Wpływ inflacji na decyzje zakupowe mieszkańców wybranych województw Polski

The purpose of the article. The study aimed to assess the impact of an inflation level on purchasing decisions of consumers in selected voivodeships (mazowieckie, lubelskie, podkarpackie, małopolskie). The following hypotheses were adopted: H1: Poles\u27 purchasing decisions in a period of rising inflation depend on the voivodeship in which they live. H1a: Residents of voivodeships with a lower average gross salary (podkarpackie and lubelskie) pay more attention to product features, discounts and places where they shop than residents of voivodeships with a high average gross salary (mazowieckie and małopolskie). H2: Poles\u27 purchasing decisions in a period of rising inflation depend on gender. H2a: Women pay more attention to product features, discounts and places where they shop than men. Methodology. The study employed the diagnostic survey method using an online survey. The voivodeships selected for the study were categorized based on the indicators of an average monthly gross salary in relation to the national average. For mazowieckie and małopolskie voivodeships these values were above 100%, while for podkarpackie and lubelskie voivodeships they ranged from 84–88%. In addition, statistical analyzes were performed to observe relationships such as gender and voivodeship: the chi-square test with an in-depth analysis of standardized categorized residuals, Cramer\u27s V coefficient and Spearman\u27s rank correlation coefficient. Results of the research. The article showed that the relationship between inflation and purchasing behavior of Polish people is an important topic that helps understand how consumers react to rising prices and what strategies they choose when shopping during inflation. Relationship between consumer behavior and the voivodeship was confirmed only in two cases related to shopping habits. This leads to the rejection of H1 and H1a hypotheses. The amount of the average monthly gross salary in relation to the national average (podkarpackie, lubelskie) is not a factor that makes Polish people more inclined to pay attention to product features, discounts and places of purchase, compared to residents of voivodeships with a higher average monthly gross salary (mazowieckie and małopolskie). H2 and H2a hypotheses were confirmed with greater accuracy. It has been noticed that purchasing decisions of Polish people depend on gender, and women pay attention to product features such as a price, promotions, and places where they shop more often than men.Cel artykułu. Badanie miało na celu ocenę wpływu poziomu inflacji na decyzje zakupowe konsumentów w wybranych województwach (mazowieckie, lubelskie, podkarpackie, małopolskie). Przy-jęto następujące hipotezy: H1: Decyzje zakupowe Polaków w okresie rosnącej inflacji zależą od województwa, w którym mieszkają. H1a: Mieszkańcy województw o niższym przeciętnym wynagrodzeniu brutto (podkarpackie i lubelskie) zwracają większą uwagę na cechy produktów, rabaty i miejsca, w których dokonują zakupów, niż mieszkańcy województw o wyższym przeciętnym wynagrodzeniu brutto (mazowieckie i mało-polskie). H2: Decyzje zakupowe Polaków w okresie rosnącej inflacji zależą od płci. H2a: Kobiety zwracają większą uwagę na cechy produktów, rabaty i miejsca, w których dokonują zakupów, niż mężczyźni. Metoda badawcza. W badaniu wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem ankiety internetowej. Wybrane do badania województwa zostały skategoryzowane na podstawie wskaźników przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w stosunku do średniej krajowej. Dla województw mazowieckiego i małopolskiego wartości te przekraczały 100%, natomiast dla województw podkarpackiego i lubelskiego wahały się w granicach 84–88%. Dodatkowo przeprowadzono analizy statystyczne w celu obserwacji zależności takich jak płeć i województwo. W tym celu wykorzystano test chi-kwadrat z pogłębioną analizą standaryzowanych, skategoryzowanych reszt, współczynnik V Cramera i współczynnik korelacji rang Spearmana. Wyniki badań. W artykule wykazano, że związek pomiędzy inflacją a zachowaniami zakupowymi Polaków jest ważnym tematem, który pomaga zrozumieć, jak konsumenci reagują na rosnące ceny i jakie strategie wybierają podczas zakupów w czasie inflacji. Związek między zachowaniami konsumentów a województwem potwierdzono jedynie w dwóch przypadkach, związanych z nawykami zakupowymi. Skłania to do odrzucenia hipotez H1 i H1a. Wysokość przeciętnego miesięcznego wy-nagrodzenia brutto w stosunku do średniej krajowej (podkarpackie, lubelskie) nie jest czynnikiem powodującym, że Polacy są bardziej skłonni do zwracania uwagi na cechy produktów, rabaty i miejsca zakupu w porównaniu do mieszkańców województw o wyższym przeciętnym miesięcznym wy-nagrodzeniu brutto (województwo mazowieckie i małopolskie). Hipotezy H2 i H2a zostały potwierdzone ze znacznie większą trafnością. Zauważono, że decyzje zakupowe Polaków zależą od płci, a kobiety częściej niż mężczyźni zwracają uwagę na cechy produktu, takie jak cena, promocje i miejsca, w których robią zakupy

