Trzy warianty neoklasycyzmu w poezji polskiej po roku 1980 (Drzewucki - Ćwikliński - Koehler)

Współczesny neoklasycyzm jest rodzajem postawy heroicznej. Jest rodzajem wewnętrznej zgody na świat rozpadający się, świat apokalipsy spełnionej, równocześnie to uwrażliwienie na to, co w życiu najważniejsze - prawdę, dobro i piękno. Niniejsza praca ukazuje trzy warianty neoklasycyzmu poetów debiutujących po 1980 roku - Janusza Drzewuckiego, Krzysztofa Ćwiklińskiego i Krzysztofa Koehlera. Są to nie tylko poeci, ale i krytycy literaccy biorący udział w dyskusji na temat kształtu współczesnej literatury. Wrażliwi na brzmienie słowa poetyckiego, ale i skorzy do refleksji teoretycznej. Warto przybliżyć ich sylwetki. Każda z przedstawionych poetyk jest inna, inna jest wrażliwość poetów, ale to co ich łączy to, że „nie przynoszą nam gotowej nadziei, nadziei, która się rychło spełni. Współcześni poeci nie są kapłanami; wystarcza im (musi im wystarczyć?) przypomnienie, iż niekiedy, niespodziewanie, znaki rozpaczy zmieniają się w znaki nadziei.” Neoklasycy to najlepsi terapeuci - nie tylko pokazują, jak żyć, co powinno być dla nas ważne, ale i nie oszukują, że będzie lepiej, bo chyba będzie tak, jak jest „tu i teraz”

Pro Libris: Lubuskie Pismo Literacko-Kulturalne, nr 1 (2012)

144 s. : il.

Przymiarki do istnienia. Wątki i tematy poezji kobiet XX i XXI w.

Książka stanowi próbę opisania współczesnej poezji kobiet na przestrzeni ostatniego stulecia ze szczególnym uwzględnieniem problematyki cielesności, metafizyczności i codzienności. Wśród bohaterek ujęć panoramicznych oraz zbliżeń interpretacyjnych znajdują się m.in. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Ludmiła Marjańska, Wisława Szymborska, Krystyna Miłobędzka, Halina Poświatowska, Bogusława Latawiec, Ewa Lipska, Krystyna Dąbrowska, Justyna Bargielska czy Kira Pietrek. Nie niwelując różnic między pisarkami, wynikających z ich odmiennej historycznoliterackiej i pokoleniowej przynależności, osobnych biografii i indywidualnych poetyk, autorka poszukuje w omawianej twórczości punktów wspólnych oraz powtarzających się tendencji. Ważną i inspiracyjną rolę pełni w wierszach kobiet zwłaszcza soma, służąca wszak do mówienia nie o ciele samym, lecz o kondycji (kobiecego) podmiotu, który zapisuje swe doświadczenia, stawia pytania tożsamościowe i epistemologiczne. Osobne miejsce zajmuje również rekonstruowany i wyróżniający pisanie kobiet wątek tekstylny (motyw sukni), angażujący tę poezję w doczesność oraz otwierający na perspektywę metafizyczną

