Xerothermic vegetation as in important element of biodiversity of the Małopolska Upland

Murawy kserotermiczne, występujące w Polsce, są zbiorowiskami niezwykle cennymi, gdyż dzięki obecności w nich gatunków roślin pochodzących z cieplejszych i suchych, głównie stepowych obszarów Europy zwiększają bioróżnorodność krajowych ekosystemów trawiastych. W naszych warunkach klimatycznych roślinność kserotermiczna jest w stanie utrzymywać się tylko w odpowiednich warunkach siedliskowych. Murawy kserotermiczne zajmują na ogół niewielkie powierzchnie, zazwyczaj w ciepłych i suchych siedliskach, głównie na silnie nasłonecznionych stokach i zboczach o południowej ekspozycji. Takie siedliska występują na Wyżynie Małopolskiej, w związku z czym murawy kserotermiczne są tam dość liczne. W wyniku badań stwierdzono, że na terenie Wyżyny Małopolskiej występują wszystkie podstawowe jednostki fitosocjologiczne roślinności kserotermicznej. Ze względu na duży udział w runi roślin kwiatowych zbiorowiska roślinności kserotermicznej przypominają wyglądem step kwietny o niebywałych walorach estetycznych. Podczas kwitnienia urzekają swoim wyglądem i stanowią ewenementy krajobrazowe o dużych walorach, co dla środowiska przyrodniczego nie jest bez znaczenia. Ponadto występując najczęściej w krajobrazie rolniczym, stają się istotnymi czynnikami zwiększającymi jego bioróżnorodność, przyczyniając się również do poprawy walorów estetycznych terenów, na których występują. Ze względu na to, że w naszych warunkach klimatycznych nie tworzą one zespołów klimaksowych, o utrzymaniu ich różnorodności gatunkowej, jak też piękna, w dużej mierze decyduje ingerencja człowieka, polegająca na ochronie przed samozalesieniem.Xerothermic swards occurring in Poland are extremely important communities since owing to the presence of plants originating from warmer and drier, mainly steppe areas of Europe, they increase biodiversity of the national grass ecosystems. Under climatic conditions in Poland xerothermic vegetation is able to persist only under suitable habitat conditions. Xerothermic swards usually cover small areas, mainly in places where warm and dry habitats occur on strongly sun-heated slopes with southern aspect. The Malopolska Upland is the region where the occurrence of such habitats favours development of xerothermic vegetation, therefore xerothermic swards are quite numerous in this province. Research works conducted for some years revealed that all basic phytosociologcal units of the xerothermic vegetation occur in the area of the Malopolska Upland. Phytosociological characteristics of identified xerothemic plant alliances is the contents of presented paper. Because of a considerable proportion of flowers in their sward, xerothermic plant communities resemble flower steppe of great esthetical value. During their flowering period they charm with their beauty being landscape amenities of considerable environmental importance. Moreover they are more and more often present in the agricultural landscape becoming important factors improving its biodiversity and contributing to improvement of the landscape values of the areas in which they occur. However, due to the fact that under climatic conditions in Poland they do not form climatic alliances, their biodiversity and beauty may be to a great extent preserved by human interference involving their protection against self-a forestation

Phenology of selected xerothermic plant species with particular reference to the flowering stage

Badania pojawów fenologicznych roślin, oprócz poznania przebiegu ich rozwoju w czasie, mają także znaczenie dla praktyki gospodarczej, mimo to prowadzi się niewiele badań fenologicznych, gdyż wymagają one dłuższego czasu. Porównując fenologiczne terminy kwitnienia wybranych gatunków roślin kserotermicznych, rosnących w rezerwacie "Wały" na Wyżynie Miechowskiej w 2007 r., z podawanymi w literaturze, można stwierdzić, że niekiedy różnią się dość znacznie. Kwitnienie w 2007 r. rozpoczynało się o 2 tygodnie później niż podają SZAFER i in. [1967] i zwykle trwało o miesiąc krócej. Zaistniałe różnice czasowe w trwaniu kwitnienia należy tłumaczyć przede wszystkim przebiegiem pogody (niewystarczającymi opadami atmosferycznymi, szczególnie w okresie wiosny i lata). Ruszenie wegetacji wiosną zostało opóźnione z powodu niewystarczającego uwilgotnienia gleby. Dopiero opady, które wystąpiły na początku maja, przyczyniły się do tego, że większość wczesnych roślin zaczęła kwitnąć. W późniejszym okresie wiosennym i letnim wprawdzie występowały deszcze, ale nie były one ani wystarczająco częste, ani też obfite, a w lipcu opad był nawet znacznie niższy od średniej sumy opadów w tym miesiącu. W warunkach silnej insolacji oraz wysokiej temperatury nastąpiło ponowne przeschnięcie gleby, a to z kolei przyśpieszyło kwitnienie, owocowanie, a nawet obumieranie roślin.Studies on plants phenology, apart from understanding their development in time, are also important from the economic point of view. Nevertheless, few phenological studies are conducted since they need long observation periods. Flowering dates of selected xerothermic plant species which grew in 2007 in the Wały Reserve in the Miechowska Upland were found to differ quite significantly from those given in the literature. The differences consisted in that flowering in 2007 started 2 weeks later than that reported by SZAFER at al. [1967], and lasted usually a month shorter. The discrepancies can be explained mainly by weather condition (insufficient precipitation particularly during spring and summer). Because of unsatisfactory soil moisture, the start of vegetative growth in spring was delayed. Precipitation in the beginning of May enhanced the flowering of most early plants. Precipitations in the late spring and summer periods were neither sufficient nor abundant, and in July the rainfall was considerably lower than the average for this month. At intense insolation and high temperatures the soil repeatedly dried which in turn hastened flowering, fruiting and even dying out of plants