Pozacenowe kryteria oceny ofert w Polsce i Unii Europejskiej

The purpose of the article. An important element that influences the effectiveness of public procurement is the multi-criteria offer evaluation model. Moving away from comparing offers only in terms of their price, a single-criteria model, allows you to choose a more expensive solution, which may turn out to be a cheaper one after many years of use. The impact of non-price criteria also goes beyond quantifiable economic effects and may stimulate pro-ecological and pro-social behavior of entities applying for public procurement. Due to legislative changes in the application of non-price criteria, a study was carried out to determine the preferences of contracting entities from the European Union member states in this respect. The study was extended to identify the types of non-price criteria used by domestic contracting entities. Methodology. Due to the functionality limitations of the European database of tender announcements, part of the work used data from a random sample. Basic statistical measures, estimation and the parametric Student\u27s t-test were used for the analysis. Results of the research. Changes in the structure of the offer evaluation models used were identified and the preferences for using the multi-criteria model were compared between the EU member states whose accession date was before 2004 and others. Statistically significant differences were found in the use of non-price criteria in countries that were incorporated into the EU structures before 2004 and in other countries. The analysis shows that a longer presence in the EU structures increases the use of non-price criteria only in the area of supplies and services. On the domestic market, the change in legislation that took place in 2021 did not eliminate the system pathology consisting in the introduction of dead non-price criteria by contracting entities.Cel artykułu. Celem pracy jest identyfikacja preferencji, w zakresie stosowania pozacenowych kryteriów oceny ofert, zarówno zamawiających krajowych, jak i unijnych, ze szczególnym uwzględnieniem okresu funkcjonowania nowej ustawy Prawo Zamówień Publicznych. Badanie poszerzono o identyfikację rodzajów kryteriów pozacenowych stosowanych przez krajowych zamawiających. Metoda badawcza. W badaniach wykorzystano dane pochodzące z europejskiej bazy Ted za lata 2019–2023. W celu wyznaczenia wskaźników struktury opisujących udział kryteriów pozacenowych w krajach Unii Europejskiej z podziałem na rodzaje zamówień wykorzystano dokumenty obejmujące wszystkie udzielone w Unii Europejskiej zamówienia przeprowadzone w latach 2021–2023. Preferencje krajowych zamawiających określono na podstawie próby losowej (losowanie proste) pobranej ze wszystkich udzielonych przez te podmioty zamówień w okresie, od stycznia 2021 r. do końca września 2023 r. W analizach wykorzystano metody statystyki opisowej oraz statystyki matematycznej (parametryczne i nieparametryczne testy istotności). Wyniki badań. Zidentyfikowano zmiany w strukturze stosowanych modeli oceny ofert oraz dokonano porównania preferencji stosowania modelu wielokryteriowego pomiędzy krajami członkowskimi UE, których data akcesji była sprzed roku 2004 i pozostałych. Wykazano statystycznie istotne zróżnicowanie w zakresie stosowania kryteriów pozacenowych, w państwach, które włączono do struktur UE przed 2004 r. i pozostałych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że dłuższa obecność w strukturach UE wpływa na zwiększenie wykorzystania kryteriów pozacenowych wyłącznie w obszarze dostaw i usług. Na rynku krajowym zmiana prawodawstwa, która miała miejsce w roku 2021 nie wyeliminowała patologii systemu polegającej na wprowadzaniu przez zamawiających martwych kryteriów pozacenowych

