Nur Baba (1922) Filmini ve Romanını Alevilerin Ötekileştirilme Tarihinde Yeniden Konumlandırmak

Der Roman Nur Baba von Yakup Kadri Karaosmanoğlu wurde erstmals 1922 veröffentlicht und im selben Jahr von Muhsin Ertuğrul verfilmt. Der Film wurde von Aleviten/Bektaschis zur Zeit seiner Entstehung und Aufführung heftig kritisiert, da er ihre Gemeinde als sexuell abweichende und moralisch degeneriert darstellte. Eine solche Form der Darstellung der Aleviten hat in der türkischen Literatur und den Medien seit fast einem Jahrhundert Bestand. Im Laufe der Zeit entwickelte sich die Figur des „moralisch degenerierten Aleviten“ zum einem festen Stereotyp. Ziel dieser Arbeit ist es, die Stellung des Romans und Films Nur Baba in diesem Prozess zu untersuchen und den Beitrag des Romans zur Verfestigung dieses Stereotyps herauszuarbeiten. Da in der Gegenwart keine Kopie des Films erhalten ist, wurde hier eine deskriptive Analyse des Romans vorgenommen. Da der Film eng an die Romanvorlage angelehnt war, lassen sich anhand dessen Inhalts auch Rückschlüsse auf den Film ziehen. Die Analyse des Romans stützt sich auf wissenschaftliche Arbeiten, die sich mit den Zuschreibungen sexueller Devianz gegenüber „Anderen“ durch dominante Identitäten befassen. In diesem Rahmen findet eine kritische Betrachtung der Debatten über Nur Baba in der Literatur- und Kunstmilieu statt. Zudem wird darauf hingewiesen, dass Werke der türkischen Literatur, in denen Aleviten/Kizilbasch zum Gegenstand von Volksverhetzung gemacht werden, bis heute unverändert von einzelnen Verlagen neu aufgelegt werden. Die Studie kommt zu dem Schluss, dass der Roman Nur Baba einen Wendepunkt in der Geschichte der Marginalisierung der Aleviten darstellt, der der türkischen Literatur und Kunst die methodischen Grundlagen zur negativen Darstellung der Aleviten hinterlassen hat. Um die Rolle von Nur Baba in der Geschichte der Marginalisierung der Aleviten besser zu verstehen, werden am Ende des Artikels Beispiele aus der türkischen Presse und dem Fernsehen, in denen Aleviten negativ dargestellt werden, in chronologischer Reihenfolge diskutiert. Es wird betont, dass die Tatsache, dass das Klischee des „moralisch verkommenen Aleviten“ sich anders als in der Literatur (1922–1959) nicht auch im Kino etablieren konnte, dem Widerstand der bektaschitischen Gemeinde gegen den Film zu verdanken ist.The novel Nur Baba, written by Yakup Kadri Karaosmanoğlu, was first published in 1922, and in the same year, it was adapted into a film by Muhsin Ertuğrul. The film was met with strong reactions from the Alevi and Bektashi communities at the time of its release and screening, as it portrayed Alevis/Bektashis as a sexually deviant and morally corrupt group. The portrayal of Alevis as morally degenerate and sexually perverse has a long history in Turkish literature and media—one that spans nearly a century. It can be argued that, at a certain point in this timeline, the “morally degenerate Alevi” character became a literary stereotype. This study aims to situate both the Nur Baba film and novel within this historical context and to explore the novel’s role in contributing to the aforementioned stereotyping. Since no copy of the film has survived to the present day, the analysis is conducted through a descriptive method based on the novel. As the film was closely adapted from the novel, the evaluations regarding the film are also grounded in the novel’s content. In line with the study’s objective, the novel is analyzed within the framework of scholarly literature that addresses how dominant identities construct accusations around the sexuality of the “other.” The article critically revisits the literary and artistic discussions surrounding Nur Baba—both as a film and a novel—in service of its goal. It also highlights how certain publishers in Turkey have continued to reprint books that include hate speech against Alevis/Kızılbaş communities, without altering their original content. This study argues that the novel Nur Baba marks a turning point in the history of the othering of Alevis and that it left a methodological legacy in Turkish literature and art for the negative representation of Alevism. To better understand the novel’s place in this history, works and media products that portray Alevis negatively in Turkish publishing and television are discussed in chronological order at the end of the article. Finally, the article emphasizes that the resistance shown by the Bektashi community at the time played a key role in preventing the “morally corrupt Alevi” character, prevalent in literature between 1922 and 1959, from becoming a cinematic cliché.Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun yazdığı Nur Baba romanı, ilk baskısını 1922 yılında yapmış, aynı yıl roman, Muhsin Ertuğrul tarafından filme uyarlanmıştır. Film, Alevileri/Bektaşileri cinsel anlamda sapkın ve ahlaki olarak düşük bir topluluk şeklinde temsil ettiği gerekçesiyle, çekildiği ve gösterime girdiği dönem Aleviler/Bektaşiler tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Alevileri, ahlaken düşük ve cinsel anlamda sapkın olarak temsil eden bir anlayışın, Türk edebiyatı ve medyasında -bir asra yayılan- uzun bir tarihi vardır. Belirtilen tarihin belirli bir döneminde ise “ahlaki olarak düşük Alevi” roman karakterinin, stereotip haline getirildiği söylenebilir. Bu çalışmanın amacı, Nur Baba filmi ve romanının, bu tarihteki yerini ve romanın bahsi geçen stereotipleştirmeye olan etkilerini ortaya çıkartmaktır. Filmin herhangi bir kopyası günümüze ulaşmadığı için çözümleme, roman üzerinden betimsel analiz yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Filmin tamamen romana bağlı kalınarak çekilmesi dolayısıyla, roman içeriğinden hareketle filme dair değerlendirmelerde de bulunulmuştur. Makalenin amacı doğrultusunda roman, “öteki”nin cinselliğine yönelik egemen kimlik tarafından geliştirilen suçlamaları ele alan literatür çerçevesinde incelenmiştir. Makalede, amaca hizmet edecek şekilde -film ve roman olarak- Nur Baba’ya dair edebiyat ve sanat camiasınca yürütülen tartışmalar eleştirel bir bakış açısıyla gözden geçirilmiştir. Ayrıca Türk edebiyatında Alevilere/Kızılbaşlara yönelik nefret söyleminin kullanıldığı kitapların, kimi yayınevlerince aynı içerikle günümüze kadar yeni basımlarının yapıldığına dikkat çekilmiştir. Çalışmada, Nur Baba romanının Alevilerin ötekileştirilme tarihinde bir dönüm noktası olduğu, Türk edebiyatı ve sanatına Aleviliğin olumsuz temsili noktasında yöntemsel bir miras bıraktığı öne sürülmüştür. Nur Baba romanının Alevilerin ötekileştirilme tarihindeki yerinin daha iyi anlaşılması için, Türk neşriyatı ve televizyonundaki Alevilerin olumsuz temsil edildiği eser ve ürünler, kronolojik bir sırayla makalenin sonunda tartışılmıştır. Edebiyatta bir dönem (1922-1959) stereotipleştiğini söyleyebileceğimiz “ahlaki olarak düşük Alevi” karakterinin, sinemada bir klişe halinde varlık gösterememesinde, o dönem Bektaşilerin filme karşı verdikleri mücadelenin etkili olduğu vurgulanmıştır

Cumhuriyet’e Miras Kalan Bir Mesele: Bektaşilik (1921-1931)

Die Streitfrage um das Bektaschitentum, die die türkische Republik vom Osmanischen Reich erbte, stellt eine Fortsetzung jener Debatten dar, die in der zweiten Verfassungsperiode um den Gegensatz von Religion und Wissenschaft sowie Fortschritt und Rückschritt geführt wurden. Westlich orientierte Intellektuelle forderten zu jener Zeit Reformen im Osmanischen Reich und betonten, dass im Zeitalter der Wissenschaft auch in Bezug auf religiöse Angelegenheiten Reformen unternommen werden müssten. Kılıçzade Hakkı sprach sich sogar für die Schließung von Tekken und Derwischkonventen aus. Während des nationalen Befreiungskampfes wurde diese Debatte vorübergehend ausgesetzt, da der vorrangige politische Wille darin bestand, alle gesellschaftlichen Kräfte in einer breiten Front zu vereinen. Doch noch vor der Ausrufung der Republik wurde die Diskussion durch Yakup Kadri Karaosmanoğlus Roman Nur Baba erneut entfacht. In der Folge erschienen weitere wichtige Werke: So erschienen etwa 1924 Besim Atalays Bektaşilik ve Edebiyatı (Das Bektaschitentum und seine Literatur), 1926 eine Artikelserie in der Zeitung Büyük Gazete, im selben Jahr Beiträge von Baha Said zum Alevitentum in der Zeitschrift Türk Yurdu, 1927 Peyami Safas Erzählung Ein junges Mädchen unter Bektaschis (unter dem Pseudonym Server Bedî), 1928 die Feldforschung von Yusuf Ziya (Yörükan) sowie die Übersetzung von F. W. Haslucks Bektashi Studies und schließlich 1931 Ziya Beys Artikelserie in der Zeitung Yeni Gün, die als Grundlage für J. K. Birges Werk The Bektashi Order of Dervishes (1937) diente. Einerseits untersuchten die in den frühen Jahren der Republik entstandenen Studien diverse Facetten des Bektaschitentums von seinen geographischen Merkmalen bis zu literarischen Werken. Andererseits wurde in literarischen Publikationen und Zeitungsartikeln direkt oder indirekt für die Schließung des Ordens plädiert. Während Autoren wie Besim Atalay, Baha Said und Yusuf Ziya (Yörükan) versuchten, dem Bektaschitentum durch Betonung seines türkischen Charakters einen Platz im republikanischen System zu sichern, hoben Persönlichkeiten wie Yakup Kadri, Peyami Safa und Ziya Bey die negativen Aspekte des Ordens hervor und sprachen sich – teils explizit, teils implizit – für seine Auflösung aus oder erklärten ihn für überflüssig. Letztlich kam das neue Regime zu dem Schluss, dass das Bektaschitentum der modernen Zivilisation entgegenstand und schloss den Orden, sodass der Versuch der Bektaschis, gesellschaftliche Anerkennung zu erlangen, wie zuvor während des liberalen Klimas der zweiten Verfassungsperiode im Osmanischen Reich erneut scheiterte. Dieser Artikel untersucht diesen Prozess anhand der genannten Quellen und betrachtet die Haltung der republikanischen Regierung gegenüber religiösen Orden im Allgemeinen und dem Bektaschi-Orden im Besonderen in ihrem historischen Kontext mit besonderem Fokus auf den Zeitraum von 1921 bis 1931.The issue of Bektashism, inherited by the Republic, is a continuation of the religion-science or progressivism-reactionarism debate seen during the Second Constitutional Era. During the years of the Second Constitutional Era, Westerners suggested reforms in the Empire, they argued that religious affairs should also be reformed in the age of science, Kılıçzade Hakkı, among the Westerners, stated that lodges and zawiyas should be closed. During the years of the National Struggle, under the leadership of Mustafa Kemal, the debate which was interrupted due to the will to bring together all the elements in