Sadržaj fluora u zemljištima severnog Pomoravlja

Soil sampling was carried out in the Velika Morava river valley, covering the area from Velika Plana to the mouth of Morava to the Danube. The composite soil samples, representing alluvial soils (22 samples), cambisols (14) and smonitzas (4), were taken from plough layers, based on a regular square grid with intervals set at 5x5 km, covering total area of 100,000 ha. The total and available fluorine contents were determined in the soils samples. The highest average amount of total fluorine was found for alluvial soils (391 mg kg-1), then for smonitzas (348 mg kg-1) and the lowest one for cambisols (285 mg kg-1). These amounts are within normal fluorine content for soils (150-400 mg kg-1), although the maximum found levels were even about 500 mg kg-1. The available fluorine content was very low ( lt 1 mg kg-1), being mostly less than 0.2 % from its total amount, so it could be concluded that there was no danger from fluorine accumulation in the plants. Statistically significant correlation coefficient between total and available fluorine contents was not obtained. The total and available fluorine contents have mostly been in the correlation (with positive sign) with soil pH and the content of mechanical fraction silt+clay. Significant correlation coefficients between total fluorine content and the content of some heavy metals (Cr, Ni, Co, Cu, As) were also found, which indicated their mutual geochemical origin.U dolini reke Velike Morave, u delu od Velike Plane do njenog ušća u Dunav uzeti su reprezentativni uzorci zemljišta iz orničnog sloja, po mreži kvadrata veličine 5x5 km. U njima su odredjeni ukupni i pristupačni sadržaji fluora. Istraživanjem su obuhvaćena aluvijalna zemljišta (22 uzorka) gajnjače (14) i smonice (4), što odgovara površini od 100. 000 ha. Za ukupni fluor najviše srednje vrednosti su nadjene u aluvijumima (391 ppm), zatim u smonicama (348 ppm) i najmanje u gajnjačama (285 ppm). Ove vrednosti se nalaze u granicama normalnih sadržaja za zemljišta (150-400 ppm), mada se maksimalne vrednosti kreću i oko 500 ppm. Pristupačni sadržaj fluora je u ispitivanim zemljištima jako nizak ( lt 1 ppm), što najčešće čini ispod 0,2 % od ukupnog fluora, pa se može zaključiti da ne postoji opasnost od akumulacije fluora u biljkama koje se gaje na ispitivanom području. Nije nadjena korelativna veza ukupnog sa pristupačnim fluorom. Sadržaji ukupnog i pristupačnog fluora su najčešće bili u korelaciji (pozitivnoj) sa pH vrednošću zemljišta, i sadržajem frakcije prah+glina. Nadjene su i korelativne veze ukupnog fluora sa sadržajima nekih teških metala (Cr, Ni Co, Cu, As), što ukazije na njihovo zajedničko geohemijsko poreklo

Uticaj ekološkog zagađenja izazvanog delovanjem NATO alijanse na prostorima Srbije na fiziološki status proizvoda tipa 'Radler'