Postrzeganie ryzyka a preferencje dotyczące ryzyka wśród przyszłych uczestników rynków finansowych – badanie pilotażowe

The purpose of the article. The purpose of this pilot study was to assess the level of risk measured by the SIRI risk questionnaire and the psychological test from the section ‘People Value Changes, not States’ from the article ‘Aspects of Investor Psychology\u27 by Kahneman and Riepe. Another objective was to evaluate the relationship between the level derived from the tests and the risk attitude of market participants. Methodology. The pilot study was conducted between February and June 2023. A quantitative method was used to verify the hypothesis. A survey tool was used and 36 students of Finance and Accounting major were surveyed. The survey consisted of the SIRI risk questionnaire, the Kahneman and Riepe psychological test, and a metric, which included questions on the socio-demographic characteristics of the sample such as gender, and a year of study. Results of the research. The pilot study found a negative moderate correlation between stimulus risk and instrumental risk, and a negative moderate correlation between instrumental risk, risk aversion and gambling propensity.Cel artykułu. Celem niniejszego badania była ocena poziomu ryzyka mierzonego kwestionariuszem ryzyka SIRI oraz testem psychologicznym z sekcji ‘Ludzie cenią zmiany, a nie stany’ z artykułu ‘Aspects of Investor Psychology’ autorstwa Kahnemana i Riepe, a także ocena związku pomiędzy poziomem uzyskanym z testów a nastawieniem do ryzyka uczestników rynku. Metodyka. Badanie zostało przeprowadzone w okresie od lutego do czerwca 2023 roku. Do weryfikacji hipotezy wykorzystano metodę ilościową. Wykorzystano narzędzie ankietowe i przebadano 36 studentów kierunku Finanse i Rachunkowość. Ankieta składała się z kwestionariusza ryzyka SIRI, testu psychologicznego Kahnemana i Riepe oraz metryczki, która zawierała pytania dotyczące cech społeczno-demograficznych próby, takich jak płeć i rok studiów. Wyniki/Rezultaty badania. W badaniu stwierdzono ujemną umiarkowaną korelację między ryzykiem stymulacyjnym a ryzykiem instrumentalnym oraz ujemną umiarkowaną korelację między ryzykiem instrumentalnym a awersją do ryzyka i skłonnością do hazardu

Przyległość i płynność – ekspresje sąsiedztwa w pismach Kraszewskiego i Stempowskiego z kraju nad Dniestrem

The focus of the article is the analysis of the literary expressions of neighbourhood affinities in the Dniestr River basin featured in Wspomnienia Odessy, Jedysanu i Budżaku. Dziennik przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września (1845–1846) by Józef Ignacy Kraszewski and in Jerzy Stempowski’s essay W dolinie Dniestru (1941). The center of attention was captured by the myriad forms of contiguity seen in the topography of the banks of the Dniestr River – namely, the middle course in a sketch by Hostowiec and the lower one, surrounded by a liman, in Kraszewski’s diary. The midsection of the article deals with the fluidity of languages used by representatives of the various ethnic groups and social strata living on both banks of the Dniestr, as well as the multiplicity of religious denominations. The third contention bears on both writers’ attempts to overturn the dominance of history drawing on both writers’ strong tendency to exploit the motif of ruin. Neighbourhood relations set aglow both a nineteenth- and twentieth-century writer. Both writers also achieve an effect of contiguity and fluidity within the composition and style of their respective works.W artykule poddano analizie pisarskie ekspresje sąsiedztwa nad Dniestrem zawarte we fragmentach Wspomnień Odessy, Jedysanu i Budżaku. Dzienniku przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września (1845–1846) Józefa Ignacego Kraszewskiego oraz w eseju Jerzego Stempowskiego W dolinie Dniestru (1941). Najwięcej uwagi poświęcono rozmaitym formom przyległości obecnych w topografii brzegów Dniestru – środkowego w szkicu Hostowca oraz dolnego, otoczonego limanem, w dzienniku Kraszewskiego. Płynności języków używanych przez reprezentantów różnych grup etnicznych i warstw społecznych zamieszkujących oba brzegi Dniestru, a także wielości wyznań religijnych – tego dotyczy środkowa partia artykułu. W ogniwie trzecim postawiono tezę o próbach uchylenia dominacji historii przez obu pisarzy i wskazano na silną skłonność obu do operowania motywem ruiny. Sąsiedztwo pasjonuje zarówno pisarza dziewiętnasto-, jak i dwudziestowiecznego. Obaj twórcy osiągają także efekt przyległości i płynności w ramach kompozycji i stylu swoich wypowiedzi

