DoktoraÇalışmamızda, radyasyonun ovaryum morfolojisi, ovulasyon oranı ve östrus siklusu üzerine olan etkilerinin morfolojik ve morfometrik parametrelerle gösterilmesi amaçlandı. Yaklaşık 3 düzenli siklus gösteren denekler deneye alındı ve yedi grup oluşturuldu. Kontrol, radyasyon-sham, radyasyon I ve II gruplarında spontan ovulasyon; süperovulasyon, radyasyon+süperovulasyon I ve II gruplarında ise süperovulasyon oranları elde edildi. Tek doz, 7.2 Gy ve tüm vücut radyasyon uygulaması, diöstrus fazından proöstrus fazına geçiş döneminde yapıldı. Radyasyon I grubundaki deneklerden radyasyonu takip eden ilk ovulasyon döneminde, radyasyon II grubunda ise ikinci ovulasyon döneminde ampulla bölgeleri patlatılarak oositler toplandı. Radyasyon+süpeovulasyon I grubunda, radyasyonu takip eden ilk proöstrus fazında, radyasyon+süperovulasyon II grubunda ise ikinci proöstrus fazında süperovulasyon protokolü uygulandı ve oositler toplandı. Tüm gruplara ait ovaryumlar ise ışık mikroskopik inceleme için işlemlendirildi. Radyasyonun ardından ilk ovulasyon döneminde ovulasyon oranı ve ovaryum ağırlığı kontrol ve sham grubundan daha düşüktü. Bu dönemde oositlerin çoğu MI fazında idi. Ayrıca ovariyan foliküllerde atretik değişiklikler oldukça fazla idi. Küçük çaplı foliküllerde oosite rastlanmazken, preantral foliküller normale yakın görünüme sahipti. Paralel şekilde radyasyon+süperovulasyon I grubunda da süperovulasyona yanıt oldukça zayıftı. Ovaryumlarda ovulasyon öncesi dönemde bloke olmuş foliküller gözlendi. Radyasyon II ve radyasyon+süperovulasyon II gruplarında, ovaryumda atretik değişikliklerin yanında foliküler kist benzeri yapılar gözlendi. Radyasyon uygulamasının ardından 16 denekten 8'inde östrus siklusu süresinin uzadığı gözlendi. Ancak, fazlara ait sitolojilerde değişiklik izlenmedi. Çalışmamızda, radyasyonun ovaryum morfolojisi, ovulasyon oranı ve oosit morfolojisi ve maturasyonu üzerine etkileri in vivo olarak ortaya konmuştur. Preantral ve antral aşamada radyasyona maruz kalan foliküllerin ovulasyon yeteneğinin azaldığı tespit edilmiştir. Radyasyonun ardından, siklus düzenli iken süpeovulasyona yanıtın zayıf olması, radyasyona bağlı olarak premature ovariyan yetmezliğin erken işareti kabul edilebilir. Anahtar kelimeler: radyasyon, ovulasyon oranı, ovaryum, östrus siklusuThe aim of our study was to show the effects of radiation on ovarium morphology, ovulation rate and estrus cycle by using morphologic and morphometric parameters. Only mice demonstrating at least 3 regular concecutive cycles and randomly divided into 7 goups. Spontaneous ovulation rates were obtained from Control, Radiation-Sham, Radiation-I and Radiation-II groups while superovulation rates were obtained from Superovulation, Radiation+Superovulation-I and Radiation+Superovulation-II groups. 7.2 Gy single dose and whole body radiation was appplied during the transition period from diestrus phase to proestrus phase. Oocytes were collected by exploding the ampulla region of mice in Radiation-I group, in the first ovulation period after radiation. Oocyte collection in Radiation-II group was done in the second ovulation period. In Radiation+Superovulation-I group, superovulation protocol was applied in the first proestrous phase and oocytes were collected after radiation. The same protocol was applied for Radiation+Superovulation-II group during the second proestrous phase. Ovaries of all groups were prepared for light microscopic observation. In the first ovulation period after the radiation, spontaneous ovulation rate and ovary weight were smaller than the control and the sham groups. Most of the oocytes were in MI phase during this period. Furthermore, atretic changes in ovarian follicles were quite dramatic. Preantral follicles had an appearance close to normal while no oocytes were found in small sized follicles. Similarly, response to superovulation was weak also in Radiation+Superovulation-I group. Follicles which blocked in pre-ovulatuary period were observed in the ovary. In radiation-II and Radiation+Superovulation-II groups, structures like follicular cyst?s were observed in addition to atretic changes in ovary. After radiation, longer estrus cycle periods were observed in 8 of 16 subjects. However, no changes in the cytologies of phases were detected. It was identified that in vivo effects of radiation even in early phases on ovarian morphology, ovulation rate, oocyte morphology and oocyte maturation in mice. Reduction in ovulation ability of follicles which are exposed to radiation during preantral and antral stages was determined. After radiation, low response to superovulation while the cycle is regular, can be accepted as an early sign of premature ovarian failure due to radiation. Keywords: radiation, ovulation rate, ovary, estrous cycle