Beer-based drinks, 'Radler' type products in particular, arouse interest for a number of reasons. These newly produced drinks were obtained by mixing beer and soft drinks and are intended for a larger number of target groups than their each single component. Also, they combine advantages of both components in physiological respect. They have lower alcohol content than beer, are more palatable and refreshing, can be consumed in larger amounts, retaining beneficial and physiological value of beer. As NATO air strikes resulted in heavy environmental contamination, the question is raised about the safety of these drinks and the level of toxic elements in them as well about the level of micro- and macro-elements having beneficial effects on the body. The paper gives the analysis results for 35 samples of different 'Radler' Beer-based products manufactured by domestic producers. The level of elements belonging to three distinct groups of heavy metals and that of the most important micro- and macro-elements, of therapeutic and physiological value for the body, were determined. The obtained values were compares with available data on similar products in the world, with values obtained for domestic products in the period preceding environmental contamination, and, in the case of biologically important elements, with their contents in one of oligomineral-vitamin products.Pića na bazi piva, a pogotovo proizvodi tipa 'Radler' interesantni su sa vise aspekata. Predstavljaju jedan nov proizvod dobijen kombinacijom piva i gaziranih bezalkoholnih pica namenjen većem broju ciljnih grupa od pojedinačnih komponenata od kojih su proizvedeni, a ujedno sa fiziološkog aspekta objedinjuju prednosti svakog od njih. Sadrže niži sadržaj alkohola od piva, pitkija su i vise osvežavaju, mogu se piti u većim količinama, a istovremeno u određenoj meri zadržavaju blagotvorna i fiziološki vrlo povoljna svojstva piva. Upravo iz tog razloga postavlja se pitanje njihove zdravstvene ispravnosti i prisustva pojedinih toksičnih elemenata kao posledica ekološkog zagađenja uzrokovanog vazdušnim dejstvima NATO alijanse, odnosno mikro- i makro elemenata čiji sadržaj ima povoljno delovanje na organizam. U radu su prikazani rezultati analize 35 uzoraka različitih 'Radler' proizvoda dobijenih na bazi piva različitih domaćih proizvođača. Određen je sadržaj elemenata koji spadaju u tri karakteristične grupe teških metala kao i najznačajnijih mikro- i makroelemenata koji imaju terapeutski i fiziološki značaj za organizam. Rezultati analize 35 uzoraka proizvoda tipa 'Radler' proizvedenih nakon završetka ratnih dejstava, pokazuju da u pogledu ni jednog toksičnog elementa nije došlo do porasta sadržaja i da su nađene vrednosti u granicama, ili čak ispod vrednosti karakterističnih za proizvode ove vrste na domaćem tržištu. Vrednosti su znatno ispod zakonski regulisanih maksimuma i u granicama koje se sreću i u srodnim proizvodima u svetu. Sa druge strane, interesantni su podaci koji se odnose na prisustvo biogenih elemenata koji su uzrok povoljnog delovanja piva na organizam. Njihov sadržaj u proizvodima tipa 'Radler' je niži u odnosu na pivo i ovi proizvodi se ne mogu tretirati kao njihov izvor. Međutim, poređenje sa oligomineralnim vitaminskim preparatom 'Oligovitom' (ICN) ukazuje na neke interesantne činjenice. Unošenjem 1 l ovih proizvoda unosi se 10% Mg, 10-60% Mn, 30% Cu, 50% Zn i 50% Co koja se inače unosi pilulom 'Oligovita' kao preporučena dnevna dopuna svakodnevne ishrane dece i odraslih

Primena metode atomske apsorpcione spektrofotometrije (AAS) za određivanje sadržaja teških metala u fosfogipsu