Rozwiązania prorodzinne w podatku od dochodów osobistych w Polsce w kontekście wyzwań demograficznych

The purpose of the article. The aim of the article is to assess the importance of family-friendly solutions in PIT aimed at supporting families with children in Poland against the background of EU countries in the context of contemporary demographic challenges. Research hypothesis. Income tax relief and exemptions are one of the most important tax instruments of family policy in Poland. Methodology. A descriptive and comparative analysis method was used to achieve the research objective. Data from 2009–2021 on tax preferences and the number of taxpayers benefiting from them were mainly sourced from the MF and the CSO\u27s BBGD. The results of a CBOS survey were also used to assess family support solutions in Poland. Results of the research. Tax preferences, including child allowances, are one of the most common solutions reached by most EU countries to create conditions for improving fertility rates. Based on the analysis, it was concluded that the changes in the construction of the child tax allowance in Poland, in force since 2014, have made it a strong instrument of support, especially for families with many children and low income. The introduced changes increase the effectiveness of this preference as a redistribution tool and are at the same time assessed as more socially just. Although the modified allowance increased the amount of PIT refunds to families, it did not contribute at all to improving fertility rates, as did the benefits under the “Family 500+”programme. In 2021, the fertility rate (TFR) for Poland oscillated around the value of 1.33, i.e. at an extremely low level.Cel artykułu. Celem artykułu jest ocena znaczenia rozwiązań prorodzinnych w PIT ukierunkowanych na wsparcie rodzin z dziećmi w Polsce na tle krajów UE w kontekście współczesnych wyzwań demograficznych. Hipoteza badawcza. Ulgi i zwolnienia w podatku dochodowym są jednym z najważniejszych instrumentów podatkowych polityki rodzinnej w Polsce. Metodologia badawcza. Do realizacji celu badawczego wykorzystano metodę analizy opisowej i porównawczej. Dane z lat 2009–2021 dotyczące preferencji podatkowych i liczby podatników z nich korzystających pochodziły głównie z MF i BBGD GUS. Do oceny rozwiązań w zakresie wsparcia rodzin w Polsce wykorzystano również wyniki badania CBOS. Wyniki badań. Preferencje podatkowe, w tym ulgi na dzieci, są jednym z najczęstszych rozwiązań stosowanych przez większość krajów UE w celu tworzenia warunków do poprawy dzietności. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że obowiązujące od 2014 r. zmiany w konstrukcji ulgi na dzieci w Polsce sprawiły, że stała się ona silnym instrumentem wsparcia, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych i o niskich dochodach. Wprowadzone zmiany zwiększają skuteczność tej preferencji jako narzędzia redystrybucji i są jednocześnie oceniane jako bardziej sprawiedliwe społecznie. Choć zmodyfikowana ulga zwiększyła wysokość zwrotów podatku PIT dla rodzin, to w ogóle nie przyczyniła się do poprawy dzietności, podobnie jak świadczenia z program „Rodzina 500+”. W 2021 r. współczynnik dzietności (TFR) dla Polski oscylował wokół wartości 1,33, czyli na skrajnie niskim poziomie

