Hasanoğlu, Ergün

Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi

Turkish

Trakya University Academic Open Access System

Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt/Volume 3, Sayı/Number 2, Aralık/December 2014, ss. 151-156.   151 ROMANYA’YA DÂİR BİR VESİKA-YI SİYÂSİYE  Aktaran: Ergün HASANOĞLU  Birkaç küçük hükümetler müstesnâ olmak üzere bi’l-umûm düvel-i muazzamanın ve anlara tabi‘en hükûmât-ı sagîrenin birbirlerine karşı giriştikleri şu cihân harbinde Devlet-i Osmâniyye’nin doğrudan doğruya muhâsamada bulunduğu Rusya ve İngiltere’den başka kendisinin müttefikleri bulunan Almanya ve Avusturya ve Bulgar devletleriyle müştereken asker yolladığı yer, Romanya ülkesidir. Romanya ise – ma‘lûm olduğu üzere – bidâyet-i harbde ve hatta bu muhârebe-yi umûmiyenin ilk iki senesi zarfında bî-taraflığı muhafaza edüb ve kâh Rusya ve İngiltere ve Fransa ve İtalya’nın teşkil eyledikleri i‘tilâf tarafına ve kâh Almanya ve müttefikleri cânibine temâyülât gösterüb en nihayet i‘tilâfiyûna iltihâk etmiş ve bi’t-tab‘ Devlet-i Osmâniye ile de muharib bulunmuştur.  Gerçi Romanya hükümeti, bu iki yüzlülüğün cezasını az vakt içinde memâlikinin dörtde üçünü gayb etmekle çekmiş ve daha ziyade çekmesi de eltâf-ı ilâhiyeden müsted‘â bulunmuş olub fakat böyle iki yüzlü politika kullanması keyfiyyeti ilk defa vuku‘ bulmuş bir şey zan olunmamak için bazı vukuâtdan bahs edilmek münâsib görülmüştür.  Bu vukuât, 1293 sene-yi hicrîyesine ve Devlet-i Âliyenin Rusya ile olan muhârebesinden biraz evveline aid olmak üzere o vakt ki Memleketeyn emâretinin kabinesi reisi bulunan ve şimdiki Bratianu’nun pederi olan Jan Bratianu tarafından Dersaâdete gönderilen Mazhar Paşa isminde bir zâtın me‘mûriyet-i hafîyyesidir ki mûmâ-ileyh Bâb-ı Âli ricâliyle mülâkat ederek temînât vermiş ve bunun üzerine Memleketeyn emâretiyle müzâkerât icrâsı Bâb-ı Âlî’ce münâsib görülerek Tulça Mutasarrıfı Âli Bey merhûma ta’lîmât-ı mahsûsa i‘tâ‘ kılınmıştır. Buna müteallik olan ve Hâriciye Nâzırı Safvet Paşa merhûmun kalemiyle musahhih olan yerleri mütearrıza içine alınan üç kıt‘a vesîka zîre derc olunur.  Mehmed Galib                                                       Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, 1 Ağustos 1332, Cüz: 39, ss. 142-149.  Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Disiplinlerarası Balkan Çalışmaları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi, Edirne, E-mektup: ergunhasanoglu39@gmail.com. ERGÜN HASANOĞLU 152 BAED 3/2, (2014), 151-156. Tulça Mutasarrıfı Âli Bey’e Ta‘lîmâtı Hâvî Tahrîrât-ı Sâmîye  Biraz vaktden beri Rusya Devleti’nin mesele-yi ma‘lûmede ittihâz eylediği meslek ve hareket, saltanat-ı seniyye hakkında olan efkâr ve tasmîmât mukarrere-yi hafîyyesini meydana çıkarmağa başlamış ve dâhilen galeyân-ı ezhânı vesile ederek mutâlebenin sulhen tervîcine muvaffak olamadığı halde bunları harben istihsâl derecesine kadar gideceğini Avrupa’ya göstermek üzere tedârikât-ı harbiyeye dahi mübâşeret eylemiştir.  