Έξυπνες Συμβάσεις (smart contracts) : νομικά ζητήματτα και προκλήσεις από τη σκοπιά του ιδιωτικού δικαίου

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται το θέμα των Έξυπνων Συμβάσεων, ως ένα νέο μοντέλο και ένα σύγχρονο φαινόμενο, το οποίο πρόκειται να τροποποιήσει και να εξελίξει το παραδοσιακό συμβατικό δίκαιο, όπως αυτό μας είναι γνωστό. Δεδομένου ότι οι Έξυπνες Συμβάσεις λειτουργούν επί τη βάσει της τεχνολογίας blockchain, στον κορμό της εργασίας εξετάζονται ορισμένες πτυχές αυτής, ιδίως ο τρόπος λειτουργίας, τα πλεονεκτήματα που προσφέρει, οι δυσκολίες που παρουσιάζει η χρήση της σε κάθε επίπεδο, η σχέση της τεχνολογίας με τα κρυπτονομίσματα και τις έξυπνες συμβάσεις. Κατ’ ακολουθία, γίνεται αναφορά στα κρυπτονομίσματα και ιδιαιτέρως στο bitcoin, το οποίο αποτέλεσε την απαρχή του blockchain ως προς την πρακτική εφαρμογή του, και αναλύονται ζητήματα που απασχολούν τη σύγχρονη έννομη τάξη, αιτιωδώς συνδεόμενα με τις έξυπνες συμβάσεις. Εν συνεχεία και με μία βασική, πλέον, κατανόηση επί της αρχιτεκτονικής του blockchain και των αλλαγών που επιφέρει τόσο σε νομικό όσο και σε εξωνομικό επίπεδο, εξετάζονται ορισμένα ζητήματα που ανακύπτουν από τη μετάβαση του συμβατικού δικαίου στον ψηφιακό κόσμο. Με γνώμονα τον Αστικό Κώδικα, και ιδίως, το Ενοχικό Δίκαιο και τις γενικές αρχές που διέπουν το Αστικό Δίκαιο, επισημαίνονται όλα τα ερωτήματα που εγείρονται και οι ενδεχόμενες συγκρούσεις που προκύπτουν λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης· επιζητείται μία προσήκουσα λύση η οποία προκύπτει είτε από τα υφιστάμενα νομοθετήματα που διέπουν το ιδιωτικό δίκαιο δυνάμενα να τύχουν εφαρμογής με την κατάλληλη ευελιξία -πάντοτε, βέβαια εντός του ρυθμιστικού τους πλαισίου- είτε κατόπιν της λήψης ορισμένων νομοθετικών πρωτοβουλιών. Ιδιαίτερα, γίνεται αναφορά σε ζητήματα, πρωτίστως, ουσιαστικού δικαίου, σχετικά με την ύπαρξη δηλώσεων βουλήσεως, πώς αυτές εκφράζονται και πότε η σύμβαση θεωρείται καταρτισμένη. Εν συνεχεία, εξετάστηκε κατά πόσο πληρούνται οι προϋποθεσεις του τύπου για διαφορετικές κατηγορίες συμβάσεων. Τέλος, ερευνάται το περιεχόμενο της ελευθερίας των συμβάσεων σε συνάρτηση με την ιδιαίτερη δομή των έξυπνων συμβάσεων και πώς τα μέρη μπορούν να αποδεσμευθούν ή να τροποποιήσουν μία έξυπνη σύμβαση όταν το επιτάσσει η καλή πίστη, τα χρηστά ή τα συναλλακτικά ήθη. Επιπροσθέτως, τίθενται και δικονομικά ζητήματα, ιδίως ζητήματα αποδείξεως αναφορικά με την κατάρτιση της σύμβασης, ενώ έρχεται στο φως και ο θεσμός της έξυπνης διαιτησίας. Τέλος, έγινε μνεία και στη σχέση των έξυπνων συμβάσεων με τις διατάξεις για την προστασία των καταναλωτών, αλλά και με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, σε μια προσπάθεια ανάδειξης όλων των πτυχών του ζητήματος, και ιδίως του τρόπου συμβιβασμού των νέων δεδομένων με βασικές ισχύουσες αρχές. Τέλος, έγινε προσέγγιση του θέματος και υπό τη σκοπιά της οικονομικής ανάλυσης, καθότι οι έξυπνες συμβάσεις επηρεάζουν και τα συναλλακτικά κόστη, άλλοτε μειώνοντάς τα, άλλοτε απαιτώντας επιπλέον κόστος για τη διενέργεια συναλλαγών εν συγκρίσει με τις παραδοσιακές συμβάσεις.This master thesis deals with the issue of Smart Contracts, as a new model and a modern phenomenon, which is going to modify and evolve traditional contract law as we know it. Since Smart Contracts operate on the basis of blockchain technology, the main corpus of the thesis examines certain aspects of it, in particular how it works, the advantages it offers, the difficulties of its use at each level, the relationship of the technology with cryptocurrencies and Smart Contracts. It then goes on to refer to cryptocurrencies and in particular "bitcoin", which was the origin of blockchain in terms of its practical application, and analyses issues of concern to the modern legal order, causally linked to smart contracts. Subsequently, and with a now basic understanding on the blockchain architecture and the changes it brings about both at the legal and extra-legal level, some issues arising from the transition of contract law to the digital world are examined. In the light of the Civil Code, and in particular, the Civil Law and the general principles governing civil law, all the questions raised and the potential conflicts arising from technological development are highlighted; a suitable solution is sought, which can be derived either from the existing legislation governing private law, which can be applied with the appropriate flexibility - always, of course, within their regulatory framework - or following the adoption of certain legislative initiatives. In particular, reference is made to questions of primarily substantive law, relating to the existence of declarations of intent, how they are expressed and when a contract is deemed to have been concluded. It then examined whether the conditions of the formula are met for different categories of contracts. Finally, the content of the freedom of contract in relation to the specific structure of smart contracts and how the parties can release or modify a smart contract when good faith, morality or commercial practice so requires. In addition, procedural issues are raised, in particular questions of proof concerning the drafting of the contract, and the institution of smart arbitration is also brought to light. Finally, reference was also made to the relationship between smart contracts and the provisions on consumer protection and the General Data Protection Regulation, in an attempt to highlight all aspects of the issue, and in particular how the new approach can be reconciled with basic existing principles. Finally, the issue was also approached from the perspective of economic analysis, as smart contracts also affect transaction costs, sometimes reducing them, sometimes requiring additional costs for transactions compared to traditional contracts