Rozwój usług faktoringowych w Polsce w latach 2011-2022

The purpose of the article. The aim of the article is to analyze the market of factoring services in Poland in the years 2011-2022 and to evaluate the impact of selected macro- and microeconomic factors on the development of factoring in Poland during this period. For the purposes of the study the adopted hypothesis regraded the existence of a positive correlation between the value of factoring turnovers and the gross domestic product; revenues from the sale of products, goods, and services; liabilities arising from deliveries and services; and short-term liabilities from loans and borrowings. Methodology. The sources of data on the factoring services market were statistical data from the Polish Factors Association (PFA) and the Central Statistical Office (CSO). Pearson correlation coefficients were used to measure dependencies. Meanwhile, to examine the significance of the obtained results, the t-Student test statistic was employed. Results of the research. The study results confirm the growing popularity of factoring as a source of financing for economic activities. In the period 2011-2022, the number of financed invoices and the value of receivables purchased by factors increased fourfold. The conducted analysis of correlation coefficients revealed a very strong dependence between the value of factoring receivables and all analyzed economic factors (all coefficients had a value above 0.9). The results of the t-Student test suggest that all these dependencies were statistically significant.Cel artykułu. Celem artykułu jest analiza rynku usług faktoringowych w Polsce w latach 2011–2022 oraz ocena wpływu wybranych czynników makro- i mikroekonomicznych na rozwój faktoringu w Polsce w tym okresie. Na potrzeby badania przyjęto hipotezę o istnieniu dodatniej zależności między wartością obrotów faktoringowych a produktem krajowym brutto; przychodami ze sprzedaży produktów, towarów i usług; należnościami z tytułu dostaw i usług oraz zobowiązaniami krótkoterminowymi z tytułu kredytów i pożyczek. Metoda badawcza. Źródłami danych na temat rynku usług faktoringowych były dane statystyczne z Polskiego Związku Faktorów (PZF) oraz Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Do pomiaru zależności wykorzystano współczynniki korelacji Pearsona. Natomiast w celu zbadania istotności uzyskanego wyniku wykorzystano statystykę testową t-Studenta. Wyniki badań. Wyniki badania potwierdzają wzrost popularności faktoringu jako źródła finansowania działalności gospodarczej. W latach 2011–2022 czterokrotnie zwiększyła się liczba finansowanych faktur oraz wartość wierzytelności wykupionych przez faktorantów. Przeprowadzona analiza współczynników korelacji wykazała bardzo silną zależność między wartością wierzytelności faktoringowych a wszystkimi czynnikami ekonomicznymi poddanymi analizie (wszystkie współczynniki miały wartość powyżej 0,9). Wyniki testu t-Studenta sugerują, że wszystkie te zależności były istotne statystycznie

Instrumenty zabezpieczeń rządzone prawem polskim w międzynarodowych transakcjach finansowania

The purpose of the article. As noted recently, an increased number of financing transactions through financing documents with international elements has been reported. We are referring in particular to facility agreements prepared under the LMA standard governed by the English law and the objects of potential providers of facility security located in multiple jurisdictions, e.g., \u27subsidiaries\u27 acting as guarantors or additional debtors, but sometimes also as borrowers. The multiplicity of jurisdictions poses a challenge to the lender\u27s advisers, but also to the principal borrower, as to which security instruments to use in each jurisdiction depending on where the security interest is located. This article aims to provide an overview of the most commonly used types of security under the Polish law to secure loan agreements in jurisdictions other than the Polish one. In addition, the author has made an assessment that may be helpful to non-Polish practitioners in selecting the appropriate security for a debt. The main objective was to acquaint those unfamiliar ones with the Polish law with the standards of the Polish debt security law. The main hypothesis is that the Polish security provides certainty to foreign institutions granting facilities where a Polish entity is involved as a security provider. Methodology. The article provides a comprehensive review of the literature on Polish legal security for facility receivables granted under a foreign law (including legal acts). The applied methods include the hermeneutic method, the comparative method and the method of analysis and synthesis. Results of the research. On the basis of the conducted research it was found that Polish collateral documents are sufficient to secure receivables arising from facilities governed by a foreign law. The main hypothesis appears to have been proven. In addition, on the basis of the research it was proved that Polish security documents, due to their legal significance, should constitute an incentive for foreign financial institutions to take up in Poland. The conclusion is that the Polish security law is wealthy in terms of instruments allowing for certainty of trading between international institutions.Cel artykułu. Nastąpił wzrost liczby transakcji finansowych za pośrednictwem dokumentów finansowych z międzynarodowymi elementami. W szczególności artykuł odnosi się do umów kredytowych sporządzonych zgodnie ze standardami LMA, podlegających angielskiemu prawu, oraz do potencjalnych dostawców zabezpieczeń kredytowych działających w wielu jurysdykcjach, np. "spółek zależnych" pełniących rolę poręczycieli lub dodatkowych dłużników, a czasem także kredytobiorców. Wielość jurysdykcji stawia przed doradcami kredytowymi oraz głównym dłużnikiem wyzwanie dotyczące wyboru instrumentów zabezpieczenia w każdej jurysdykcji, w zależności od lokalizacji przedmiotu zabezpieczenia. Artykuł ma na celu przedstawienie przeglądu najczęściej stosowanych rodzajów zabezpieczeń w polskim prawie, służących zabezpieczeniu umów kredytowych w jurysdykcjach innych niż polska. Autor dokonał również oceny, która może być pomocna dla praktyków spoza Polski w doborze odpowiedniego zabezpieczenia dla długu. Głównym celem jest zapoznanie osób nieobeznanych z polskim prawem ze standardami prawa polskiego dotyczącego zabezpieczeń kredytowych, a główna hipoteza zakłada, że polskie zabezpieczenia zapewniają pewność instytucjom zagranicznym udzielającym kredytów, w których uczestniczy polski podmiot jako dostawca zabezpieczenia. Metoda badawcza. Artykuł stanowi kompleksową recenzję literatury dotyczącej polskiego zabezpieczenia prawnego dla należności z umów kredytowych udzielonych na mocy prawa obcego (włączając w to akty prawne). Zastosowane metody obejmują metodę hermeneutyczną, metodę porównawczą oraz metodę analizy i syntezy. Wyniki badań. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że polskie dokumenty zabezpieczenia są wystarczające do zabezpieczenia należności wynikających z umów kredytowych regulowanych przez prawo obce. Główna hipoteza wydaje się, że została udowodniona. Ponadto na podstawie badań udowodniono, że polskie dokumenty zabezpieczenia, ze względu na ich znaczenie prawne, powinny stanowić zachętę dla zagranicznych instytucji finansowych do działania na terenie Polski. Wnioskiem jest, że polskie prawo zabezpieczeń jest bogate w narzędzia pozwalające na pewność obrotu międzynarodowego instytucji