Devlet-i Âliye ise iki seneye karîb bir müddetden beri Hersek ve Bosna ve bil‘âhire Sırp ve Karadağ usât ve eşkıyasıyla uğraşarak bir an evvel sulh ve âşâyişin iâdesini arzu etmekde olduğu halde Rusya Devleti gibi bir devlet-i azîme ile muhârebeye girişmeyi ihtiyâr edemeyeceği der-kâr ise de muhâfaza-yı hukuk-ı mukaddese-yi mülkiyesi kendüsünü her dürlü mehâlik ve muhâtarâtı ve her nev‘î fedakârlığı göze kestirmeğe mecbur edeceğinden böyle bir dâhiye-yi azîmenin def‘i hakkında mümkün olabilecek ve şan ve hukukuyla kabil-i tevfîk olacak tedâbîr-i sulhiyenin ittihâz ve icrâsına sarf-ı mukadderât edecektir. Fakat hükm ve vukuât, Devlet-i Âliye ve millet-i Osmâniyenin hemcivârı olan bir devlet-i kavî-yi şevket ile muharebeye girmesini îcâb ettirir ise bu mecburiyete teslimiyetten başka çare kalmayacağından o halde dahi tehiyye-i esbâb-ı müdâfaa ve muhâfazaya mübâderet buyuracaktır.  Eczâ’-yı memâlik-i şâhâneden bulunan Memleketeyn emâreti, Rusyaluların oradan Sırbistan ve Rusçuk ve Vidin taraflarına vesâir cihetlere geçmelerine müsâade sûreti göstermekte olduğuna dair şu aralık devrân eden havadisin mukarrin-i sıhhat olub olmadığı bahsinde tereddüd olunmakta olduğu halde biraz vaktden berü orada teehhül ve temekkün ile bayağı Memleketeyn ahâlisi i‘dâdına girmiş ve Kırım muharebesinde silk-i asâkir-i şâhânede bulunmuş olan İngiliz Mazhar Paşa bu kere Dersaâdete gelerek reîs-i vükelâ bulunan (Jan Bratianu) tarafından me‘mûriyet-i hafîyyesi olduğunu ifâde etmesiyle istîzâh-ı keyfiyyet olundukda emâret-i müşârün-ileyhâ bidâyet-i zuhûr-ı muharebede âleme karşu ilân etmiş olduğu usûl-i bî-tarafîde devam eylemek ve îcâb eder ise bunu muhâfaza içün harb derecesine kadar gitmek niyet-i kavîyyesinde bulunduğunu ve hatta bu maksada mebnî şimdiden tedârikât-ı fiiliye-yi harbiyeye mübâşeret eylediğini ve fakat tertîb ve techîz olunmakta olan kuvve-yi askeriyesi gerçi altmış bin râddesinde ise de şâyed Rusyalular kuvve-yi külliye-yi askeriye ile geldikleri halde bu mikdar asker ile anlara mukavemet kabil olamayacağından her halde Devlet-i Âliyenin muâvenet-i askeriyesine AKTARMA   BAED 3/2, (2014), 151-156.   153 ihtiyaç halinde bulunduğunu ve bu tertîbât-ı askeriye ve buna müteferri‘ husûsât-ı sâirenin Devlet-i Âliye ile müzâkeresi lazım gelüb Bükreş’de saltanat-ı seniyye tarafından kimse olmadığı gibi Dersaâdetde ajan bulunan Prens Gika’ya dahi Rusyalular ile münâsebâtı cihetiyle emniyet olunamayacağından Devlet-i Âliyece mu‘temed bir zâtın zâhirde bazı mesâil-i muallâk ve mevâdd-ı sâirenin müzâkeresi şâyiasıyla ol tarafa gönderilmesi münâsib olacağını ifâde ve beyân etmiş ve Memleketeyn bu sûretle Devlet-i Âliyeye izhâr-ı sıdk ve hulûs ile ilân etmiş olduğu usûl-i bî-tarafîyi harben muhâfaza derecesine kadar gitmek niyet-i kavîyesinde bulunması ve Rusyaluların fekk-i râbıta-ı münâsebetiyle anların Memleketeyn’e duhûllerine mümânâat