'Siirt Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi'
Abstract
Dijital dönüşüm, günümüzde hem özel alanda hem de iş hayatında
hissedilebilmekte ve sürekli bir yükseliş eğilimindedir. Bilgi ve iletişim teknolojileri
kullanıcıları artık dünyanın her yerinden insanlarla sosyal ağlar üzerinden sanal bir
ortamda iletişim kurmakta ve çeşitli kaynaklardan elde ettikleri bilgileri zaman ve
konumdan bağımsız olarak mobil cihazlarla işlemektedirler. Çağın gereği olarak bu
dijitalleşmenin hızla yayıldığı toplumlarda, beceri gereksinimleri de değişmekte;
kişisel, sosyal ve medya becerilerinin (21. yüzyıl becerileri) yanı sıra dijital iletişimin
en temel unsurlarından biri olan yabancı dil öğrenimine ve yabancı dil becerilerinin
gelişimine özel bir değer verilmektedir.
Yabancı dil eğitimi alanında, eylem odaklı yaklaşım öne çıkmakta ve öğrenilen
dilin kendisinden çok, öğrenenin özyönetim ve inisiyatif gibi kişisel becerilerini
kullanarak oluşturduğu ürünlerin sunumuna odaklanılmaktadır. Öğrencilerin yabancı
dil kaynakları ile etkileşim sağlamaları ve hedef dilde eylemler gerçekleştirerek
otonom öğrenen olma yolunda ilerlemeleri için ise dijital öğrenmenin avantajlarından
giderek daha fazla yararlanılmaktadır. Bu olumlu gelişmelere rağmen, yabancı dil
eğitiminde bir yandan kurumsal koşullar ve düzenlemelerden, diğer yandan
öğretmenlerin ve öğrencilerin becerilerinden kaynaklanan çeşitli sorun alanları
oluşmaya başlamıştır. Ayrıca, bilimsel öğretim ve öğrenim araştırmalarının sonuçları
da eğitim uygulamalarına, diğer bir deyişle öğretmenlerin ve öğrencilerin gerçek
öğrenme ortamlarına istenilen ölçüde yenilikçi çözümler sağlayamamaktadır.
Bu bilgiler ışığında, bu doktora çalışmasında, hem e-öğrenme hem de dil
öğrenme danışmanlığı türlerinin avantajlarından yararlanan ve aynı zamanda
uygulanabilir, yenilikçi bir çözüm sunmayı amaçlayan didaktik bir tasarım modelinin
nasıl geliştirilebileceğini incelenmiştir. Bu nedenle, bu çalışmanın araştırma
çerçevesini, mevcut bir içeriğin belirli bir bağlamdaki etkinliğini araştırmaya değil,
ii
hedef kitleye uygun yenilikçi bir model oluşturmaya odaklanan “Tasarım Tabanlı
Araştırma Yaklaşımı” oluşturmaktadır ve verilerin değerlendirilmesinde karma
yöntem kapsamında nitel ve nicel yöntemler kullanılmıştır. Araştırmanın seçilen
yaklaşım doğrultusundaki amacı, kesin hüküm niteliğindeki bulguların elde edilmesi
değil, tasarım süreci aşamalarının ortaya konulması ve benzer eğitim uygulamaları için
yol gösterici olacak uygulanabilir tasarım ilkelerinin elde edilmesi, ayrıca araştırma
dünyasına yenilikçi bilgiler kazandırılmasıdır.
Hazırlık sınıfı Almanca derslerinin daha profesyonelce yürütülmesini
hedefleyen Hibrit Dil Koçluğu isimli öğretim tasarım modeli (HSLC Tasarım Modeli)
bir ön araştırma (alan yazın incelemesi, hedef kitle analizi, uzman görüşleri)
neticesinde ortaya çıkmış ve iki yıl süren araştırma döngüsünde elde edilen veriler
neticesinde geliştirilmiştir. Bu tasarım modelinin temel amacı; Almanca hazırlık sınıfı
eğitiminde, ders içi ve ders dışı öğrenme süreçlerinin içerik açısından birbiri ile
kenetlenmesi ve bu sayede bütüncül bir öğrenmenin sağlanmasıdır. HSLC Tasarım
Modeli; belirlenen dil öğretim ilkeleri ile hedef kitleye ve dil eğitimine uygun 21.
yüzyıl becerilerinin birbiri ile harmanlaması sonucu oluşturulan ve döngüsel tasarım
sürecinin çerçevesini oluşturan teorik bir felsefeye dayanmaktadır. Bu felsefe
Almanca dil becerilerinin geliştirilmesinin yanı sıra öğrencilerin öğrenme süreci
bilgilerinin arttırılmasına ve kişilik gelişimlerinin desteklenmesine odaklanmaktadır.