Flowering spectra of selected xerothermic plants of the Miechowska Upland

Wyżyna Małopolska obok Wyżyny Lubelskiej jest obszarem naszego kraju, gdzie występuje najwięcej siedlisk kserotermicznych. W okresie wegetacji 2007 roku na południowym zboczu wzniesienia Lisiniec znajdującego się w okolicach Miechowa przeprowadzono badania fenologiczne dotyczące spektrów występowania faz rozwojowych wybranych roślin kserotermicznych ze szczególnym uwzględnieniem fazy kwitnienia. Obserwacjami objęto następujące gatunki: Adonis vernalis, Agrimonia eupatoria, Anemone silvestris, Anthemis tinctoria, Aster amellus, Brachypodium pinnatum, Campanula sibirica, Centaurea scabiosa, Centaurea stoebe, Cirsium pannonicum, Coronilla varia, Cypripedium calceolus, Galium verum, Inula ensifolia, Linum flavum, Linum hirsutum, Medicago falcata, Orchis pallens, Peucedanum oeroselinum, Salvia pratensis, Sanguisorba minor, Stachys recta opisując ich stanu faz rozwojowych który porównywano z danymi zamieszczonymi w kluczu „Rośliny Polskie” [Szafer i in. 1967]. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że kwitnienie prawie wszystkich badanych gatunków roślin zaczynało się później oraz wcześniej ulegało zakończeniu niż to podają Szafer i in. [1967]. Opóźnienie kwitnienia oraz przyspieszenie przekwitania spowodowane zostało zapewne silną suszą wiosenną oraz niezbyt obfitującym w opady atmosferyczne sezonem wegetacyjnym. Dla dokładniejszego poznania fenologicznych faz kwitnienia roślin kserotermicznych i ich uzależnień od zjawisk meteorologicznych, a szczególnie występowania opadów i uwilgotnienia siedlisk, niezbędne są dalsze tego rodzaju badania.The Malopolska Upland beside the Lubelska Upland is the region of Poland where the greatest number of xerothermic habitats occur. During the 2007 vegetation period, phenological investigations were conducted on the southern slope of Lisiniec hill in the Miechów town vicinity. The investigations focused on the occurrence spectra of development stages of selected xerothermic plants with particular regard to the flowering stage. The observations covered the following species: Adonis vernalis, Agrimonia eupatoria, Anemone silvestris, Anthemis tinctoria, Aster amellus, Brachypodium pinnatum, Campanula sibirica, Centaurea scabiosa, Centaurea stoebe, Cirsium pannonicum, Coronilla varia, Cypripedium calceolus, Galium verum, Inula ensifolia, Linum flavum, Linum hirsutum, Medicago falcata, Orchis pallens, Peucedanum oeroselinum, Salvia pratensis, Sanguisorba minor and Stachys recta. The state of their development stages was described and compared with the data given in the botanical key “Polish Plants” [Szafer et al. 1967]. On the basis of conducted investigations it was found that flowering of almost all analysed plant species began later and ended earlier than stated by Szafer et al. [1967]. Delay of flowering and acceleration of flowering cessation was most probably caused by strong spring drought and vegetation period not much abundant in rainfall. Further research is necessary for better identification of phenological flowering stages of xerothermic plants and their dependencies on meteorological phenomena, particularly rainfall and habitat moistening

