Churches, Caves, and Fortifications in the Upper Siberis/Kirmir River Valley. On the Byzantine Settlement Archaeology of Rural Galatia, Central Anatolia: With an Appendix on a Roman Statue for Ortiagon, Tetrarch of the Tolistobogii

Abstract

Das obere Siberis/Kirmir-Flusstal ist gut bewässert und fruchtbar, aber auch eng und klein. Es wurde folglich immer bewirtschaftet und besiedelt, aber nie im großen Stil. Dieser Aufsatz stellt ein halbes Dutzend Denkmäler aus dem Tal vor, darunter eine beschriftete Statuenbasis für einen antiken galatischen Herrscher aus Mahkemeağcin, eine frühbyzantinische Basilika in Güzelçiftlik, eine prächtige mittelbyzantinische Höhlensiedlung in Mahkemeağcin, ein kleines mittelbyzantinisches Gehöft in Değirmenönü, eine mittelbyzantinische Felskapelle und mögliche Einsiedelei in Dikmen (İndere) und zwei Befestigungen gegen die Araber und die Türken, Tabanoğlu Kalesi und Alicin Manastırı/Çeltikçi Kalesi. Insgesamt scheint das obere Kirmir/Siberis-Tal einige Besonderheiten mit einer ansonsten typischen byzantinischen Siedlungsgeschichte zu vereinen. Außergewöhnlich ist die geographische Lage, aus der sich einerseits begrenzter Wohlstand, regionale strategische Bedeutung und Felsarchitektur ergaben, andererseits anscheinend aber auch eine kleinteilig verstreute Siedlungsweise. Typisch sind die architektonischen Merkmale der verschiedenen Denkmäler und wie sie eine sich verändernde Gesellschaft widerspiegeln, von relativ egalitär mit großen Gemeindekirchen in frühbyzantinischer Zeit hin zu aristokratischer Dominanz mit kleinen privaten Kapellen in späterer Zeit.The upper Siberis/Kirmir river valley is well-watered and fertile, but also narrow and small. It was thus always farmed and settled, but never on a large scale. This paper reports half a dozen monuments from the valley, including an inscribed statue base for an ancient Galatian ruler from Mahkemeağcin, an Early Byzantine basilica church at Güzelçiftlik, a large Middle Byzantine cave house complex at Mahkemeağcin, a small Middle Byzantine farmstead at Değirmenönü, a Middle Byzantine cave chapel and possible hermitage at Dikmen (İndere), and two fortifications against the Arabs and the Turks, Tabanoğlu Kalesi and Alicin Manastırı/ Çeltikçi Kalesi. Overall, the upper Kirmir/Siberis river valley appears to combine a number of unusual features with an otherwise typical Byzantine settlement history. Exceptional is the geographical setting that, whilst allowing for small-scale prosperity, regional strategic importance, and rock-cut architecture, also seems to have implied a diminutive dispersed settlement pattern. Typical are the architectural features of the various monuments and how they reflect a changing society, from relatively egalitarian with large communal churches in the Early Byzantine Period to aristocratic dominance with small private chapels later on.Yukarı Kirmir/Siberis Vadisi olağan dışı sulak ve verimli ama aynı zamanda dar ve küçüktür. Bu nedenle vadide her zaman tarım yapılmış ve yerleşilmiş olmakla beraber kullanımlar hiçbir zaman yoğun ve büyük ölçekte değildi. Bu makalede vadide yer alan yarım düzine sıra dışı anıt tanıtılmaktadir: Bunlar arasında Mahkemeağacin’dan bir Galat hükümdarına (tetrarkh) ait yazıtlı bir heykel kaidesi, Güzelçiftlik’te bir Erken Bizans Dönemi bazilikası, yine Mahkemeağacin’daki görkemli Orta Bizans Dönemi kayaya oyma yaşam alanları ve işlikleri, Değirmenönü’ndeki küçük Orta Bizans Dönemi çiftliği, Dikmen/İndere’deki Orta Bizans Dönemi mağara şapeli ve muhtemel inziva yeri, Araplara ve Türklere karşı kullanılmış Tabanoğlu Kalesi ve Çeltikçi Kalesi ile Alicin Manastırı olarak adlandırılan iki savunma istihkamı bulunmaktadır. Bütünüyle bakıldığında Yukarı Kirmir Vadisi’nin kendine has istisnai özellikleri bunların dışındaki tipik Bizans yerleşme tarihiyle bütünleşmiş gibi görünmektedir. Olağan dışı bir coğrafi konumda bir taraftan sınırlı refah düzeyi, bölgesel stratejik önem ve kayaya oyma özgün mimari örnekler ortaya çıkarken, diğer taraftan da görünüşe göre küçük ölçekli, dağınık bir yerleşme düzeni oluşmuştur. Erken Bizans’ın büyük cemaat kiliseleriyle, nispeten eşitlikçi toplumsal döneminden, küçük özel şapellere sahip aristokratların egemenliğindeki geç zamanlara kadar, farklı anıtların mimari özellikleri ve bunların değişen toplum yapısını nasıl yansıttığı tipiktir