a broad front policy, resurfaced with the novel Nur Baba by Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) before the republic was declared. After Nur Baba, Besim Atalay’s book Bektaşilik ve Edebiyatı in 1924, a series of articles on Bektashism in the Büyük Gazete in 1926, Baha Said’s articles on Alevism in the Türk Yurdu in the same year, the story Bir Genç Kız Bektaşiler Arasında written by Peyami Safa under the name Server Bedi in 1927, and Yusuf Ziya (Yörükan)’s field study was published in 1928. In the same year, F. R. Haslok’s translation of Bektaşi Tedkikleri, Ziya Bey’s article series published in Yeni Gün newspaper in 1931, and J. K. Birge’s research titled Bektaşilik Tarihi, which refers to Ziya Bey in 1931, was published in 1937. In the early Republican years, studies researched Bektashism from its geography to its literature, literary publications and newspaper articles mentioned here directly or indirectly defended the closure of the Bektashi sect, and became the elements of a campaign for the complete liquidation of Bektashism after the sect was closed. Besim Atalay, Baha Said, Yusuf Ziya (Yörükan) tried to find a place for Bektashism in the regime in the context of Turkish culture, while people such as Yakup Kadri, Peyami Safa and Ziya Bey claimed the harms of Bektashism and stated directly or indirectly that it should be closed or that it was unnecessary. As a result, the new regime found Bektashism harmful to civilization and closed the sect and after the freedom environment of the Constitutional Monarchy years, recognition efforts of Bektashis ended in disappointment once again. This article tries to analyse this process by using the mentioned sources and to evaluate the approach of the Republican administration to the sects and the Bektashi sect in particular, in its historical depth, by concentrating on the years 1921-1931.Cumhuriyet’e miras kalan Bektaşilik meselesi, II. Meşrutiyet yıllarında görülen din-bilim veya ilericilik-gericilik tartışmasının bir devamıdır. II. Meşrutiyet yıllarında Batıcılar, İmparatorluk’ta ıslahatlar yapılmasını önermiş, bilim çağında din işlerinin de ıslah edilmesi gerektiğini söylemişler, Batıcılar arasından Kılıçzade Hakkı, tekke ve zaviyelerin kapatılması gerektiğini ifade etmiştir. Millî Mücadele yıllarında tüm unsurları geniş cephe politikasında bir araya getirmek isteyen irade dolayısıyla ara verilen söz konusu tartışma, henüz Cumhuriyet ilan edilmeden Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)’nun Nur Baba romanıyla yeniden gündeme gelmiştir. Nur Baba’nın ardından 1924’te Besim Atalay’ın Bektaşilik ve Edebiyatı kitabı, 1926’da Büyük Gazete’de Bektaşilik ile ilgili bir yazı dizisi, aynı yıl Baha Said’in Türk Yurdu’nda Alevilik ile ilgili yazıları, 1927’de “Server Bedî” takma adıyla Peyami Safa’nın yazdığı Bir Genç Kız Bektaşiler Arasında öyküsü, 1928’de Yusuf Ziya (Yörükan)’ın alan araştırması, aynı yıl F. R. Haslok’un Bektaşi Tedkikleri tercümesi, 1931’de Ziya Bey’in Yeni Gün gazetesinde yayınlanan yazı dizisi ve güncel durumu 1931’de Ziya Bey’e atıfla ifade eden J. K. Birge’nin Bektaşilik Tarihi adlı araştırması 1937’de yayınlanmıştır. Erken Cumhuriyet yıllarında yapılan araştırmalarla Bektaşilik bir taraftan coğrafyasından edebiyatına incelenmiş, diğer taraftan edebi yayınlar ve gazetelerde görülen yazı dizileriyle tarikatın kapatılması doğrudan veya dolaylı savunulmuştur. Besim Atalay, Baha Said, Yusuf Ziya (Yörükan), Bektaşiliğe Türk kimliği vurgusuyla rejim içinde bir yer bulmaya çalışmış; Yakup Kadri, Peyami Safa ve Ziya Bey gibi kişilerse Bektaşiliğin zararlarını göstermiş ve doğrudan veya dolaylı bir biçimde kapatılmaları gerektiğini veya gereksizliğini ifade etmişlerdir. Sonuçta yeni rejim, Bektaşiliği medeniyet karşısında zararlı bulmuş ve tarikatı kapatmış, Bektaşilerin tanınma çabası, II. Meşrutiyet yıllarının hürriyet ortamının ardından bir kez daha kabul görmemiştir. Bu makale; bu süreci, söz konusu kaynakları kullanarak incelemeyi ve Cumhuriyet yönetiminin tarikatlara ve özelde Bektaşi tarikatına yaklaşımını tarihsel derinliği içinde, 1921-1931 yıllarına yoğunlaşarak değerlendirmeye çalışmıştır

Türk Milliyetçilerine Göre Alevi-Bektaşi İnanç Sistemi, Nevşehir Örneği

Die Literaturrecherche zeigt, dass sich bisherige Studien zum gesellschaftlichen Zusammenhalt und zu religiösen Strömungen in der Türkei überwiegend auf das Verhältnis zwischen Alevitentum und Sunnitentum konzentriert haben. Studien zur Sichtweise türkischer Nationalisten auf das alevitisch-bektaschitische Glaubenssystem und dessen Anhängerschaft basieren zumeist nicht auf Feldforschung, sondern auf den Positionen zeitgenössischer Intellektueller. Im Rahmen dieser Studie wurde eine qualitative Feldforschung in der Provinz Nevşehir – einem Zentrum des türkischen Nationalismus – durchgeführt. In diesem Zusammenhang wurden Interviews mit 22 türkischen Nationalisten geführt, um ihre Sichtweisen auf das alevitisch-bektaschitische Glaubenssystem sowie daraus resultierende gesellschaftliche Spannungen zu erfassen. Die Studie folgte einem phänomenologischen Ansatz; die Teilnehmenden wurden über gezielte Stichproben und das Schneeballverfahren rekrutiert. Die Interviews wurden mit Zustimmung der Befragten aufgezeichnet, transkribiert und anschließend gelöscht. Die erhobenen