Szczerbińska, Katarzyna

Żak, Marek

Polish

Jagiellonian Univeristy Repository

Rozdział 11. 8Wpływ zmian w organizacji rehabilitacji i lecznictwa uzdrowiskowego na dostępność świadczeń dla osób starszych11. 8. 1. Zmiany w zakresie struktury i organizacji świadczeń rehabilitacyjnych oraz funkcjonowania placówek w latach 1990-2003Marek Żak, Katarzyna SzczerbińskaRehabilitację leczniczą należy rozumieć jako całokształt działań przyspieszają­cych proces naturalnej regeneracji oraz powodujących zmniejszenie ustrojo­wych i psychicznych następstw choroby lub urazu. Świadczenia z zakresu lecz­nictwa rehabilitacyjnego realizowane są w ramach różnych form organizacyjnych: w specjalistycznych poradniach rehabilitacyjnych, szpitalnych oddziałach rehabilitacyjnych i uzdrowiskach (jako leczenie kompleksowe) oraz w praktyce lekarza rodzinnego i oddziałach szpitalnych (jako leczenie wspoma­gające). W Polsce nie wyodrębniono dotąd rehabilitacji geriatrycznej jako pod- specjalności. Osoby świadczące usługi rehabilitacyjne są jednak przygotowywa­ne, w ramach swojej edukacji, do prowadzenia rehabilitacji osób starszych. Dlatego też rehabilitacja tej grupy pacjentów odbywa się w ramach systemu świadczeń ogólnodostępnych dla ludzi w każdym wieku. Intensywny rozwój lecznictwa rehabilitacyjnego został zapoczątkowany pod koniec lat sześćdziesiątych. Szczególne zasługi w tym zakresie mieli profesoro­wie W. Dega i M. Weiss, którzy stworzyli tzw. polską szkołę rehabilitacji. W kolejnych rządowych programach ochrony zdrowia rehabilitacja lecznicza zajmowała ważne miejsce (również w zatwierdzonym w 1973 roku „Programie ochrony zdrowia i pomocy społecznej do 1990 roku”). W latach 1970-1972 wprowadzono istotne zmiany organizacyjne, które umożliwiły utworzenie do roku 1978 osiemnastu wojewódzkich przychodni rehabilitacyjnych, działających w ramach wojewódzkich przychodni specjalistycznych [Murkowski, Koronkie- wicz, Cieślukowski, 2000]. Głównym zadaniem tych placówek było powiązanie rehabilitacji szpitalnej z ambulatoryjną oraz rehabilitacji leczniczej ze społeczną 194 Dostępność opieki zdrowotnej i pomocy społecznej dla osób starszych w Polscei zawodową. Wojewódzkie przychodnie rehabilitacyjne, mając dobrze wyszko­lone kadry i odpowiednie wyposażenie, udzielały konsultacji specjalistycznych i prowadziły leczenie w formie zabiegów rehabilitacyjnych. W latach 1973— -1975 stworzono zespoły opieki zdrowotnej, w których skład weszły między innymi poradnie rehabilitacyjne obejmujące porady lekarzy specjalistów i za­biegi z zakresu rehabilitacji ambulatoryjnej. W dużych miastach działało zwykle kilka takich zespołów. Były one powiązane funkcjonalnie z przychodnią woje­wódzką, która pełniła wobec nich rolę konsultacyjną. Ponadto zorganizowane przy spółdzielniach inwalidów przychodnie rehabilitacyjne istotnie wspierały pion lecznictwa w tym zakresie [GUS, 1998d]. Zgodnie z założeniami polskiej szkoły rehabilitacji w wojewódzkich szpitalach zespolonych organizowano szpitalne oddziały rehabilitacji. Ich zadaniem było prowadzenie kompleksowej rehabilitacji leczniczej oraz współdziałanie w organizowaniu pomocy społecznej dla osób leczonych w szpitalu, w tym osób starszych.W latach dziewięćdziesiątych reforma systemu opieki zdrowotnej wprowa­dziła wiele zmian. Najpierw pojawiła się możliwość zakładania niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, w tym zakładów rehabilitacji. Dalsze zmiany sys­temowe i wprowadzenie kontraktowania usług zdrowotnych umożliwiło two­rzenie gabinetów fizykoterapii w ramach praktyk lekarzy rodzinnych. W wyniku tych zmian od roku 1999 osoby ubezpieczone, w tym ludzie starsi, mogą korzy­stać ze świadczeń rehabilitacji ambulatoryjnej wykupionych przez kasy chorych (obecnie Narodowy Fundusz Zdrowia) w gabinetach fizykoterapii, działających w ramach kompleksowych usług lekarza rodzinnego. W takim gabinecie fizjote­rapeuta wykonuje zabiegi pod nadzorem przeszkolonego (na 30-godzinnym kur­sie) lekarza rodzinnego, działającego we współpracy ze specjalistą w zakresie rehabilitacji medycznej. Pacjenci, na podstawie skierowania lekarza rodzinnego, nadal mogą korzystać z rehabilitacji ambulatoryjnej w specjalistycznych porad- niach/gabinetach rehabilitacyjnych, w których, pod nadzorem lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej, wykonywane są bardziej złożone zabiegi z zakresu fi­zykoterapii i kinezyterapii.Pod koniec lat dziewięćdziesiątych doszło do usamodzielnienia się szpitali. W tej nowej formie organizacyjnej rehabilitacja wewnątrzszpitalna nadal jest realizowana