Phosphogypsum is formed as a by-product in the process of 'green' phosphoric acid production. This is done in the so called 'wet process' by the action of sulphuric acid on raw phosphate at low temperature ( lt 100 °C). Despite the same molecular formula and marked similarity with natural gypsum, phosphogypsum contains more than 50 impurities, and this is directly connected with the type of phosphate used in the production cycle. The aim of this paper was to consider the possibility of using phosphogypsum for amelioration of solonetz soil, bearing in mind its content of heavy metals, which are rather toxic for human organism and which can be transferred from soil to various plants used in human nutrition. On the other hand, there are very few data in the literature about the determination of heavy metals in phosphogypsum. The content of heavy metals in phosphogypsum was determined by atomic absorption spectrophotometry because this method has broad application in ana­lytical practice due to its high sensitivity, selectivity and precision. The results of the investigation indicate the following average content of heavy metals (in ppm): Fe-785, Pb-45, Zn-45, Cd-7, Mn-8, Co-10, Ni-20 and Cu-17. For the investigation of the effect of phosphogypsum on solonetz soil the following points were taken into consideration: maximum recommended dose of phosphogypsum (7 t/ha) for the amelioration of solonetz soil and the weight of soil layer (from 0 to 20 cm) having an area of 1 ha. The results obtained indicate that the amounts of heavy metals that are introduced into the soil with 7 t/ha of phosphogypsum are in the range from 0.035 to 0.8% of their maximum permissible content for arable soils. This means that only long-term application of phosphogypsum would introduce significant amounts of these elements into the soil.Procesom dobijanja 'zelene' fosforne kiseline tzv. 'mokrim postupkom', dejstvom sumporne kiseline na sirovi fosfat na niskoj temperaturi ( lt 100 °C) kao nus-proizvod nastaje - fosfogips (sa faktorom 5:1, u odnosu na H3PO4). Uprkos istoj molekulskoj formuli i izraženoj sličnosti sa prirodnim gipsom, fosfogips sadrži preko 50 vrsta nečistoća, što je u direktnoj vezi sa vrstom fosfata koji je korišćen u proizvodnom ciklusu. Cilj rada bio je razmatranje mogućnosti primene fosfogipsa za melioraciju soloneca, sa aspekta sadržaja teških metala, koji su izuzetno toksični i kumulativni za čovekov organizam, a iz zemljišta prelaze u biljke, kojima se čovek hrani. Sa druge strane, u literaturi se nalaze veoma oskudni podaci o ispitivanju sadržaja teških metala u fosfogipsu. Sadržaj teških metala u fosfogipsu određivan je metodom atomske apsorpcione spektrofotometrije (AAS), budući da je to metoda koja je našla veliku primenu u praksi usled visoke osetljivosti, selektivnosti i preciznosti. Rezultati ispitivanja su pokazali sledeći sadržaj teških metala (u ppm): Fe-785, Pb-45, Zn-45, Cd-7, Mn-8, Co-10, Ni-20, Cu-17. Za ispitivanje uticaja primene fosfogipsa za melioraciju soloneca, uzeta je u obzir preporučena maksimalna norma za gipsovanje soloneca od 7 t/ha zemljišta i težina sloja debljine od 0 do 20 cm a površine 1 ha. Dobijeni rezultati su pokazali da se preporučenom maksimalnom normom za gipsovanje soloneca fosfogipsom unosi po 1 ha zemljišta od 0,035 do 0,8% od maksimalno dozvoljenog sadržaja teških metala - MDK vrednosti, što znači da bi tek višegodišnjom upotrebom fosfogipsa došlo do unošenja značajnijih količina ovih elemenata u zemljište. Kako se proces melioracije soloneca najčešće vrši u intervalu od 5 do 6 godina, unošenje teških metala bilo bi u zanemarljivoj količini i bez uticaja na životnu sredinu

Influence of long-term fertilization on the cadmium content of calcareous chernozem soil

Cadmium is a nonessential element in plant nutrition that can be toxic to plants when its content in soils is high. Significant amounts of this metal can be introduced into soils through application of high doses of phosphorus fertilizers, farmyard manure and sewage sludge. Not much work has been done on the effect of different fertilization systems on the content of Cd in various soils in Serbia. The purpose of this investigation was to determine the effect of long-term application of mineral and organic fertilizers (beef manure and cornstalks) on the content of cadmium in a calcareous chernozem soil. For this purpose soil samples were taken from an experimental field of the Maize Research Institute in Belgrade. Total and available (DTPA-extractable) cadmium was determined by atomic absorption spectrophotometry. All experimental variants had lower content of total cadmium than soil samples taken before the experiment was set up. Comparison with the control indicated that the content of cadmium (total and available) increased under the influence of the applied fertilizers. It can be concluded that the investigated fertilization systems did not cause pollution of the calcareous chernozem soil with cadmium. Correlation coefficients between Cd content in the soil and some important agrochemical properties of the investigated samples are presented in this paper

