Op die manier hoopt de redactie u op de hoogte te houden van de recente ontwikkelingen in het onderzoek over de Lage Landen. Niet iedereen kan immers systematisch alle historische tijdschriften doornemen op zoek naar interessante lectuur. Zeker de lokale, stadshistorische jaarboeken ontsnappen vaak aan de aandacht, terwijl ze soms interessant vergelijkingsmateriaal bevatten. Een aantal artikels bevat bovendien inzichten die het lokale belang overstijgen. Deze review zal u daarom samen met de jaarlijkse review van Jan Hein Furnée over de bijdragen in internationale tijdschriften op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen in het stadshistorische veld

Een schitterend jaar

__Abstract__ In 2009 besliste Stadsgeschiedenis om van start te gaan met een nieuwe rubriek waarin jaarlijks een overzicht wordt gegeven van wat er verschijnt in Belgische en Nederlandse historische tijdschriften. Op die manier hoopt de redactie u op de hoogte te houden van de recente ontwikkelingen in het onderzoek over de Lage Landen. Niet iedereen kan immers systematisch alle historische tijdschriften doornemen op zoek naar interessante lectuur. Zeker de lokale, stadshistorische jaarboeken ontsnappen vaak aan de aandacht, terwijl ze soms interessant vergelijkingsmateriaal publiceren. Een aantal artikels bevat bovendien inzichten die het lokale belang overstijgen. Deze review zal u daarom samen met de jaarlijkse review van Jan Hein Furnée over de bijdragen in internationale tijdschriften op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen in het stadshistorische veld