Daten wurden mithilfe halbstrukturierter Leitfäden gesammelt und mittels Inhaltsanalyse ausgewertet. Dabei wurden Codes, Kategorien und zentrale Themen extrahiert und zu interpretativen Aussagen verdichtet; ergänzend kam eine deskriptive Analyse zum Einsatz. Die Ergebnisse zeigen, dass 82 % der befragten Nationalisten dem alevitisch-bektaschitischen Glaubenssystem und seiner Gemeinschaft positiv gegenüberstehen. Aus ihrer Perspektive stellt das Alevitentum eine Menschengemeinschaft, ein Glaubenssystem, ein Denkmodell, ein Konzept, eine Ideologie und einen spirituellen Weg dar, wohingegen sie das Bektaschitentum als einen Sufiorden, eine Gemeinschaft, ein Konzept, ein Denksystem, eine Konfession und eine Kultur betrachten. Aus religiöser Perspektive bewerteten 83 % der Teilnehmer das alevitisch-bektaschitische Glaubenssystem als Teil des Islam. Aus kultureller Perspektive werden das Alevitentum und Bektaschitentum von den befragten türkischen Nationalisten als Ausdruck türkischer Kultur betrachtet.A review of the existing literature on the subject reveals that studies in Turkey concerning social cohesion and belief systems have predominantly been framed within the Alevi-Sunni axis. Moreover, researches examining Turkish nationalists’ perspectives on the Alevi-Bektashi belief system and community has largely been based on the views of intellectuals, without incorporating fieldwork. This study addresses this gap by conducting field research in the province of Nevşehir, where Turkish nationalist sentiment is known to have strong social representation. In-depth interviews were conducted with 22 participants. The study aims to explore Turkish nationalists’ views on the Alevi-Bektashi belief system and community, and to identify the key problems concerning social cohesion. For this purpose, a qualitative research method was employed, specifically adopting a phenomenological research design. Based on this methodology and design, fieldwork was carried out, and semi-structured interviews were conducted with 22 Turkish nationalists selected through purposive and snowball sampling methods. Audio recordings were taken with participants’ consent, transcribed with the help of software, and then permanently deleted. The data were collected using a semi-structured interview form. The transcribed data were analyzed using content analysis, from which codes, categories, and themes were identified, leading to key findings. The tables created through content analysis were further interpreted using descriptive analysis. The study found that a significant majority (82%) of Turkish nationalists hold positive views toward the Alevi–Bektashi belief system and community. According to Turkish nationalists, Alevism is perceived as a community, a sect, a belief system, a way of thought, a concept, an ideological idea, and a path. Bektashism, on the other hand, is seen as a religious order (tariqa), a community, a concept, a system of thought, a sect, and a cultural structure. From the perspective of Islam, the majority of Turkish nationalists (83%) consider the Alevi–Bektashi belief system to fall within the scope of Islam. Culturally, they perceive the Alevi–Bektashi tradition and community as reflecting Turkish culture.Araştırma konusuyla ilgili literatür incelemesinde bugüne kadar Türkiye’de toplumsal birliktelik ve inançlar hakkında ortaya konulan çalışmaların Alevi Sünni ekseninde teşkil edildiği, Türk milliyetçilerinin Alevi-Bektaşi inanç sistemine ve toplumuna bakış açıları bağlamında yapılan çalışmaların ise saha çalışması yapılmadan dönemin aydınlarının görüşlerine yer verilerek yapıldığı görülmüştür. Bu araştırmayla sahaya inilerek Türk milliyetçiliği görüşünün sosyal olarak yüksek oranda temsil edildiği bilinen Nevşehir ilinde 22 katılımcıyla görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Türk milliyetçilerinin Alevi-Bektaşi inanç sistemine ve toplumuna bakış açıları ortaya konularak toplumsal birliktelik bağlamında mevcut problemlerin neler olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla çalışmada nitel araştırma yöntemi ve nitel araştırma desenlerinden olgubilim deseni tercih edilmiştir. Araştırmanın yöntemi ve deseni doğrultusunda sahaya inilmiş, amaçlı ve kartopu örneklem yöntemiyle belirlenen 22 Türk milliyetçisiyle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiş ve katılımcılardan izin alınarak da ses kayıtları alınmıştır. Ses kayıtları program yardımıyla yazıya aktarılmış ve kalıcı olarak silinmiştir. Veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle tahlil edilerek kodlara, kategorilere, temalara ulaşılmış ve temalardan da yargılara varılmıştır. İçerik analiziyle oluşturulan tablolardaki veriler ise betimsel analizle tahlil edilmiştir. Araştırmada Türk milliyetçilerinin büyük bir oranla (%82) Alevi-Bektaşi inanç sistemine ve toplumuna karşı olumlu düşünceleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Alevilik Türk milliyetçilerine göre insan topluluğu, mezhep, inanç sistemi, düşünce sistemi, kavram, ideolojik bir fikir ve bir yoldur. Bektaşilik ise tarikat, insan topluluğu, kavram, düşünce sistemi, mezhep ve kültürdür. Çalışmada İslam açısından Türk milliyetçilerinin büyük bir çoğunluğunun (%83) Alevi-Bektaşi inanç sistemini İslam dini içerisinde olarak değerlendirdiği görülmüştür. Türk kültürü açısından da Türk milliyetçilerine göre Alevi-Bektaşi inanç sistemi ve toplumu Türk kültürünü yansıtmaktadır

