ZİHİNSEL YETERSİZLİKTEN ETKİLENMİŞ ÖĞRENCİLERE GÜNLÜK YAŞAM BECERİLERİNİN KAZANDIRILMASINDA SABİT BEKLEME SÜRELİ VE İPUCUNUN SİSTEMATİK OLARAK GERİ ÇEKİLMESİ İŞLEM SÜRECİ İLE YAPILAN ÖĞRETİMİN ETKİLİLİKLERİNİN VE VERİMLİLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Bu araştırmanın amacı, zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere günlük yaşam becerilerinin (katlı kumaşa teğel yapma ve hazır çorba pişirme becerisi) kazandırılmasında, sabit bekleme süreli ve ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin etkililiklerinin farklılaşıp farklılaşmadığını ve hangi ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin daha verimli olduğunu (ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen öğretim süreci sayısı, ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen öğretim süresi ve ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen yanlış tepki sayısı) araştırmaktır. Araştırmada tek denekli deneysel desenlerden, uyarlamalı dönüşümlü uygulamalar modeli kullanılmıştır. Araştırmanın deneklerini, 2005-2006 öğretim yılında TSK. Gülsav Özel Eğitim İlköğretim Okulu ve Rehabitilasyon Kursu'na devam eden ve zihinsel yetersizlikten etkilenmiş biri 13, diğeri 12 yaşında olan iki erkek öğrenci oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanabilmesi için, öğretmen görüşme formu, beceri kontrol listesi, ölçüt bağımlı ölçü araçları ve sabit bekleme süreli ipucu işlem süreci ve ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretim yapılırken öğretimde ilerlemelerin kaydedileceği kayıt çizelgeleri, verimlilik formu, uygulama güvenirliliği formu ve sosyal geçerlilik formu geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Sabit bekleme süreli ipucu işlem süreci ve ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretim yapabilmek için öğretim planları hazırlanmış ve araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde grafiksel analiz kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, her iki ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin, öğrencilere, günlük yaşam becerilerinin (katlı kumaşa teğel yapma ve hazır çorba pişirme becerisi) kazandırılmasında etkililiklerinin farklılık göstermediği; katlı kumaşa teğel yapma becerisini kazandırmada, ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen yanlış tepki sayısı açısından ve ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen toplam öğretim süresi açısından, ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem sürecinin, sabit bekleme süreli ipucu işlem sürecine göre daha verimli olduğu; hazır çorba pişirme becerisini kazandırmada, ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen öğretim süreci sayısı ve ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen toplam öğretim süresi açısından sabit bekleme süreli ipucu işlem sürecinin, ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem sürecine göre daha verimli olduğu, ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen yanlış tepki sayısı açısından, her iki ipucu işlem süreci ile yapılan öğretim arasında bir fark görülmediği izlenimi edinilmiştir. Sabit bekleme süreli ve ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi ipucu işlem süreçlerinin, kazanılan günlük yaşam becerilerinin (katlı kumaşa teğel yapma ve hazır çorba pişirme becerisi) öğretimden 12,18,28 gün sonra sürdürülmeleri ve farklı ortam, araç-gereç ve kişiye genellenebilirliği açısından farklılık göstermediği izlenimi edinilmektedir.The purpose of the study was to compare the effectiveness and efficiency (in terms of meeting the criteria in training errors, total training time and number of trials) of constant- time delay and most-to-least prompts procedures in teaching daily living skills (sewing and cooking soup) to children with mental retardation. Adapted Alternating Treatment Design which was one at the single subject designs, was used as a research design. The subjects of the study consists of 2 boy between the ages of 12 and 13 who are mentally retarded. Subjects are from the school at TSK Gülsav Özel Eğitim İlköğretim Okulu ve Rehabilitasyon Kursu, in Ankara during 2005-2006 education year. In order to collect the data, a teacher interview form, a skill checklist, criterion-referenced tests and data record sheets to use during constant-time delay and most-to-least prompts procedure, efficiency form, procedural reliability forms and social validity form were developed and used. Constant-time delay and most-toleast procedures instruction plans were prepared and applied by the investigator. Visual graphical analysis method was used in the analysis of the data. According to the results, both procedures were equally effective in teaching daily living skills. In acquisition of sewing skill, most-to-least prompt procedure was more efficient than constant-time delay procedure in terms of training errors through criterion and training time through criterion. In acquasition of cooking soup, constant-time delay procedure was more efficient than in terms of total training time through criterion and number of trials through criterion, there was no significiant difference between the two procedures in terms of training errors through criterion. Maintanence and generalization data were showed that students maintained the skills 12,18 and 28 day after the teaching and the skills were generalized to different location, tools and individuals. Regarding these results, both stragies in maintanence and generalization at the daily living skills were found to have similar effectiveness