Occurrence of xerothermic vegetation on the Malopolska Upland

Występujące w naszym kraju murawy kserotermiczne są zbiorowiskami niezwykle cennymi, gdyż poprzez obecność w nich gatunków roślin pochodzących z cieplejszych stref klimatycznych zwiększają bioróżnorodność krajowych ekosystemów trawiastych. Przyczyniają się również do poprawy walorów krajobrazowych terenów na których występują. Wyżyna Małopolska jest regionem gdzie murawy kserotermiczne występują dosyć licznie. Zajmują one na ogół niewielkie powierzchnie zazwyczaj tam gdzie istnieją ciepłe i suche siedliska występujące głównie na silnie nasłonecznionych stokach i zboczach o południowej ekspozycji. W murawach kserotermicznych na terenie Wyżyny Małopolskiej występują cztery zespoły roślinne. Na skałkach gipsowych pokrytych cienką warstwą gleby lessowej spotyka się zespół stulisza miotłowego z ostnicą włosowatą (Sisymbrio-Stipetum capillatae). Drugim wykształcającym się na podłożu gipsowym pokrytym nieznacznie grubszą warstwą lessu jest zespół rutewki mniejszej i szałwi łąkowej (Thalictro- Salvietum pratensis). Często spotykany na Wyżynie Małopolskiej jest zespół omanu wąskolistnego (Inuletum ensifoliae), występujący na południowych stromych zboczach wyniosłości terenowych utworzonych z margli senońskich. Czwartym zespołem roślinności kserotermicznej, powszechnie występującym na Wyżynie Małopolskiej jest zespół miłka wiosennego z kłosownicą pierzastą (Adonido-Brachypodieto pinnati), spotykany na głębszych glebach gliniasto-ilastych względnie próchnicznych glebach brunatnych podobnych do czarnoziemów. Murawy kserotermiczne nie będąc zespołami klimaksowymi podlegają naturalnej sukcesji roślinnej, przekształcając się w ekosystemy leśne. Dla utrzymania zbiorowisk roślinności kserotermicznej niezbędna jest więc ingerencja człowieka, polegająca na zapobieganiu samozalesieniu przez koszenie, wypas lub wypalanie runi ewentualnie czynną ochronę czyli usuwanie wkraczających do muraw kserotermicznych drzew i krzewów.Xerothermic swards occurring in Poland are extremely valuable communities because owing to the presence in them of plant species originating from warmer climatic zones they increase the biodiversity of domestic grass ecosystems. They also contribute to improvement of landscape amenities in the areas where they occur. The Malopolska Upland is a region where xerothermic swards are quite numerous. Generally they cover small areas, usually on sites where warm and dry habitats are found, mainly on strongly sun-heated slopes with southern aspect. Four plant alliances are present in the xerothermic swards on the Malopolska Upland Sisymbrio-Stipetum capillatae alliance can be encountered on gypsum rocks covered with thin layer of loess soil. Another alliance forming on gypsum substratum covered with slightly thicker loess layer is Thalictro-Salvietum pratensis assemblage. The alliance frequently found on the Malopolska Upland is Inuletum ensifoliae covering the southern steep slopes of the terrain elevations developed from senonian marles. The fourth alliance of xerothermic vegetation commonly present on the Malopolska Upland is Adonido-Brachypodieto pinnati plant assemblage, encountered on deeper loamy-clay or humus brown soils similar to chernozems. Xerothermic swards, which are not climatic assemblages undergo a natural plant succession, changing into forest ecosystems. Therefore, human interference is crucial to maintain xerothermic plant alliances. It involves prevention of self-afforestation by cutting or burning the sward or active protection, i.e. removal of trees and bushes encroaching xerothermic swards

