Odpowiedzialność za przyrodę a geocentryzm Richarda Dawkinsa

Through the indication and criticism of unacceptable consequences that follow the concept of genocentrism, as propagated by Dawkins, the author has endeavoured to show that it cannot be regarded as a justified paradigm of understanding the world. The same empirical facts can be interpreted in different ways. Dawkins sees the nature as existing for the genes’ benefit, whereas he regards the existence of all other organisms, including man, as subordinate to it. Non-reductionist  vision of man and other living organisms must be, however, connected with another, nongenocentric perspective of explaining biological facts, including such phenomena as symbiosis, both reciprocated and unreciprocated altruism, and other. Genocentrism can be perceived as interpretative obstacle precluding their appropriate understanding. Much more justified seems to be the individualist centric paradigm, in the light of which – to tell the truth – not all that is going on in nature can be explained yet, but which does  not require, as opposed to genocentrism, resignation from holism or seeing man as being free in his nature and responsible for themselves and the world.Poprzez wskazanie i dyskusję niemożliwych do przyjęcia konsekwencji, jakie niesie propagowany przez Dawkinsa genocentryzm, autorka starała się wykazać, iż nie można go uznać za zasadny paradygmat rozumienia świata. Te same fakty empiryczne interpretować można w odmienny sposób. Dawkins widzi przyrodę jako istniejącą dla dobra genów, istnienie zaś wszystkich innych organizmów, w tym człowieka uznaje za podporządkowane mu. Nieredukcjonistyczna wizja człowieka i innych organizmów żywych związana być jednak musi z inną, niegenocentryczną perspektywą wyjaśniania faktów biologicznych, w tym takich jak np. zjawisko symbiozy, odwzajemnionego i nieodwzajemnionego altruizmu i innych. Genocentryzm widzieć tu można jako interpretacyjną przeszkodę uniemożliwiającą właściwe ich rozumienie. Znacznie zasadniejszy wydaje się więc paradygmat osobnikocentryczny, w świetle którego co prawda nie udało się jeszcze wyjaśnić wszystkiego co dzieje się przyrodzie, lecz który jednak nie wymaga – w przeciwieństwie do genocentryzmu – rezygnacji z holizmu czy też z ujęcia człowieka jako bytu w istocie swej wolnego i odpowiedzialnego za siebie i świat

Problem ludzkiej wolności i adekwatnej interpretacji przyrody w świetle genocentryzmu

In the article, the stance of genetic determinism, represented by Edward Wilson and Richard Dawkins on the grounds of sociobiology, has been presented and critically commented. The stance finds the gene to be the main actor on the stage of life, whom anything else in nature, including man – seen as a machine of replicators’ survival – is subjected. The criticism of the stance held by radical sociobiologists, undertaken by the author, results among other things from her conviction of inability to reduce the meaning of human existence to being subordinated to genes’ existence

Kategoria odpowiedzialności w myśli Alberta Schweitzera

Schweitzer’s ‘reverence for life’ ethics is one of the most important among non-anthropocentric ethics. It includes discussion about category of responsibility, which is important also from the perspective of philosophical basics for sustainable development idea. Schweitzer is formulating moral imperative of responsibility for all forms of life, and by this is trying to show which values are should be considered and realized. The most important vital value is life itself.„Etyka czci dla życia” Schweitzera jest jedną z najważniejszych etyk nieantropocentrycznych. Zawarta w niej dyskusja odnosząca się do kategorii odpowiedzialności jest ważna także z perspektywy filozoficznych podstaw koncepcji rozwoju zrównoważonego. Schweitzer formułując moralny imperatyw poczuwania się do odpowiedzialności za wszelkie formy życia usiłuje wskazać wartości, które winny być uznawane i realizowane. Za najwyższą wartość witalną uznaje samo życie

