“Se viveres como louco, sabes que hás de morrer sem juízo”: as orientações para o bem morrer na literatura cristã portuguesa do século XVIII

Resumo Orientar os fiéis para uma vida santificada e instruí-los para uma boa morte foram objetivos muito comuns na literatura religiosa portuguesa do período moderno, especialmente aquela divulgada no século XVIII e que se propunha a definir e propagar virtudes morais e comportamentos que garantissem o bem morrer. Nosso objetivo, neste artigo, é o de analisar as orientações que todo fiel católico deveria observar como preparação prévia para a morte nas obras Sermão da Missão da quarta tarde da quaresma (1734), Terceiro Instruído na Virtude (1742) e Mestre da Virtude(1745), produzidas pelo padre dominicano português João Franc

“Something Evermore about to Be.” The Transformation of Hope in the Romantic Era

W tradycji kultury Zachodu nadzieja jest pojęciem o dwóch sensach. Z jednej strony opisuje ono emocję, za przeciwieństwo której z reguły uznajemy lęk, z drugiej zaś strony pewien szczególny rodzaj nadziei uważamy (obok wiary i miłości) za cnotę teologiczną i w tym sensie jej przeciwieństwem jest rozpacz. Jako cnota teologiczna – polegająca na oczekiwaniu wiekuistego uczestnictwa w chwale Bożej – nadzieja w kulturach chrześcijańskich zawsze jawi się jako coś dobrego. Jako emocja świecka nadzieja w wyraźniejszy sposób łączy się z próbą oceny niepoznawalnej przyszłości. W zależności zaś od przedmiotu swojej intencji nadzieja może również nabierać charakteru moralnie wątpliwego. W polu mojego eseju znajduje się historia rozumienia nadziei w osiemnastym i dziewiętnastym stuleciu, w szczególności namysł nad nią, jaki odnajdujemy w dziele Williama Wordswortha, Percy’ego B. Shelleya i Johna Stuarta Milla. W epoce romantyzmu nadzieja zaczyna funkcjonować jako nowa, na poły świecka cnota, w mniejszym bądź większym stopniu oderwana od religii objawionej – jest to nadzieja na „więcej życia”, na lepszą czy też doskonalszą kondycję jednostki, a nawet gatunku ludzkiego w czasie bądź w wieczności.Hope is a double-edged concept in the Western tradition: on one hand, it is an emotion, and its opposite is fear. On the other hand, hope of a specific kind is one of the three theological virtues (along with faith and love), and its opposite is despair. As a theological virtue— the anticipation of sharing eternally in the glory of God—hope is always a good thing in Christian cultures. As a secular emotion, hope is more clearly related to assessments of an unknowable future. And depending on its object, it may also be morally problematic. This essay examines hope in British literature and philosophy from the seventeenth to the nineteenth century, with particular attention to the writings of William Wordsworth, Percy Shelley, and John Stuart Mill. Hope comes in the Romantic era to underwrite a new, semi-secularized virtue: the hope, more or less independent of revealed religion, for more life, a better or perfected condition of the individual or of the species in time or eternity