Locality of evening primrose at Tokarnia in the Malopolska Upland

Wiesiołek dwuletni Oenothera biennis jest dziko rosnącym gatunkiem szczególnie na lżejszych i jałowych glebach, który od bardzo dawna wzbudzał zainteresowanie swoimi właściwościami użytkowymi. Jego korzeń używany był jako warzywo o dużych właściwościach dietetycznych. Zainteresowanie wiesiołkiem nasiliło się jeszcze bardziej pod koniec XX wieku kiedy odkryto, że zawarty w nasionach wiesiołka olejek jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, a szczególnie linolowy i gamma linolenowy, które oprócz aktywizacji biologicznej organizmu ludzkiego, znajdują też z dobrym rezultatem zastosowanie w leczeniu różnych chorób, a szczególnie: Alzheimera, alergicznych, neuropatii cukrzycowej, demencji, nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej oraz przeróżnych następstw chorób powirusowych. Ponieważ uprawa plantacyjna wiesiołka dwuletniego obniża nieco właściwości terapeutyczne uzyskiwanego z nasion olejku, przeto zdaniem autorów nasiona wiesiołka powinno się też zbierać z roślin dziko rosnących, a szczególnie wtedy, jeżeli jego występowanie jest tak masowe, jak ma to miejsce w Tokarni w województwie świętokrzyskim. Na powierzchni kilkudziesięciu hektarów odłogowanych gruntów ornych, na lekkiej glebie piaszczystej autorzy stwierdzili występowanie bardzo dużych ilości wiesiołka dwuletniego. Spontaniczne opanowanie tak znacznej powierzchni przez ten gatunek uznać można za pewnego rodzaju ewenement przyrodniczy, który skłonił autorów do bliższego zainteresowania się tą rośliną.Evening primrose (Oenothera biennis) is a wild species growing in lighter and barren soils, which for a long time has aroused interest due to its usable value. Its root was used as a vegetable with considerable dietetic values. Interest in evening primrose grew even more by the end of the 20th century when it was discovered that oil in the primrose seeds is rich in unsaturated fatty acids, particularly in linolic and gamma-linolic acids, which beside biological activation of human organism can be successfully used for treatment of various diseases, including Alzheimer disease, allergies, diabetic neuropathy, dementia, hypertension, vascular disease and various consequences of post-viral diseases. Cultivation of evening primrose on plantations decreases slightly therapeutic values of the oil obtained from seeds, therefore in the Authors’ opinion evening primrose seeds should be gathered from wild plants, particularly when it occurs so massively as at Tokarnia in the swietokrzyskie province. The Authors found large numbers of evening primroses growing in light sandy soil covering several dozen of idle arable lands. Spontaneous settling by this species of such large area may be regarded as a some kind of botanical curiosity which inclined the Authors to undertake further studies on this plant

Analiza kryteriów wydzielania obszarów górskich o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

The objective of this work was to analyse and establish the criteria for the course of the elevation boundaries applied in delimiting of less favoured areas (LFA) under mountain and foothill conditions. This aim was achieved by verifying of the structural data on land use in relation to an altitude a.s.l. Based on the information collected on the areas in the particular land categories, and in order to assess land use, a database was created for 99 mountain communes (NUTS-5). The regulation by the Minister of Agriculture and Rural Development (2009) distinguishes the areas of less favourable farming (LFA, mountain), where over 50% of the agricultural land (AL) is located above an altitude of 500 m a.s.l. Previous studies have shown that the adopted limit of the average elevation for mountain LFA is too restrictive for the Polish conditions and needs correction. This is particularly clear in the case of agricultural land elevated above sea level. Support for rural development is necessary because the economic importance of agriculture in the Polish mountain and foothill regions is decreasing, and these areas are characterized by a considerably limited land use, under conditions of higher production costs. This is to do with terrain elevation a.s.l. and with the presence of large areas of significant land slopes, making it too to use normal equipment.Celem pracy była analiza i ustalenie kryteriów przebiegu granicy wysokości, stosowanej w wyznaczaniu obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) w warunkach górskich i podgórskich. Cel ten osiągnięto, weryfikując dane strukturalne o użytkowaniu ziemi w odniesieniu do wysokości n.p.m. Na podstawie zebranych informacji o powierzchni poszczególnych kategorii użytkowania stworzono bazę danych dla 99 gmin górskich w celu oceny użytkowania ziemi. Delimitację obszarów ONW zawiera rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2009 r., gdzie wyróżniono tereny o niekorzystnych warunkach gospodarowania „ONW – górskie” wraz z gminami, w których ponad 50% użytków rolnych jest zlokalizowanych powyżej wysokości 500 m n.p.m. Dotychczasowe badania wykazały, że przyjęta graniczna średnia wysokość dla „ONW – górskie” jest zbyt rygorystyczna w warunkach Polski i wymaga korekty. Wsparcie rozwoju wsi jest konieczne, ponieważ znaczenie gospodarcze rolnictwa w rejonach górskich i podgórskich maleje, tereny te charakteryzują się bowiem znacznymi ograniczeniami możliwości użytkowania ziemi i większymi kosztami produkcyjnymi. Ma to związek z wysokością n.p.m. oraz występowaniem na dużej części terenu znacznych spadków, które uniemożliwiają użytkowanie standardowych maszyn