The Impact of Mental Models on the Transition from Communism to Capitalism. The Comparative Case Study of Azerbaijan and Poland

The purpose of the article. The breakdown of the so-called Eastern Bloc, the disintegration of the Soviet Union, and the demise of communism fueled transition processes in Central and Eastern Europe, Western Asia, and Central Asia. The great majority of transformation difficulties across different areas demonstrate that when pursuing the process of a structural change, it is important to take into account diverse sets of formal and informal institutions preserved in each country. Each country has a unique set of formal and informal institutions. These differences are easily observed between Poland and Azerbaijan. The aim of this paper is to compare and contrast the outcomes of Poland and Azerbaijan\u27s transitions from communism to capitalism and to identify the primary factors driving these two different transformations. Methodology. The paper presents two complementary methods to compare the transitions from communism to capitalism in Poland and Azerbaijan. The first method involves secondary analysis, where existing data from reputable sources such as the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) database, the Bertelsmann Transformation Index (BTI), and country reports are compiled to provide insights into economic, political, and social indicators. Additionally, a comparative case study approach is employed, using Geert Hofstede\u27s six cultural dimensions framework to explore the cultural influences on transition outcomes. By integrating these methods, the study aims to offer a comprehensive analysis of the transformation processes in Poland and Azerbaijan. Results of the research. The results of the analysis presented in the paper support the hypothesis that the historically-shaped differences in mental models and strong ties to international protectors determined the paths of transformations in Poland and Azerbaijan. The primary similarities and contrasts in the mindset are justified by the colonial or imperial history of the nations

Finansyzacja a poziom szczęścia w kontekście zrównoważonego rozwoju. Przykład krajów Europy Środkowo-Wschodniej