Kentleşmenin Alevi Kadınların İnanç Pratikleri ve Alevi Kadınların Değişimi Üzerine Etkileri

Diese Studie geht davon aus, dass gesellschaftliche und politische Ereignisse im Laufe der Geschichte sowohl das Alevitentum als auch das in ihm verankerte Ideal der Geschlechtergleichstellung beeinflusst haben. Aleviten haben ihre Glaubenspraktiken über Jahrhunderte hinweg unter dem Einfluss historischer Ereignisse und gesellschaftlicher Entwicklungen geformt. Ab den 1960er-Jahren führten Modernisierung, Migration und Urbanisierung zu tiefgreifenden Veränderungen im sozialen, kulturellen und familiären Leben der Aleviten. Die über Jahrhunderte hinweg festgelegten sozialen Rollen innerhalb des alevitischen Glaubens und Lebens begannen sich zu wandeln; die jeweilige Stellung von Männern und Frauen unterlag einem Prozess der Neudefinition. Diese Studie geht davon aus, dass – wie in vielen anderen Bereichen – auch der Status alevitischer Frauen im Zuge dieses Wandels neu definiert wurde. In der alevitischen Gemeinschaft besteht weitgehende Einigkeit darüber, dass Frauen, die in allen Lebensbereichen an der Seite von Männern stehen, im Vergleich zu Frauen anderer Glaubensgemeinschaften eine besondere Stellung einnehmen. In der Glaubensbildung und historischen Entwicklung des Alevitentums wird der Nachkommenschaft des Propheten, insbesondere seiner Tochter Fatma, die die Linie fortsetzte, eine herausragende Bedeutung beigemessen. Entsprechend wurde der Frau eine zentrale Rolle eingeräumt. Historisch hat sich die Identität des Alevitentums auf Grundlage eines Glaubens an die direkte Abstammung herausgebildet, wonach die Tochter des Propheten, Fatma, und die Kinder des Propheten Ali zur Familie des Propheten (Ahl al-Bayt) gehören. Innerhalb der Identität der Frauen wird vor allem ihre Mutterrolle hervorgehoben und idealisiert. Wie in sämtlichen Kulturen im Laufe der Geschichte werden Frauen im Alevitentum ebenfalls aufgrund ihrer Mutterrolle geheiligt und für ihre Fähigkeit zur Fortpflanzung und ihre Qualitäten hinsichtlich der Pflege und Fürsorge von Kind und Familie verehrt. Durch die Übernahme bestimmter Rollen in Cem-Zeremonien, den zwölf Diensten und der Teilnahme am Semah nehmen Frauen aktiv an den Ritualen der Gemeinde teil. Modernisierung und Urbanisierung brachten einen Wandel in Bezug auf sämtliche Institutionen, die sich in ländlichen Regionen herausgebildet hatten. Hier hatten alevitische Gemeinschaften über Jahrhunderte hinweg ein von der Außenwelt relativ abgegrenztes Leben im Kontext von Familie, Dorf, Clan, Sippe und Verwandtschaft geführt. Der Urbanisierungsprozess sorgte für eine Öffnung nach außen und einen größeren Kontakt mit anderen Glaubensrichtungen und Gemeinschaften. Während Aleviten in der Vergangenheit ihr soziales, wirtschaftliches und alltägliches Leben gemäß ihren eigenen rechtlichen Normen im Rahmen der Cem-Zeremonien organisierten, waren sie nun gezwungen, sich den Gesetzen des modernen Staates zu unterwerfen. Alevitische Frauen traten in Kontakt mit „den Anderen“ und standen im Austausch in sämtlichen Lebensbereichen. Gleichzeitig veränderte sich auch die Rolle der Frauen innerhalb der Cem-Rituale im ländlichen Raum. In diesem Zusammenhang untersucht diese Studie, inwieweit sich die Rolle alevitischer Frauen im alevitischen Glauben unter dem Einfluss von Modernisierung, Migration und Urbanisierung gewandelt hat.This study is based on the premise that, just as historical social and political events have transformed Alevism itself, they have also reshaped the discourse on gender equality within Alevi belief. Throughout history, Alevis have shaped their faith by being influenced by various socio-political phenomena. However, since the 1960s, processes such as modernization, migration, and urbanization have led to profound changes and transformations in the social, cultural, and familial life of Alevi communities. The social roles that had been defined for centuries within Alevi belief and daily life, particularly concerning the positions of men and women, have entered a process of reevaluation and redefinition. This study is founded on the recognition that, as in other domains of life, the status of Alevi women has also been reshaped and renegotiated. The widespread belief in society is that Alevi women, who traditionally participate in all aspects of life alongside men, hold a distinct and privileged position compared to women in other religious traditions. In the shaping and historical development of Alevi belief, special reverence has been given to the Prophet’s lineage, particularly to his daughter Fatima, who ensured its continuation. Within this framework, women have been assigned a prominent and sacred role. The identity of Alevism has historically formed around this lineage, which includes Fatima and the children of Ali, who are referred to as the Ahl al-Bayt by the Prophet. Women have been elevated in identity through the sacred role of motherhood. As seen in many societies, the sanctification of women based on their roles in reproduction, family, child care, and labor has also prominently emerged within Alevism. In addition to these qualities, women’s participation