eylemesi Devlet-i Âliyece ezher cihet-i şâyân-ı takdir bir hidmet-i azîme olarak Paris Muâhedesinin yirmi altıncı maddesi ahkâmına dahi tamamıyla muvâfık olacağından bazı devletler tarafından zuhûru melhûz olan ilkaât-ı fâsideye meydan verilmeksizin emâret-i müşârün-ileyhanın bu hüsn-i istidâdından istifâde olunarak kendüleriyle derhâl bu madde hakkında müzâkereye girişilüb bunun içün bir mukavele-yi mahsûsa-yı hafîyye akdine müsâraat olunması îcâb-ı hâl ve maslahatdan bulunmuş ve bu husûs-ı mühimin müzâkeresi için buradan memûr ta‘yîn ve i‘zâm olunsa hakîkat-ı keyfiyyet tereşşuh ederek Rusyalulara karşu emâreti bir mevki‘-yi müşkilde bulunduracağından bu sûret tecviz olunmayub bu memuriyet-i nâzike ve mühimmenin münâsebet-i mevki‘ye ve ma‘lûm olan dirâyet ve fetânetleri cihetiyle zât-ı şerîflerine tefvîz ve ihâlesi tensîb kılınmıştır.  Emâret-i müşârün-ileyha bundan üç mâh mukaddem mûmâ-ileyh Prens Gika vasıtasıyla cânib-i Bâb-ı Âli’ye bir kıt‘a lâyıha takdîm ederek anda bazı mesâil ve metâlib der-miyân eylemiş ve hâlbuki bunların bazıları Paris Muâhedesi ahkâmına ve bazıları dahi emâretin Devlet-i Âliyeye karşu bulunduğu hâl ve mevki‘-yi tâbiyete menâfî gibi göründüğünden nazar-ı i‘tibâr ve tedkîke alınmamış vesâir birkaç maddesi şâyân-ı kabul görünmüş ise de mezkûr lâyıhanın takdîmi Sırbistan ile Karadağ’ın Devlet-i Âliyeye i‘lân-ı harb eyledikleri zamana tesâdüf edüb bu hareket Devlet-i Âliyenin bulunduğu meşâgil-i harbiyeden istifâde maksadına mübtenî olduğunu göstermesiyle lâyıha-yı mezkûre mevki’-i müzâkereye konulmayarak sadece ahz ve hıfz edilmiş ve hatta bunun bir kıt’a sûretleri emâret-i müşârün-ileyha tarafından düvel-i fahîme kabinetolarına takdîm olunub oralarca dâhî mazhar-ı hüsn-i telâkki olmayarak bırakılmış olub her ne ise bu kere emâret-i müşârün-ileyha, Devlet-i Âliyeye izhâr-ı sıdk ve ihlâs dâiyesinde olub Rusyaluların oradan mürûrlarına mümânâat niyet-i kavîyesinde ERGÜN HASANOĞLU 154 BAED 3/2, (2014), 151-156. olduğunu techîzât ve tedârikât-ı harbiyesiyle fiilen isbât eylediğinden saltanat-ı seniyye dâhî şân-ı âlîsi iktizâsından olduğu üzere, emâretin bu hidmet-i azîmesini takdîr ile (âsâr-ı fiiliye-yi fütüvvet-i seniyyesini göstermek lâzım gelür ise de emâretin techîzât-ı askeriyesi cidden ve hakikaten Rusyaluların Memleketeyn’e girmelerine fiilen muhâlefet ve mümânâat niyetiyle midir yohsa Devlet-i Âliye ile Rusya Devleti beyninde bir muharebe vuku‘nda kâffe-i usûl-i muhtemeleye karşu tedârikli bulunulub anlardan bir sûretle istifâde maksadına mı mübtenîdir buraları evvel emrde güzelce anlaşılub iâne-yi askeriye hakkında devlet ile bir mukavele-i hafîyye akd ve imzası niyet-i kat‘iyyesinde bulundukları cezm ve teyakkun olundukda sonra) evvela kendülerünün öteden beri aksâ-yı âmâl-i milliyelerinden olub Devlet-i Âliyeye kabûl ve tasdîk etdirmek istedikleri Romani kelimesinin saltanat-ı seniyyece kabûl buyurulacağının resmen mûmâ-ileyh Jan Bratianu’ya