w specjalistycznych szpitalach rehabilitacyjnych, w oddziałach re­habilitacyjnych szpitali specjalistycznych oraz w oddziałach o profilu nierehabi- litacyjnym (np. chorób wewnętrznych, kardiologii, neurologii, chirurgii). W tych ostatnich rehabilitacja stanowi leczenie wspomagające, które obejmuje usprawniające pacjentów działania z zakresu kinezyterapii, i jest realizowana na zlecenie lekarza specjalisty. W oddziałach lub szpitalach rehabilitacyjnych ze­spół pod nadzorem lekarza specjalisty z zakresu rehabilitacji medycznej prowa­dzi diagnozowanie i kompleksowe usprawnianie (kinezyterapia, fizykoterapia, masaż) pacjentów po zabiegach operacyjnych i po przebytych chorobach o ostrym przebiegu. Pacjenci zwykle są przyjmowani do leczenia na podstawie zleceń poszpitalnych. W uzasadnionych przypadkach osoby przewlekle chore mogą być kierowane do kompleksowej rehabilitacji przez lekarza podstawowejWpływ zmian w organizacji rehabilitacji i lecznictwa uzdrowiskowego... 195opieki zdrowotnej. Ponadto rehabilitacja realizowana jest w zakładach pielęgna­cyjno-opiekuńczych i opiekuńczo-leczniczych, a także sporadycznie w domu pacjenta. W uzdrowiskach pracę zespołu rehabilitacyjnego nadzoruje lekarz specjalista z zakresu balneologii i medycyny fizykalnej lub rehabilitacji me­dycznej.Przez wiele lat obserwowano intensywny rozwój rehabilitacji w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego, które umożliwiało kontynuację różnych zabiegów, skracając okres rekonwalescencji. W 1946 roku czynne były 22 uzdrowiska, w których leczyło się 73 tys. osób. Do roku 1966 liczba uzdrowisk wzrosła do 36 (225 tys. leczonych), by w roku 1998 osiągnąć maksimum: 45 placówek (z 46 792 łóżkami). Ponadto do roku 1991 powstało 49 zakładów przyrodolecz­niczych i 22 poradnie rehabilitacyjne przy sanatoriach i tych zakładach [GUS, 1998d, Tabl. 12(99): Placówki lecznictwa uzdrowiskowego według woje­wództw, s. 263]. Zasadniczym celem rehabilitacji uzdrowiskowej było kom­pleksowe usprawnianie poszpitalne oraz fizjoterapia w przypadku pacjentów ze schorzeniami przewlekłymi. Pacjenci na wniosek lekarza podstawowej opieki zdrowotnej byli kwalifikowani przez lekarza specjalistę rehabilitacji medycznej lub balneologii na odpowiednie zabiegi z zakresu fizyko- i kinezyterapii. Średni czas trwania turnusu rehabilitacyjnego wynosił 21 dni.Rok 1999 był przełomowy. Wraz z wprowadzeniem nowych zasad finanso­wania i kontraktowaniem usług zdrowotnych gwałtownie zmniejszyła się liczba zakontraktowanych placówek i łóżek w lecznictwie uzdrowiskowym. Podobnie zmalała liczba zakładów przyrodoleczniczych. Proces ten niewątpliwie musiał wpłynąć na zmniejszenie osiągalności świadczeń uzdrowiskowych przez wszystkich, nie tylko starszych, pacjentów.Niepewna sytuacja lecznictwa uzdrowiskowego związana była z brakiem ja­sno określonej polityki zdrowotnej państwa, a także uregulowań prawnych od­powiadających aktualnym realiom życia gospodarczego i sytuacji sektora opieki zdrowotnej. Prace nad nową ustawą o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowisko­wym, która miała zastąpić ustawę z roku 1966, trwały - bez ostatecznego rezul­tatu - przez całą dekadę lat dziewięćdziesiątych. Ponadto na początku lat dzie­więćdziesiątych nastąpiła likwidacja merytorycznego nadzoru państwowego nad lecznictwem uzdrowiskowym [Nosek, 2002]. Ostatecznie, regulacja została do­konana przez wejście w życie Ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach odnowy uzdrowiskowej oraz o gmi­nach uzdrowiskowych.Bezsprzecznie najsłabiej w omawianym okresie rozwijana była rehabilitacja domowa. Dopiero w ostatnich latach pojawiła się pod postacią pojedynczych inicjatyw o charakterze lokalnym. Poniżej przestawiono koncepcję rehabilitacji domowej realizowaną w Krakowie przez Polskie Towarzystwo Walki z Kalec­twem. Jest ona przykładem działań podejmowanych w zakresie szeroko pojmo­wanej rehabilitacji, której celem jest nie tylko poprawa sprawności fizycznej, ale również psycho-społecznego funkcjonowania człowieka.

Zmiany w zakresie struktury i organizacji świadczeń rehabilitacyjnych oraz funkcjonowania placówek

w latach 1990-2003

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/252602/zak_szczerbinska_zmiany_w_zakresie_struktury_i_organizacji_swiadczen_rehabilitacyjnych_2006.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Zmiany w zakresie struktury i organizacji świadczeń rehabilitacyjnych oraz funkcjonowania placówek w latach 1990-2003

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Jagiellonian Univeristy Repository