in religious rituals such as cem ceremonies, the twelve services (on iki hizmet), and semah has made them visible figures within the spiritual practices of Alevism. With the advent of modernization and urbanization, all rural institutions have undergone a process of transformation and renewal. Alevis, who for centuries lived in isolated rural communities structured by family, village, tribal (oba), lineage (sülale), and kinship ties, have become more open to the outside world due to urbanization, encountering different communities and belief systems. While Alevis traditionally regulated their social, economic, and daily lives through their own customary legal order embedded in cem rituals, they have had to adapt to the legal system of the modern nation-state. Alevi women have encountered “the other” and experienced interactions across all spheres of life. At the same time, the roles and positions of Alevi women within rural cem rituals have undergone considerable transformation. In this context, this study seeks to examine how the identity and presence of Alevi women within the Alevi belief system have been affected by the broader processes of modernization, migration, and urbanization.Bu çalışma, tarih boyunca yaşanan sosyal ve siyasal olayların Aleviliği değiştirdiği gibi, Alevilikteki kadın erkek eşitliği söylemini de dönüştürdüğü kabulü üzerine kuruludur. Aleviler tarihsel olarak yaşanan tüm olgulardan ve olaylardan etkilenerek yüzyıllar boyunca inançlarını şekillendirmişlerdir. Ancak modernleşme, göç ve kentleşme ile 1960’lı yıllardan itibaren Alevilerin sosyal, kültürel ve aile yaşamı köklü değişimlere ve etkilere maruz kalmıştır. Alevi inanıcında ve sosyal yaşamında yüzlerce yıl boyunca belirlenen toplumsal roller, erkeğin ve kadının konumunu değişime uğratarak bu rollerin yeniden belirleneceği bir sürece girmiştir. Bu çalışma, diğer tüm alanlarda olduğu gibi, Alevi kadınların statülerinin de yeniden belirlendiği ve şekillendiği kabulü üzerine kuruludur. Yaşamın her alanında erkeklerle birlikte yer alan Alevi kadınların, diğer inançlardaki kadınlara göre farklı bir konumda olduğu ve kendilerine özel bir önem atfedildiği fikri toplumda yaygın biçimde kabul görmüştür. Alevilik inancının şekillenmesinde ve tarihsel gelişiminde, peygamber soyuna ve bu soyun devamını sağlayan Hz. Muhammed’in kızı Fatma’ya özel bir değer atfedilmiş, bu bağlamda kadına önemli bir konum verilmiştir. Peygamberin kızı Fatma ve Hz. Ali’nin çocukları ehlibeyit olarak peygamber tarafından ifade edilen inancın üzerine Alevilik soy bağı tarihsel olarak kimlik oluşturmuştur. Kadın, kimliğinde annelik vasfı ile yüceltilerek öne çıkarılmıştır. Tarihsel olarak görüleceği üzere kadının nesli sürdürme, aile bakımı, çocuk bakımı, iş gören özellikleri ile annelik vasfına kutsiyet atfetme olgusu her toplulukta görüldüğü gibi Alevilikte de öne çıkmıştır. Alevilik inanç ve kimlik oluşumunda kadına atfedilen bu özelliklerle birlikte kadının cemlerde, on iki hizmet ve semahta yer alması; kadını Alevi ritüelleriyle de görünür kılmıştır. Modernleşme ve kentleşme serüveni ile kıra dair olan tüm kurumlar değişim ve yenilenme sürecine girmiştir. Kır yaşamında aile, köy, oba, sülale ve akrabalık ilişkileri çerçevesinde yüzlerce yıl dışa kapalı bir yaşam süren Aleviler, kentleşme süreciyle birlikte dışa açılmış; farklı topluluklar ve inançlarla karşı karşıya gelmişlerdir. Kapalı olarak kendi hukuk sistemiyle sosyal, ekonomik ve gündelik yaşamı cem erkânında düzenleyen Aleviler, modern devletin yasalarına tabi olmak zorunda kalmışlardır. Alevi kadınlar ötekiler ile karşılaşmış, yaşamın her alanında etkileşim halinde olmuştur. Diğer yandan Alevi kadınların kırsal kesimlerde yer alan cem ritüelindeki görevleri ve cemdeki konumu dönüşüm geçirmiştir. Bu bağlamda Alevi kadınlarının bu değişim sürecinde Alevi inancı içindeki varlığı ve kimliğinin ne kadar etkilendiği modernleşme, göç ve kentleşme kapsamında bu çalışmada ele alınacaktır

Türk Aleviliği-Bektaşiliğinin Tarihsel ve Felsefi Özü

Dieser Artikel untersucht den historischen und philosophischen Kern des Alevitentums und Bektaschitentums als ein mystisch-religiöses Phänomen innerhalb des türkischen Sufismus. Ziel der Arbeit ist es, die türkische mystische Tradition zu analysieren, die den historischen und philosophischen Kern des alevitisch-bektaschitischen Glaubens prägt. Dabei wird dargelegt, dass Ahmed Yesevi als Ahnherr aller türkischen Sufis gilt und Hacı Bektaş in der spirituellen Nachfolge zu ihm steht. Weiterhin wird festgestellt, dass Ahmed Yesevis Werk Dîvân-ı Hikmet als poetische Wegleitung für den zur Vollkommenheit strebenden Menschen dient, während Hadschi Bektasch Walis Makalât als ein mystisch-philosophisches Lehrwerk für Schüler auf dem spirituellen Pfad des Sufismus betrachtet werden kann. Die gesellschaftliche Haltung gegenüber den Sufiorden wird maßgeblich durch die Einstellung der herrschenden Eliten geprägt, die ihre religiösen und sozialen Funktionen nutzen, um Andersdenkende als „Feinde von Religion und Gesellschaft“ zu deklarieren. Die Sufis erklären die weite Verbreitung des Sufismus trotz Verboten und Unterdrückung von Indonesien bis Marokko mit der universellen Anziehungskraft des Ideals menschlicher Vervollkommnung, das unabhängig von sozialen und institutionellen Strukturen