Sadržaj i distribucija gvožđa u karbonatnom černozemu posle višegodišnjeg đubrenja

The purpose of this investigation was to determine the effect of long-term application of mineral and organic fertilizers (beef manure and cornstalks) on the content and distribution of iron in a calcareous chernozem soil. For this purpose soil samples were taken from an experimental field of the Maize Research Institute in Zemun Polje (Belgrade). Contents of total and available iron were determined by atomic absorption spectrophotometry after preparation of the samples for the analysis. Basic agrochemical properties were determined by applying standard methods of soil analysis. Variants where manure was applied alone or in combination with cornstalks have significantly higher content of total iron in relation to the control. Increase of total iron in these variants could be noticed till the depth of 80 cm. The investigated experimental variants have relatively low content of available Fe. Application of organic fertilizers caused increases in available iron content in relation to the unfertilized variant of the experiment. Results of correlation analysis indicate that none of the basic agrochemical properties has significant influence on the content of total iron. Statistically significant correlations were found between available iron on one hand and contents of humus and calcium carbonate on the other (r = 0,48 and r = -0,46, respectively). .Cilj ovoga rada je bio utvrđivanje uticaja višegodišnje primene mineralnih i organskih đubriva (goveđi poluzgoreli stajnjak i kukuruzovina) na sadržaj i distribuciju gvožđa u karbonatnom černozemu. U tu svrhu uzeti su uzorci zemljišta sa jednog poljskog ogleda Instituta za kukuraz u Zemun Polju. Sadržaji ukupnog i pristupačnog gvožđa su određeni metodom atomske apsorpcione spektrofotometrije i to posle odgovarajuće pripreme uzoraka za analizu. Osnovne agrohemijske osobine su određene primenom standardnih metoda za analizu zemljišta. Rezultati su obrađeni statistički (analiza varijanse, test i korelaciona analiza). Vrednosti za sadržaj ukupnog gvožđa u uzorcima karbonatnog čemozema su u skladu sa podacima iz literature. Varijante ogleda gde je stajnjak primenjen sam i u kombinaciji sa kukuruzovinom imaju značajno veći sadržaj ukupnog gvožđa u odnosu na kontrolu. Povećanje ukupnog gvožđa kod ovih varijanti uočava se do dubine od 80 cm. Ispitivane varijante ogleda imaju relativno nizak sadržaj pristupačnog Fe. Primena organskih đubriva je dovela do povećanja sadržaja pristupačnog gvožđa u odnosu na neđubrenu varijantu ogleda. Rezultati korelacione analize ukazuju da ni jedna od osnovnih agrohemijskih osobina nema značajnog uticaja na sadržaj ukupnog gvožđa. Utvrđene su statistički značajne korelacije između pristupačnog gvožđa s jedne strane i sadržaja humusa odnosno kalcijum-karbonata s druge strane (r = 0,48 odnosno -0,46).

Sadržaj cinka i olova u karbonatnom černozemu posle višegodišnjeg đubrenja

The purpose of this investigation was to determine the effect of long-term application of mineral and organic fertilizers (farmyard manure and cornstalks) on the content of zinc and lead in a calcareous chernozem soil. For this purpose soil samples were taken from an experimental field of the Maize Research Institute in Belgrade. Total and available (DTPA-extractable) zinc and lead were determined by atomic absorption spectrophotometry, after necessary preparations of soil samples for the analysis. Total zinc content did not change significantly under the influence of applied fertilizers. However, the content of available zinc increased significantly in the experimental variants where organic fertilizers had been applied. It was found that fertilization did not have significant effect on the content of total and DTPA-extractable lead.Cilj ovoga rada je bio utvrđivanje uticaja višegodišnje primene mineralnih i organskih đubriva (stajnjak i kukuruzovina) na sadržaj cinka i olova u karbonatnom černozemu. U tu svrhu uzeti su uzorci zemljišta sa jednog poljskog ogleda Instituta za kukuruz u Zemun Polju. Sadržaji ukupnog i pristupačnog cinka i olova su određeni metodom atomske apsorpcione spektrofotometrije posle odgovarajuće pripreme zemljišnog materijala za analizu. Sadržaj ukupnog cinka se nije značajno promenio pod uticajem primenjenih đubriva. Međutim, sadržaj pristupačnog cinka se značajno povećao u svim varijantama ogleda gde je primenjeno stajsko đubrivo. Inače, ovo povećanje pristupačnog cinka se uočava do dubine od 80 cm. Utvrđeno je da višegodišnja primena đubriva nije imala značajnog uticaja na sadržaj ukupnog i pristupačnog olova