Oikologia : powrót

Why do we return to oikology? Firstly, because we believe that the where of the human and nonhuman existence has a fundamental meaning in ponderings on the dilemmas of the humanities. Oikology is a thinking that conjoins oikos and logos by emphasizing a specific correspondence between the two, as well as that which makes them different and separate. Language and practice of oikos and logos are not the same, thence a concept of home – developed by oikological thinking – would always be a home in translation. The centre of gravity of the oikological thinking ineluctably lies “a little further,” “always further on and on.” We are the ones who have left their home; the ones who have experienced the comforts and failures of rootedness and uprootedness. We are the ones who are gazing from the distance to make something clearer, yet also felt strongly as dearth, a break, a fall. Home – our own, as surroundings, region, community, maybe even Europe, and eventually the world – will be forever marked with this flaw and, perhaps, even the dark. Secondly, pondering upon the where restores to us the meanings once lost and concealed by the resemblance of places, while locality – along with its experiential dimension – restores placement to the human and thus makes one responsible for words and deeds. Place, which oikology keeps finding anew, is entangled with being out of the way, in the motion of distancing oneself from the centre and the hasty knowledge/power. It is a return to experiencing that which is close and distant at the same time. We recognise home in a place off the way, off the world, off the discourses, off the official cultural tract, off the launched mobility of people and things, yet also off the propaganda of stability and familiarity. Oikology invites us to loosen functional thinking and hasty household practices. Thirdly, oikology touches upon philosophy, literature, anthropology, maybe even politics, for it assumes that “home” is as much given to us as continually constructed. Hence it is assigned to us in order that we can face this challenge; it leads to our appreciation of the entanglement of home, place, city, wander and source. An encounter with the city, a spiritual dimension of a place, return to the source, a crack of the post-industrial space and weaving the motion with the permanence of things, as well as quest for the household lore in a particular space-time (Silesia, Europe, the world). Place comes to be out of an individual experience of the commonly available spaces and their critical reading. This critical impulse is indispensable, for the rhetoric of “home” practised in politics presents it as a set of commonplace, unquestioned, thus, in its own way, inconspicuous frames, where our life is located. Oikology makes an attempt to show how unapparent these frames are. Therefore, fourthly, oikology attempts to show how entangled the circumstances where our identity is being constructed in a place really are. Home is not viewed here as a permanent, tangible localisation, but it is an experience to gain, which cannot be neglected in any discussions on the human being. Oikology (the Silesian oikology included) thus leaves the human – be it the wandering or the settled one – with a chastising and alarming question to answer: Are you really so convinced that home has let you go into the world so easily? Has your home gone so easily from you, or so blithely let you go

Sklepy wyobrażone : po lekturze Brunona Schulza i Waltera Benjamina

Celem powyższej pracy nie jest monografia Schulza ani Benjamina, nie jest nią też kompleksowe, porównawcze studium. Praca nie próbuje również dokonać analizy prozy Schulza ,,za pomocą” Benjamina, lub odwrotnie; zamierzenie autorskie zasadza na skromniejszej, a co za tym idzie, o wiele mniej konkluzywnej, praktyce hermeneutycznej. Autor dokonuje redukcji zakresu tematycznego dysertacji, całkowicie skupiając wysiłek interpretacyjny na wewnętrznych relacjach, zachodzących pomiędzy prozą Brunona Schulza, a myślą Waltera Benjamina, za rolę kluczy uznając trzy pojęcia, których egzegeza wyczerpuje tematyczny krąg rozważań; chodzi po pojęcia aury, alegorii i apokryfu. Węzłem, łączącym te trzy pojęcia, polem tematycznym, z którego czerpią one swą strategiczną przydatność, jest obszar rozciągający pomiędzy wyobrażeniową pełnią, a nudą realności. Wprowadzający rozdział pracy Otchłań nudy i nicość marzenia, stara się to pole opisać, za pomocą dialektyki nudy i marzenia. Wątkiem, któremu przypisuje się funkcję reflektora, oświetlającego zawiłe nieraz i pogmatwane więzy łączące dokonane przez obydwu pisarzy artykulacje tego wątku, jest wewnętrzność. Nie chodzi tutaj tylko o koncepcje podmiotu i sposoby jego tekstowego istnienia, problem jest bardziej fundamentalny: wewnętrzność bowiem jest paradoksem; jej charakter i ontologiczny format całkowicie wymykają się opisowi, a rzeczywistość, postrzegana jako funkcjonalny związek rzeczy, czy splot przyczynowo uporządkowanych relacji, neguje ją i spycha w rejony niebytu, nierzeczywistości, wyobrażeniowej aberracji. Dla wnętrza, subiektywnego tworu, jedyną sferą istnienia pozostają marzenie i pamięć, które, poprzez medium pisma, pozwalają narzucić realności własne reguły, wywalczyć dla siebie model bycia. Jednak obojętna faktyczność nieustannie podważa dumne roszczenia jaźni, wysyłając przeciw niej swoich delegatów, w postaci przedmiotów, które swoimi ostrymi krawędziami, obiektywną twardością i niepodległością ontyczna, demonstrują podmiotowej fantazji jej bezpodstawność. Przedmiotem analizy w, który poddaje analizie struktury obronne, jakie bez-światowa jaźń podejmuje wobec wywłaszczającego ogromu. Przedmiotem badania były, z jednej strony, listy Schulza do Romany Halpernowej i Juliana Tuwima, z drugiej Berlińskie dzieciństwo Benjamina, w których to tekstach, obydwaj autorzy, na rożne sposoby wspomnianą sprzeczność próbują zażegnać. Konsekwencją tych batalii jest, łącząca obydwu autorów, idea powrotnego dzieciństwa, rozumianego jako epoka pojednania wewnętrznej pełni i światowego żywiołu, której melancholijne przywoływanie, staje się najistotniejszą stawką ich praktyk pisarskich