in jeder Gesellschaft Resonanz findet. Ziel der Untersuchung ist es, die Entstehungsbedingungen des türkischen Sufismus aus philosophischer und gesellschaftshistorischer Perspektive zu analysieren, wissenschaftliche Erkenntnisse zu systematisieren und den historischen sowie philosophischen Kern des türkischen Alevitentums und Bektaschitentums neu zu kontextualisieren. Methodisch erfolgt eine historisch-philosophische Analyse auf der Grundlage eines axiologischen und vergleichenden Ansatzes, wobei relevante Phänomene, Prozesse und Kontexte im Lichte des Wertesystems der alevitisch-bektaschitischen Lehre interpretiert werden.The article examines the historical-philosophical essence of the Turkic Sufi mystical-religious phenomenon of Alevism-Bektashism. The study was written to examine the Turkic mystical tradition that constitutes the historical and philosophical essence of Alevi-Bektashism. It was emphasized that Ahmed al-Yassawi is considered the progenitor of all Turkic Sufis, and that Haji Bektash is descended from him. It is noted that Ahmed al-Yassawi’s Divani Hikmet (collection of wisdom) is still a poetic guide for achieving human perfection. It is also stated that Haji Bektash’s “Maqalyat” is a guide book with a mystical content, which is addressed to students entering the path of Sufi service. Society’s attitude towards the Sufi tariqats was represented by the stance of the ruling elite, who functionally utilized religion infused with social meanings, and labeled their opponents as anti-religious and anti-social. To the question of why Sufism, despite prohibitions and persecution, has become so widespread from Indonesia on the Pacific Ocean to Morocco on the Atlantic Ocean, Sufis prove how and why the idea of perfection can be accepted by any society, regardless of its nominal and social structure. . The purpose of the research is to analyze the prerequisites for the emergence of Turkic Sufism from the perspectives of social philosophy and philosophy of history, to generalize the scientific knowledge about Sufism, and to reassess the historical and philosophical essence of Turkic Alevism-Bektashism. To achieve the goal of the study, the following scientific methods were used: the method of historical and philosophical analysis, the axiological approach - the assessment of phenomena, processes and situations from the standpoint of the value system of the Alevi-Bektashi teachings, and the comparison method.Bu makale, Alevilik-Bektaşiliğin Türk Sufi mistik-dinsel fenomeninin tarihi-felsefi özünü incelemektedir. Bu makale, Alevi-Bektaşiliğin tarihî ve felsefî özünü teşkil eden Türk mistik geleneğinin incelenmesi amacıyla kaleme alınmıştır. Ahmed el-Yesevi’nin tüm Türk Sufilerinin atası olarak kabul edildiği ve Hacı Bektaş’ın ondan geldiği vurgulanmıştır. Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet adlı eserinin kemale erecek insan için şiirsel bir rehber olduğu; bununla birlikte, Hacı Bektaş’ın Makâlât adlı eserinin de tasavvuf yoluna giren öğrencilere hitap eden mistik içerikli bir rehber kitap niteliği taşıdığı belirtilmiştir. Toplumun Sufi tarikatlarına yönelik tutumu, dini toplumsal işlevleriyle kullanarak muhaliflerini “din karşıtı” ve “toplum karşıtı” olarak tanımlayan yönetici elitlerin tutumuyla temsil edilmiştir. Sufiler, tasavvufun tüm yasaklara ve mezalime rağmen, Endonezya’dan (Pasifik Okyanus’u kıyısındaki) Fas’a (Atlas Okyanus’u kıyısındaki) kadar neden bu kadar yaygınlaştığı sorusuna biçimsel ve sosyal yapısı ne olursa olsun herhangi bir toplumda mükemmellik yani kemalet fikrinin nasıl ve neden kabul edileceğini ortaya koyarak yanıt vermektedir. Araştırmanın amacı; Türk tasavvufunun ortaya çıkışının ön koşullarını toplum felsefesi ve tarih felsefesi açısından analiz etmek, tasavvufa ilişkin bilimsel bilgileri derleyip genelleştirmek ve Türk Aleviliği-Bektaşiliğinin tarihî ve felsefî özünü yeniden değerlendirmektir. Çalışmanın amacına ulaşmak için şu bilimsel yöntemler kullanılmıştır: Tarihsel-felsefi analiz yöntemi, aksiyolojik yaklaşım, Alevi-Bektaşi öğretisinin değerler sistemi açısından olgu, süreç ve durumların değerlendirilmesi ve karşılaştırma yöntemi

Bir Eğitimci (Mürebbi) Gözüyle Alevilik İnancında Bazı Sorulara Cevaplar

Unterschiedliche Fragen zu Problemen im Zusammenhang mit dem alevitischen Glauben werden heutzutage häufig aufgeworfen. Diese Fragen werden von Glaubensführern unterschiedlich interpretiert, was unter den Anhängern des Glaubens zu erheblicher Verunsicherung führt. In diesem Zusammenhang zeigt sich die Notwendigkeit, gemeinsame und konsensbasierte Antworten auf diese Fragen zu finden, um die Kontinuität des alevitischen Glaubens und die gesicherte Weitergabe seiner Inhalte zu gewährleisten. Dieser Artikel unternimmt den Versuch, auf einige grundlegende Fragen Antworten zu liefern und ist in dieser Hinsicht als theoretische Arbeit konzipiert. Zur Erarbeitung der Antworten wurden schriftliche Quellen des Alevitentums und Bektaschitentums herangezogen und analysiert. Untersucht wurden Fragen wie etwa die philosophischen Ursprünge des Alevitentums und Bektaschitentums, die Frage, ob alevitisch-sunnitische Ehen als Grund für eine religiöse Ächtung gelten, ob die Weggemeinschaft bei Wiederheirat nach dem Tod eines Ehepartners fortbesteht, wie sich die