Agrohemijska svojstva karbonatnog černozema posle višegodišnje primene mineralnih i organskih đubriva

The purpose of this paper was to determine the effect of long-term application of mineral and organic fertilizers (beef manure and cornstalks) on some important agrochemical properties of a calcareous chernozem soil. For this purpose soil samples were taken from an experimental field of the Maize Research Institute in Belgrade. There were six variants in the experiment and one of them was the control, i.e. variant without application of mineral and organic fertilizers. Basic agrochemical properties of the investigated soil samples were determined by standard methods of soil chemical analysis. Application of fertilizers did not cause statistically significant changes in soil pH, calcium carbonate content and C/N ratio. However, the content of humus and total nitrogen increased significantly in all variants where organic fertilizers had been applied. Contents of available phosphorus and potassium increased in all fertilized variants.Cilj ovoga rada je bio da utvrdi uticaj višegodišnje upotrebe mineralnih i organskih đubriva (goveđi stajnjak i kukuruzovina) na važnija agrohemijska svojstva karbonatnog čemozema. U tu svrhu uzeti su uzorci zemljišta sa jednog poljskog ogleda Instituta za kukuruz u Zemun Polju. Inače, ogled je postavljen 1971. godine sa kukuruzom u monokulturi. U ogledu je bilo 5 đubrenih varijanti i jedna neđubrena varijanta (kontrola). Agrohemijska svojstva prikupljenih uzoraka su određena primenom standardnih metoda za ispitivanje zemljišta. Na osnovu dobijenih rezultata može se zaključiti sledeće. Nisu utvrđene statistički značajne razlike između đubrenih varijanti ogleda i kontrole u pogledu vrednosti za pH (u vodi i 1M KCl), sadržaj kalcijum-karbonata i C/N odnos. Međutim, što se tiče ostalih agrohemijskih osobina zemljišta tu je situacija dosta drugačija. Značajno povećanje sadržaja humusa i ukupnog azota je utvrđeno kod svih varijanti gde su primenjena organska đubriva. Slična je situacija i sa sadržajem pristupačnog fosfora i kalijuma u zemljištu, s tim što je sadržaj pristupačnog fosfora značajno povećan i kod varijante gde su primenjena samo mineralna đubriva. Utvrđene su statistički značajne razlike između dva sloja zemljišta u pogledu sadržaja pristupačnog fosfora i kalijuma. Sadržaj ova dva hranljiva elementa je veći u sloju zemljišta od 0-20 cm u odnosu na sloj od 20-40 cm