Bu hedef doğrultusunda çeşitli hibrit öğrenme senaryolarından faydalanan HSLC
Tasarım Modelini tek bir dijital merkezden yürütmek amacı ile bu çalışma kapsamında
dijital bir platform ve mobil uygulaması geliştirilmiş ve diğer uygulamalar ile birlikte
tasarım modeline katkısı değerlendirilmiştir. Çalışma; döngüsel tasarım sürecini
bütünsel bir şekilde değerlendirmeyi amaçlayan özetleyici bir değerlendirme ve bu
çalışma kapsamında elde edilen ve benzer eğitim ortamları için yol gösterici olacağı
düşünülen nihai tasarım ilke ve önerileri ile sona ermektedir.Der digitale Wandel lässt sich heutzutage sowohl im privaten als auch im beruflichen
Bereich spüren und befindet sich in einem kontinuierlichen Aufwärtstrend. Die Nutzer
der Informations- und Kommunikationstechnologien kommunizieren mittlerweile in
einer virtuellen Welt mittels sozialer Netzwerke mit Menschen aus der ganzen Welt
und verarbeiten mit mobilen Endgeräten das Wissen aus verschiedensten Ressourcen
zeit- und ortsunabhängig. Doch ändern sich in dieser digitalisierten Gesellschaft auch
die Kompetenzanforderungen und die Entwicklung der persönlichen, sozialen und
medialen Kompetenzen (Softskills) sowie die des sprachlichen Handelns erhalten
einen besonderen Wert.
Im Bereich der Fremdsprachenbildung tritt die Auffassung der Handlungsorientierung
hervor und richtet das Hauptaugenmerk nicht mehr auf die Sprache selbst, sondern auf
das Darstellen von Produkten, wofür persönliche Kompetenzen wie
Selbstmanagement und Initiative eine bedeutende Rolle spielen. Diesbezüglich setzt
sich die Fremdsprachenbildung die Förderung der Handlungsfähigkeit und der
Lernerautonomie durch die Interaktion mit fremdsprachlichen Ressourcen als Ziel und
profitiert dafür immer mehr von den Vorteilen des digitalen Lernens. Doch herrschen
in der fremdsprachlichen Praxis verschiedene Problemlagen, die einerseits durch
institutionelle Bedingungen und Regelungen und zum anderen durch die Kompetenzen
der Lehrpersonen und Lernenden bedingt sind. Dazu kommt, dass die Ergebnisse aus
der wissenschaftlichen Lehr- und Lernforschung keine oder nur geringe innovative
Lösungen in die Bildungspraxis bzw. in die reale Welt der Lehrpersonen und
Lernenden bringen.
Vor diesem Hintergrund wurde in der vorliegenden Studie untersucht, wie ein hybrides
Sprachlerncoaching in Form eines didaktischen Design-Modells entwickelt werden
kann, welches sowohl von den Vorteilen des E-Learnings als auch des
Sprachlerncoachings profitiert, und darauf abzielt, einen praxistauglichen und
innovativen Lösungsansatz zu generieren. Aus diesem Grund bildet den
Forschungsrahmen dieser Studie der Ansatz „Design-Based Research“, welcher sich
nicht auf die Untersuchung der Wirksamkeit einer vorhandenen Intervention, sondern
auf die Gestaltung eines kontextspezifischen didaktischen Design-Modells
konzentriert. Insofern kommen bei dieser Studie qualitative und quantitative
Methoden des Mixed-Methods-Ansatzes zum Einsatz, wobei das Ziel nicht das
Erreichen von gesetzmäßigen, allgemeingültigen Befunden, sondern die Exploration
des zyklischen Designprozesses und die Generierung von Gestaltungsprinzipien ist,
die für kontextähnliche Praxis als weiterführende Empfehlungen und der Wissenschaft
als praxistaugliches, innovatives Wissen dienen sollen.
Das didaktische Design-Modell für den studienvorbereitenden DaF-Unterricht
entstand infolge einer Vorstudie, es wurde in zwei Forschungszyklen iterativ
weiterentwickelt und angesichts der erzielten Erkenntnisse aus der formativen und
summativen Evaluation als positiv eingeschätzt. Das Hauptziel dieses Modells ist die
professionelle Verwaltung des DaF-Unterrichts mittels hybrider Lernszenarien, wofür
es sich auf eine Philosophie stützt, die durch die Verzahnung von sprachdidaktischen
Prinzipien und den ausgewählten Softskills entsteht und auf ein ganzheitliches Lernen
durch die Verzahnung der Lernphasen innerhalb und außerhalb der Klasse zielt. Im
Fokus steht dabei die parallele Entwicklung der sprachlichen Fertigkeiten, des
Lernprozesswisssens und der Identität der Lernenden.
Die vorliegende DBR-Studie schließt mit einer summativen Evaluation ab, die zum
einen zur Verdichtung der endgültigen Gestaltungsprinzipien und zum anderen zur
Formulierung von weiterführenden Forschungsfragen dient