Tropy samotności : o doświadczeniu egzystencji w poezji

e book Traces… constitutes a proposal of a thematic reading. It comprises eleven discussions on poems by Polish poets of the 20th and 21st centuries linked by a motive of experiencing loneliness, appearing in poetry in very different entanglements, and realized differently, and, each time, inclining to re -asking questions on the relationship between literature and existence. e sense of metaphysical loneliness in the face of space and time hugeness, as well as ontological loneliness, associated with a nontransmission of an individual experience are determined by the leading themes of this volume. Introduction preceding it, reflects on the existence of the experience of loneliness in poetry against a philosophical and cultural background. e specificity of the literature highlights its individual aspects, hidden in a unique style of the poetry in question, in the elements of the poetics, peculiarity of illustration or thematic choices. Lyrical representations of loneliness go in a direction of sensitivity and imagination of the authors in question each time. A poem by Jan Lechoń, devoted to Jan Potocki, encodes poet’s internal fears, his depressive and self -destructive tendencies and also projects his fate in a sense. Poetry by Maria Pawlikowska -Jasnorzewska hides a drama of experiencing body, fear of its imperfection and old age, as well as a record of experiencing femininity which constantly demands a seductive of game of covers. e poetry by these poets becomes a type of a cover of personal suffering not transmi ed in any other way, and, at the same time, searching lyrical means of expressing the truth of individual existence. Experiencing loneliness of an individual in the face of time boundlessness and a empts to cope with human definiteness are defined by an existential horizon of a poetic search by Jarosław Marek Rymkiewicz. Both a classicistic utopia of a cultural existence and an obsessive tracing of mortal and post -mortal adventures of the body are in this poetry a search for the means of familiarizing ultimate loneliness, covered with a noninterpenetrative mystery. Man’s loneliness in the face of others and wit a feeling of his/her own mortality, intensified by sleepless experiences of the night in poems by Stanisław Barańczak, from Chirurgiczna precyzja, are dressed in an artistic form of villanelli trying to combine incomparable arrangements of the literature and existence with each other. Poems by Ryszard Kapuściński, constituting an important margin of his reportage writings, emerges the sense of loneliness from lyrical records of the meeting with the world captured and familiarized when experiencing a journey. e journey, however, teaches us that nothing can be possessed. Giving the activity back to the world, we lose ourselves whereas the transcience of impressions and the sense of the uncertainty of existence combine with a constant experience of loss and go assuredly in a direction of the horizon of death. e sense of ontological loneliness undertakes an intriguing form in looking at the other, being a representative of a totally separate, individual world, closed in a non -transmi able experience. Both a meeting with a mystery of fate of people met in an exotic journey and a glimpse at mysterious representations of the figures in the pictures of painting masters start a lyrical story full of assumptions, approximations and distances which will never go beyond the mystery of the other person. Figures from Edward Hopper’s canvas, referred to in an ecphrastic cycle by Feliks Netz, are almost model figures of loneliness of a non -transmi able existence, yet an intriguing mystery of a different internal world calls for making an a empt to understand and permeate it, trying to, at least to a small extent, overcome this loneliness. Experiencing the literature, both writing and reading, in an existential perspective is always connected with taking a challenge of identity search out of the necessity marked by loneliness. Its traces can be found in unique lyrical worlds. In Aleksander Rybczyński’s poetry, it accompanies his poetic character in his desire of freedom and world possession, his dream of a flight and love, in intensity of experienced moments of happiness and despair, in moving experiences of loss and mourning. In Paweł Sarna’s poems, loneliness of a lyrical character is an extremely important component of his struggles with the world, in a mythic dimension taking on an imaginative form of element cognition and familiarity. is heroic a empt to order the world leads to ge ing to know oneself. Each time, lyrical representations of loneliness co -create an original character of poetic worlds and a code of an individual existence wri en in them. Traces of poems interpreted in this book go in a direction of separate poetic realities, individual imagination and sensitivity, diversified representations of a subject experience of existence. If the form of synthesis, a type of a monograph of poetic loneliness does not evolve from their combination, it is because of the fact that an individual, and, generally speaking, non -transmi able experience is encoded each time in a different way in an individual poetics of the poem