Sadržaj nekih teških metala u različitim jestivim gljivama Jugoslavije

A number of common edible fungi were analyzed for their contents of Pb, Fe, Cr, Ni, Co, Zn, Cu, Mn and As in order to estimate pollution of the environment. The results indicate that the Fe level in analyzed species can be as high as several hundreds mg/kg weight. The Ni level in Leccinum scabrum was found to be up to 18 mg/kg. Levels of As were at or below 0.90 mg/kg in all species. Cu levels were fairly similar in different species. The results of several surveys show that there can be large differences in the concentrations of the same element (e.g. Mn) in the same species. Mn level was found to be very high in the species Boletus edulis, as has been shown by others. In the other analyzed species level of Mn was low. All samples except one 6. edulis had levels of Pb lower than it is regu­lated by the law.Veći broj najzastupljenijih jestivih gljiva sa našeg podneblja je analizira­no na sadržaj Pb, Fe, Cr, Ni, Co, Zn, Cu, Mn i As u cilju određivanja zagađenja životne sredine. Rezultati su pokazali da sadržaj Fe u analiziranim uzorcima može dostići nekoliko stotina mg/kg suve materije gljiva. Sadržaj Mi je dostigao 18 mg/kg. Sadržaj As je bio ispod 0,9 mg/kg u svim uzorcima, a sadržaj Ću je manje varirao kod svih uzoraka. Podaci pokazuju da može doći do velike razlike u sadržaju teških metala (Mn) kod iste vrste sa različitih lokaliteta što se vidi u slučaju vrste Boletus edulis. Kod ostalih vrsta sadržaj Mn je bio relativno nizak. Svi ispitivani uzorci gljiva osim jednog uzorka B. edulis su imali nizak sadržaj toksičnog olova

JSCS–3895 Original scientific paper

The effects of some agrotechnical measures on the uptake of nickel by maize plant

Specifičnosti transformacije mineralnih oblika azota u kiselim zemljištima

Investigations were performed on soils of different acidity, ranging in the pH interval 4.65-5.80 (in water). Changes of the mineral nitrogen forms in the examined soils were studied by applying short-term incubation experiments performed under aerobic conditions, with a humidity of 30 % and a temperature of 20°C, both with and without the addition of 100 and 300 ppm NH4-N. The results of the incubation experiments showed that retarded nitrification was present in all the examined soils. Increased and toxic quantities of nitrites (35.7 ppm) were formed during the incubation, which remained in the soil solution for several days, and even weeks, in spite of favorable conditions of moisture, aeration and temperature for the development of the process of chemoautotrophic nitrification. Decelerated chemoautotrophic nitrification was the source of the occurrence of nitrite in the examined less acid soil (soil 1), while in soils of higher acidity (soils 2 and 3) after addition of 100 and 300 ppm NH4-N, nitrite occurred due to chemical denitrification (chemodenitrification). Nitrites formed in the process of chemodenitrification underwent spontaneous chemical oxidation resulting in nitrate formation (chemical nitrification). The content of mineral nitrogen (NH4 + NO3 + NO2-N) decreased during the incubation period, proving gaseous losses from the examined soils. Application of lower doses of nitrogen fertilizers could decrease nitrogen losses by denitrification as well as the occurrence of nitrite in toxic quantities in the investigated pseudogley soil.Istraživanja su obavljena na zemljištu tipa pseudoglej iz okoline Šapca. Ispitivana zemljišta spadaju u grupu kiselih i jako kiselih zemljišta. Promene mineralnih oblika azota su praćene pomoću kratkotrajnih inkubacionih ogleda (vlažnost 30 % i temperatura 20 °S), sa i bez dodatka 100 i 300 ppm NH4-N. Tokom inkubacije utvrđene su povišene i toksične količine nitrita, koje su se u zemljišnom rastvoru zadržavale više dana i nedelja. Utvrđene količine nitrita su se javljale kao posledica usporene biološke nitrifikacije (kod manje kiselog zemljišta), dok su pri dodatku 100 i 300 ppm NH4-N one nastajale u procesu hemodenitrifikacije. U ispitivanim zemljištima se odvijala i spontana oksidacija nastalih nitrita hemijskim putem (hemijska nitrifikacija). Da bi se smanjili gubici azota procesom denitrifikacije i stvaranje toksičnih količina nitrita na pseudoglejnom zemljištu se može preporučiti primena nižih doza azotnih đubriva u odnosu na doze koje se primenjuju kod neutralnih i alkalnih zemljišta