ifâdesi sâniyen İbrail’den yukarı Tuna nehrinde mevcûd olub tarafeyn beyninde mûceb-i nizâ‘-yı dâimî olan adaların tahkîk-i ahvâli için iki taraftan memûrlar ta‘yîniyle tanzîm olunacak haritalarına ve bin iki yüz kırk beş tarihiyle icrâ kılınan tahdîd usûlüne tevfîkan müceddeden tahdidi, sâlisen Romani ahâlîsinin hâmil oldukları pasaportlarıyla memâlîk-i Devlet-i Âliyede mürûrlarına müsâade olunması râbian tarafeynden iâde-yi mücrimîn husûsunda bir mukavele tanzîmi hâmisen posta ve telgraf maslahatları için kezalik bir mukavelenâme yapılması kararlaştırılmış ve bunlardan başka kapu kethüdasının heyet-i süferâya dâhil olması ve Delta adası işi gibi maddeler Paris Muâhedesine dokunur umûr-ı azîmeden olmağla bunların müzâkeresine bile girişmek evvel emrde düvel-i zamîne ve müttefikanın kararına muallâk bulunmuş olmağın buraları beyân olundukdan sonra esâs memûriyet olan asker maddesi müzâkeresine şürû‘ ve ibtidâr eylemeleri lâzım gelür binâenaleyh reîs-i vükelâ Mösyö Jan Bratianu ile bu madde hakkında mahremâne müzâkereye girişilerek emâret-i müşârün-ileyha tarafından tertîb olunan kuvve-yi askeriyeye ilâve olunmak üzere kâffe-yi levâzımâtı mükemmel olarak muharebeye alışmış ve isbât-ı şecâat ve besâlet etmiş olan asâkir-i muntazama-yı şâhâneden otuz tabur asâkirin her ne vakt istenilir ise karşu tarafa geçirilmek üzere Vidin ve Rusçuk ve Niğbolu taraflarında hazır ve müheyyâ bulundurulacağı ve düşman tarafından sevk olunacak kuvve-yi askeriyenin mikdârı külliyetlü olub da asâkir-i emâretle birleşecek kuvve-yi muâvenenin derece-yi kifâyede olmadığı tarafeyn kumandanları indînde bi’l-ittihâd ta‘yîn ve tahakkuk ederek kuvve-yi muâvene-yi mezkûrenin bir mikdâr daha zamm ve tezyîdi lâzım gelür ise derhâl mahâll ve mevâki‘-yi münâsibede ihtiyaten bulundurulacak kuvve-yi askeriyeden münâsib mikdârının sür‘at-i mümküne ile karşu tarafa imrâr olunacağı ve asâkir-i AKTARMA   BAED 3/2, (2014), 151-156.   155 muâvene-yi Devlet-i Âliyenin mekûlât ve melbûsât ve masârif-i nakliye, erzâk ve eşyâ vesâiresi içün cânib-i emâretden bir akçe taleb olunmayacağı gibi memlekete dâhî bir güne tahmîlbar olunmayacağı ve ahâlîden süvâri hayvânâtı içün mübâyâasına lüzûm görünecek şaîr ve sâmân ve asâkir-i şâhânenin mekûlât-ı esmânı nakden ve peşînen îfâ kılınacağı beyân ve ifâde olunub gerek bu maddeler ve gerek asâkir-i şâhânenin emâret askeriyle bir mevkiide ictimâ‘ları ve muhteliten hareketleri îcâb eylediği halde manevra ve emr-i kumandanın kuvve-yi muâvene-yi Devlet-i Âliye kumandanına havâlesi lüzûm ve ehemmiyetinin zâbitân-ı asâkir-i emâretin fünûn-ı harbiyece ma‘lûmâtları ne kadar mükemmel olmak lazım gelse kendülerünün henüz ticaret-i fiiliyeleri olmadığından serd ve îrâd ile kabûl ve tasdîk etdirilmesi ve işbu mevâdd-ı muharrerenin reîs-i mûmâ-ileyh tarafından dâhî tensîb olunacağında iştibah olunmayacağı üzere bir mukaddime-yi münâsebe ile bend bend bir mukaveleye derciyle heman imza