Environmental Ethics and Traditional Ethics: Relationship Models

This article highlights and explains the major models of the relations between environmental ethics and traditional ethics. These models include: environmental ethics confronting models with traditional ethics, environmental ethics spacer model relative to traditional ethics, and models indicating the existence of correspondence disciplines. Present in thefirst phase of the development of environmental ethics, “distancing” in relation to traditional ethics contributed, as can be seen today, a peculiar relationship between traditional ethics and environmental ethics existed from the very beginning. In a sense, it can be said that, thanks to the development of traditional ethics, the development of environmental ethics was possible after some time. Environmental ethics can therefore see, inter alia, as a discipline biased against traditional ethics internally (e.g., as a form of ethics detailed, complementary circle of traditional ethics issues important ecological crisis issues)

The dawn, development and prospects for environmental ethics - selected issues

The article is an attempt at presenting some aspects of the development of environmental ethics, i.e. the situation in which this discipline evolved, which is referred to as the ecological crisis. It presents the way in which this discipline was understood by its first representatives, their demands concerning both the ways in which it should be funded and its further theoretical development. At the same time, the process of penetration of Albert Schweitzer's ethics of the respect for life into the reflections of environmental ethicists is discussed. The author compares such ethics with the ethics of the most famous representative of this discipline in Poland, i.e. Henryk Skolimowski. The article also reveals some of the developmental trends of environmental ethics and lists its representatives. It also discusses the theses and assumptions of biocentric environmental ethics and draws attention to the prospects and the need for further development of this discipline

Etyka środowiskowa a etyka tradycyjna. Różne ujęcia relacji

This article highlights and explains the major models of the relations between environmental ethics and traditional ethics. These models include environmental ethics confronting models with traditional ethics, environmental ethics spacer model relative to traditional ethics, and models indicating the existence of correspondence disciplines. Present in the first phase of the development of environmental ethics, “distancing” in relation to traditional ethics contributed, as can be seen, today, a peculiar relationship between traditional ethics and environmental ethics existed from the very beginning. In a sense, it can be said that thanks to the development of traditional ethics, the development of environmental ethics was possible after some time. Environmental ethics can, therefore, see, inter alia, as a discipline biased against traditional ethics internally (e.g., as a form of ethics detailed, the complementary circle of traditional ethics issues important ecological crisis issues)

Education And The Deepening Of The Axiological Crisis In The Course Of Globalization

Globalization as both a social and a historical phenomenon is undoubtedly manifested as one of the determinants of the axiological crisis. The positive and negative consequences of globalization in the axiological realm certainly exist, and reflection on them and their connection with the education of modern man is needed. Knowledge of values must be one of the foundations of education for the members of modern globalizing societies. The acquisition of the axiological competence by the student is, however, multi-step. Different stages of education, for various reasons, are sometimes too short. The student may feel alienated and treated objectively. To effect this can be to take away from certain values such as constancy, sense of security, sense of community and others. These are typical threats in globalizing societies, which must be countered. Education plays an indispensable positive role in defining what, on the basis of what values, shape the future of humanity and the world that it creates

Chaos in the world and the challenges for education

Axiological crisis is mostly seen as a disadvantage, which included the contemporary globalizing society. It manifests itself falling values traditionally considered to be high and low preference values. Its cause is, inter alia, excess hierarchy of values and the associated values conflict situation. The most important symptom of the crisis is the occurrence of specific values in a world of chaos, in which it is increasingly difficult to discern the modern man. Education should be used so among indication of the values that provide a decent life for future generations of mankind and maintaining goods that make this possible. Among them a special role to play should the value of responsibility, including responsibility towards future human generations.Kryzys aksjologiczny widziany jest najczęściej jako niekorzystna sytuacja, w której znalazły się współczesne globalizujące się społeczeństwa. Przejawia się on w upadku wartości tradycyjnie uznawanych za wysokie i preferencji wartości niskich. Jego przyczyną jest m.in. nadmiar hierarchii wartości i związana z tym sytuacja konfliktu wartości. Najważniejszym symptomem kryzysu jest występowania swoistego chaosu w świecie wartości, w którym coraz trudniej jest się rozeznać współczesnemu człowiekowi. Edukacja służyć więc winna m.in. wskazaniu tych wartości, które zapewnią godne życie przyszłym pokoleniom ludzkości, i zachowaniu dóbr, które to umożliwią. Pośród nich szczególną rolę odgrywać powinna wartość odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności za los przyszłych ludzkich pokoleń