The purpose of the article. The article aims to identify and assess the impact of the financialization process on the level of happiness as an effect of sustainable development in selected Central and Eastern European countries in 2012–2022. Methodology. The research used panel models. The World Happiness Index (WHI) was adopted as the dependent variable, taking into account social aspects of sustainable development. Financialization measures included the Financial Development Index (FDI) published by the International Monetary Fund and credit to the private sector (as a % of GDP). The models were estimated using OLS, fixed-effects and random-effects estimators. Macroeconomic variables were included in the set of explanatory variables. The most effective estimator was selected using Wald, Breusch-Pagan and Hausman tests. Robust standard errors were imposed on the models. Results of the research. In the estimated models, the significance of parameters in the case of financialization varied depending on the estimator used. The Financial Development Index was an insignificant variable in all models. Clear significance was observed in relation to credit to the private sector (as % of GDP). Regardless of the financialization measure adopted and the estimator used, the obtained parameters for financialization indicators were negative. Although financialization may be an instrument for financing sustainable development, it does not have a positive impact on the level of happiness that results from it. The basic reasons may lie in the too low scale of financing activities related to sustainable development or in the inadequate structure of this financing. Changes in financing are needed and its redirection to activities aimed at achieving sustainable development and happiness. Future research should use other measures of financiakization and happiness that take into account aspects of sustainable development and include other countries to make a comparison.Cel artykułu. Celem artykułu jest identyfikacja i ocena wpływu procesu finansyzacji na poziom szczęścia jako efektu zrównoważonego rozwoju w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej w latach 2012–2022. Metoda badawcza. W badaniach wykorzystano modele panelowe. Jako zmienną zależną, uwzględniającą społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju, przyjęto Światowy Indeks Szczęścia (WHI). Miary finansyzacji obejmowały wskaźnik rozwoju system finansowego (FDI) publikowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy oraz kredyt dla sektora prywatnego (jako % PKB). Modele oszacowano za pomocą estymatorów KMNK, efektów stałych i efektów losowych. Do zbioru zmiennych objaśniających włączono zmienne makroekonomiczne. Najbardziej efektywny estymator wybrano za pomocą testów Walda, Breuscha-Pagana i Hausmana. Na modele nałożono odporne błędy standardowe (robust HAC). Wyniki badań. W estymowanych modelach istotność parametrów w przypadku finansyzacji różniła się w zależności od użytego estymatora. Wskaźnik rozwoju system finansowego był zmienną nieistotną we wszystkich modelach. Istotność zaobserwowano w przypadku kredytu dla sektora prywatnego (jako % PKB). Niezależnie od przyjętej miary finansyzacji kierunek wpływu uzyskanych parametrów był ujemny. Choć finansyzacja może być instrumentem finansowania zrównoważonego rozwoju, nie wpływa ona pozytywnie na poziom szczęścia badanych krajów. Podstawowymi przyczynami mogą być zbyt mała skala finansowania działań związanych ze zrównoważonym rozwojem lub nieodpowiednia struktura tego finansowania. Konieczne są zmiany w finansowaniu i przekierowanie go na działania mające na celu osiągnięcie zrównoważonego rozwoju i szczęścia. W przyszłych badaniach należy wykorzystać inne miary finansyzacji i szczęścia uwzględniające aspekty zrównoważonego rozwoju oraz uwzględnić pozostałe kraje UE w celu dokonania porównań

Portfolio Management in Times of Elevated Risk. Safe-Haven and Hedge Assets in CAPM Setting

The purpose of the article. The purpose of the article is to present the safe-haven concept according to the latest academic literature and distinguish it from the hedge and diversifier terms that are sometimes used interchangeably by researchers and portfolio managers. The ultimate goal of the paper is to place the safe-haven and hedge assets in the portfolio theory setting by introducing the negative beta parameter as stated in the Capital Asset Pricing Model. According to the literature, this article proposes a few approaches to identify and characterize safe-haven assets and to discover the perspective and outline further research in the portfolio theory. Methodology. The work uses the method of descriptive and comparative analysis of literature, i.e., Systematic Literature Review (SLR). This method is used to present scientific overview of portfolio management when uncertainty rises to identify safe-haven and hedge assets. Results of the research. This paper aims to characterize and identify three main types of assets helping investors to reduce the portfolio risk: safe haven, hedge, and diversifier. It introduces an improved analytical framework of beta parameter and drawdown beta concept to contribute to the rapidly expanding research on portfolio theory. Lastly it depicts a trade-off effect, which is stronger in-crisis performance of safe-haven assets. The returns of safe-haven assets are more positive when the stock market returns are more negative that may safeguard the financial system