olunmak üzere mahsûs bir kuriyer ile cânib-i âliye irsâl kılınması ve işbu mukaveleye buraca hatıra gelmeyen saîr mevâdd var ise anların dâhî derc ve ilâve kılınmasında be’s olmayacağından bunların müzâkere ve kabûlünde menâfi-i Devlet-i Âliyeye muvâfık olan cihâtın gözetilmesi ve işitildiğine göre emâret memûrları ve husûsuyla re’s-i kâr da bulunan memûrlar arasında bu maddelerden dolayı ihtilâfât olduğundan bâlâda serd ve îrâd olunan mülâhazât ve husûsatdan lede’l-iktizâ vükelâ ve memûrîne hîn-i mülakâtdan ne dereceye kadar ma‘lûmât verilmek ve Prens ile mülâkat iktizâ eder ise ana dahi ne yolunda beyân maslahat edilmek lazım geleceğinin mûmâ-ileyh Mösyö Bratianu ile kararlaştırılması (ve bu müzâkerâtta mûmâ-ileyh Mazhar Paşa dâhî bi’t-tabi‘ bulunacağı cihetle tertîbât-ı askeriyece cereyân edecek musâhabâtda anın re’y ve ma‘lûmâtından dâhî istifâde olunabileceğinden bu husûsların evvel emrde mûmâ-ileyh ile istişâre edilmesi ve bu mes’ele-yi harbiye müzâkeresi fevk-al-gaye mektûm tutulub orada bulunan düvel-i fahîme konsolosları vesâir sûret-i hayr-ı hâhide görünen zevâttan hiçbirine asla renk verilmeyüb orada bulunmalarının mutasarrıflığa aid bazı mevâdın müzâkere ve tesviyesi maksadına haml ve isnâd edilmesi) husûsları uhde-i dirâyet-i müsellimelerine tevdi‘ edilmiş ve muharebece lüzumu cihetiyle taraf-ı şerîflerine bir aded şifre miftâhı dâhî gönderilmiş olmağla ber minvâl-ı muharrer îfâ-yı levâzım-ı memûriyete i‘tinâ ve dikkat olunması siyâkında şukka…  Fi 5 Şevvâl sene 93 ve fi 10 Teşrîn-i Sânî 92  ERGÜN HASANOĞLU 156 BAED 3/2, (2014), 151-156. Tulça Mutasarrıflığına Telgrafnâme-yi Sâmî  Memleketeyn emâretiyle iâne-yi askeriye hakkında icrâ-yı müzâkerat ile bunun hüsn-i neticeye isâli memûriyet-i mühime ve nâzikesi uhde-yi dirâyet ve fetânetinize havâle olunmuş ve meslek ve hareketinizi ta’yîn için kaleme aldırılmış olan bir kıt’a ta‘lîmât yâver-i mahsûs ile Rusçuk’a gönderilmiş olmağla mutasarrıflığa aid bazı husûsâtın emâretle müzâkeresi vesile edilerek heman merkez-i memûriyetinizden hareketle Rusçuk’a gelünüb orada ta‘lîmâtınızın ahzıyla Bükreş’e azîmet eylemeniz matlûbdur.  Fi 10 Teşrîn-i Sânî sene 92   Tuna Vilayeti Valiliğine Telgrafnâme-yi Sâmî  Memleketeyn emâretiyle iâne-yi askeriyye hakkında icrâ’-yı müzâkerat için vesile-yi münâsebe ile Bükreş’e azîmet etmek üzere Tulça Mutasarrıfı Âli Bey’e memûriyet-i hafîyye verilmiş ve kendüsüne yâver-i mahsûs ile gönderilen ta‘lîmâtı alub gitmek için Rusçuk’a gelmesi mûmâ-ileyhe bildirilmiş olduğundan müddet-i gaybûbetinde Tulça mutasarrıflığına münâsib bir vekilin ta‘yîni zımnında ihtâr-ı keyfiyyete ibtidâr kılındı.  Fi 10 Teşrîn-i Sânî sene 92 

ROMANYA’YA DÂİR BİR VESİKA-YI SİYÂSİYE

http://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/bitstream/trakya/5590/1/5590.pdf

ROMANYA’YA DÂİR BİR VESİKA-YI SİYÂSİYE

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Trakya University Academic Open Access System