Modern Civilisation vs. Ecological Crisis

Ecological crisis is most often regarded as an adverse impact of civilizational development. Educational problems concerning the sustainable development of modern societies include among others the problems of consciousness. They are essential to understand what kind of good for humanity the nature is. Hence discussions about the future development of civilization often refer to the issue of developing ecological consciousness, thanks to which the idea of a sustainable development stands a chance of being implemented. A crucial role in shaping it is played by educational activities. Without suitably shaped ecological consciousness during the conflict of interest it is rather short-term interests that are accomplished. However, this is at odds with the idea of a sustainable development and contributes to deepening the ecological crisis. Therefore, theoretical reflection must be closely linked to practical activities, including the educational ones. Development of a particular system of values and norms should entail its percolation into the sphere of social consciousness. Only then will it be possible to shape proper relations between the man, the society and nature.Kryzys ekologiczny widziany jest najczęściej jako niekorzystny skutek rozwoju cywilizacyjnego. Wśród problemów edukacyjnych dotyczących zrównoważonego rozwoju współczesnych społeczeństw znajdują się m.in. problemy świadomościowe, które są kluczowe dla zrozumienia tego, jakim dobrem jest dla ludzkości przyroda. Stąd też w dyskusjach dotyczących dalszego rozwoju cywilizacyjnego często nawiązuje się do kwestii budowy świadomości ekologicznej, dzięki której idea zrównoważonego rozwoju ma szansę na realizację. Działania edukacyjne odgrywają w jej kształtowaniu istotną rolę. Bez odpowiednio ukształtowanej świadomości ekologicznej w sytuacji konfliktu interesu dochodzi bowiem raczej do realizacji interesów doraźnych, co kłóci się z ideą zrównoważonego rozwoju i przyczynia do pogłębiania się kryzysu ekologicznego. Refleksja teoretyczna musi być więc ściśle powiązana z działaniami o charakterze praktycznym, w tym edukacyjnym. Budowa określonego systemu wartości i norm winna wiązać się z jego przeniknięciem do sfery świadomości społecznej, gdyż dopiero wtedy będą mogły być kształtowane właściwe stosunki między człowiekiem, społeczeństwem a przyrodą

Ecological Responsibility as a Significant Domain of Human Responsibility: Local and Global Dimensions

In the era of global ecological crisis responsibility for the state of the biosphere (ecological responsibility) stands as one of the most important areas of human responsibility. It is impossible to analyze the phenomenon of environmental responsibility in isolation from the phenomenon of responsibility at all (in general) and its ontic conditions. The carried out analysis of the selected ontic conditions of taking responsibility demonstrates the conditions for taking ecological responsibility. This analysis allows to explain i.a. the close relationship between incurring ecological responsibility at the local and global levels. Ecological responsibility is always carried out at the local level but it has both local and global meaning due to the effects of complying or non-complying with ecological responsibility. These effects should be borne in mind in the process of making decisions about education, politics, or economy in such a way that that they do not increase the existing ecological risk.W sytuacji globalnego kryzysu ekologicznego odpowiedzialność za stan biosfery (odpowiedzialność ekologiczna) jawi się jako jeden z najważniejszych obszarów ludzkiej odpowiedzialności. Nie sposób analizować fenomenu odpowiedzialności ekologicznej w oderwaniu od fenomenu odpowiedzialności w ogóle (w sensie ogólnym) i jej ontycznych uwarunkowań. Przeprowadzona analiza wybranych ontycznych warunków ponoszenia odpowiedzialności ukazuje warunki ponoszenia odpowiedzialności ekologicznej. Prowadzi ona m.in. do wyjaśnienia ścisłego związku pomiędzy ponoszeniem odpowiedzialności ekologicznej w wymiarze lokalnym i globalnym. Odpowiedzialność ekologiczna realizowana jest zawsze w wymiarze lokalnym. Ma przy tym i lokalne, i globalne znaczenie ze względu na skutki wywiązywania się lub niewywiązywania się z odpowiedzialności ekologicznej. Skutki te należy mieć na względzie w procesie podejmowania decyzji dotyczących edukacji, polityki, gospodarki czy ekonomii, tak by niosły one ze sobą jak najmniejsze ryzyko ekologiczne