Proza Leo Lipskiego : poetyka i egzystencja

Tematem pracy Proza Leo Lipskiego. Poetyka i egzystencja jest nie tylko próba określenia stylu i języka tego pisarstwa oraz jego kompozycji, lecz także odkrycie takich jego odniesień, dzięki którym lektura prozy Lipskiego przyniosłaby efekt „spójności uwzględniającej szwy”. Terminu „spójność” używam tu w znaczeniu „międzytekstowej” cykliczności i łączliwości. Szukam zatem nie tylko „wewnątrztekstowych” spoiw utworów Lipskiego, pokazując, w jakie związki wchodzą ze sobą, lecz również ich relacji intertekstualnych. Dzięki temu ujawnia się całe bogactwo odniesień prozy Lipskiego do europejskiej literatury modernistycznej

W cieniu poematu: emigracyjna poezja Mariana Czuchnowskiego

S\u142owa kluczowe: polska poezja wsp\uf3\u142czesna; poezja emigracyjna; Marian Czuchnowski (1909-1991); eseje i szkice literackie; krytyka literack

Poetyckie doświadczanie religii : Tadeusz Kijonka, Stanisław Krawczyk, Jerzy Szymik

In his work, the author discusses the issues of the religious sphere associated with every human being and their everyday existence, regardless of the different doctrines or points of view. Furthermore, these issues find their way into literature which aims at reflecting human life. Such poetic experience of religion can be seen in the works of Tadeusz Kijonka, Stanisław Krawczyk and pr. Jerzy Szymik on which the author based his research. [fragm. tekstu

Słowo, dźwięk, cisza: Radio i sztuka audialna

Zbiór Słowo, dźwięk, cisza. Radio i sztuka audialna – poświęcony przede wszystkim nowym i najnowszym formom działalności radiowej, ze szczególnym uwzględnieniem przedsięwzięć artystycznych zasługujących na miano sztuki – wydaje się interesującą propozycją wydawniczą. Analizowane są tu nie tylko „aplikacje mobilne”, „podcasty” i „platformy agregujące”, lecz także słuchowiska, tradycyjne i eksperymentalne, problemy obecności radia w szkole i edukacji czy zagadnienia „formy” w ujęciu Witkacego oraz innych teoretyków. Różnorodność tematów nie jest jego wadą. […] Autorzy przekonują nas, że o radiu można wciąż mówić i pisać rozmaicie, ale w każdym razie pisać warto, bo jest ono znaczącym elementem zarówno naszej kultury, jak i cywilizacji cyfrowej. Z recenzji prof. dr. hab. Jana Tomkowskieg