Urbanisierung auf das Konzept des Ocak auswirkt, ob Alevitentum und Bektaschitentum identisch sind und wie ihre jeweilige Organisationsform aussieht, ob die derzeitige staatliche Einrichtung des Amts für alevitisch-bektaschitische Kultur und Cemevis ausreichend ist sowie wie sich die Glaubensorganisation in der Türkei künftig gestalten sollte. Die Ergebnisse der Analyse legen folgende Schlussfolgerungen nahe: Das Alevitentum und Bektaschitentum sind mystische Auslegungen des Islam und Ausdruck der Philosophie der Einheit des Seins. Alevitisch-sunnitische Ehen gelten gemäß der Buyruk-Schrift des Imams Cafer-i Sadık als Grund für eine religiöse Ächtung. Alevitentum und Bektaschitentum unterscheiden sich in ihrer Organisationsstruktur. Das Amt für alevitisch-bektatische Kultur Cemevis scheint in seiner derzeitigen Gestalt unzureichend. Sofern die Türkei in der Zukunft zu einem vollständig laizistischen Land werden würde, könnte dies zur Lösung vieler gegenwärtiger Probleme beitragen. In diesem Zusammenhang ist es erforderlich, sachlich richtige und qualitativ hochwertige Informationen über das Alevitentum und Bektaschitentum bereitzustellen, und es sollte vermieden werden, dass nicht fachkundige Personen sich öffentlich zu diesen Themen äußern.Various questions regarding certain issues within the Alevi faith are frequently raised today. These questions are often met with differing interpretations by spiritual leaders, which in turn causes significant confusion among the followers of the faith. In this context, when considering the continuity of the Alevi belief system and its accurate transmission, it becomes clear that there must be shared, agreed-upon answers to these questions. This article attempts to provide responses to some of these fundamental questions. In this respect, the article constitutes a theoretical study. In determining the answers, written Alevi-Bektashi sources have been taken as the primary reference, and analyses have been conducted based on these sources. The key questions addressed in the study include inquiries such as what kind of philosophy underlies Alevism-Bektashism, whether Alevi–Sunni marriages are considered a reason for düşkünlük (falling from the path), whether the bond of path-brotherhood continues in the event of the death of one spouse in a musahip couple, how the phenomenon of urbanization affects the concept of ocak (spiritual lineage), whether Alevism and Bektashism are the same and what their organizational structures are, whether the current structure under the Alevi-Bektashi Culture and Cemevi Directorate is adequate, and how religious organization in Turkey should be structured in the future. The main conclusions reached in the article suggest that Alevism-Bektashism is a mystical interpretation of Islam and a product of the philosophy of vahdet-i vücud (unity of being). According to the İmam Cafer-i Sadık Buyruğu, Alevi-Sunni marriages are considered a cause of düşkünlük. Alevism and Bektashism differ in terms of organizational structure. The current Alevi Culture and Cemevi Directorate has been found to be insufficient. In the future, a truly secular state in Turkey is expected to help resolve many of these issues. Therefore, it is essential to ensure accurate and well-informed communication about Alevism-Bektashism, and individuals who are not experts should refrain from making public statements on the matter.Alevilik inancına ilişkin bazı sorunlara yönelik çeşitli sorular günümüzde sıklıkla dile getirilmektedir. Bu sorulara inanç önderleri tarafından farklı yorumlar getirilmekte, bu durum ise inancın mensupları arasında ciddi bir kafa karışıklığına yol açmaktadır. Bu bağlamda, Alevi inancının sürekliliği ve sağlıklı biçimde aktarılması bakımından düşünüldüğünde, söz konusu soruların ortak ve üzerinde uzlaşılmış bir cevabının olması gerektiği açıkça ortaya çıkmaktadır. İşte bu makalede, bu türden bazı temel sorulara cevaplar bulunmaya çalışılmıştır. Bu yönüyle makale, kuramsal bir çalışma olma niteliği taşımaktadır. Sorulara verilecek cevapların belirlenmesinde ise Alevi-Bektaşi yazılı kaynakları esas alınmış, bu kaynaklar ışığında analiz yapılmıştır. Çalışmada ele alınan başlıca sorular şunlardır: Alevilik-Bektaşilik nasıl bir felsefenin ürünüdür? Alevi-Sünni evlilikleri düşkünlük nedeni sayılır mı? Musahip eşlerden birinin vefatı durumunda yapılan evlilikte yol kardeşliği devam eder mi? Şehirleşme olgusu ocak kavramını nasıl etkilemektedir? Alevilik ile Bektaşilik aynı şey midir ve örgütlenme biçimleri nelerdir? Alevi-Bektaşi, Kültür ve Cemevi Başkanlığı örgütlenmesi yeterli midir? Türkiye’de gelecekte inanç örgütlenmesi nasıl olmalıdır? Sonuç olarak ulaşılan temel görüşler şunlardır: Alevilik-Bektaşilik, İslam dininin tasavvufi yorumu olup vahdet-i vücut felsefesinin bir ürünüdür. Alevi-Sünni evlilikleri, İmam Cafer-i Sadık Buyruğu’na göre düşkünlük sayılmaktadır. Alevilik ve Bektaşilik örgütlenme açısından farklıdır. Mevcut Alevi-Kültür ve Cemevi Başkanlığı yapılanması yetersiz bulunmuştur. Gelecekte Türkiye’nin tam anlamıyla laik bir ülke olması birçok sorunun çözümünü beraberinde getirecektir. Bu nedenle, Alevilik-Bektaşilik hakkında doğru ve nitelikli bilgilendirmeler yapılması, ayrıca uzman olmayan kişilerin kamuoyunda görüş beyan etmekten kaçınmaları gerekmektedir