State-church relations in the People's Republic of Poland in the years 1965-1979

Abstract

W okresie Polskiej Republiki Ludowej, Polski Kościół stanowił istotną siłę opozycyjną w stosunku do komunistycznych władz państwowych. Od samego początku pojawienia się w Polsce socjalistycznego ustroju, polski Kościół Katolicki i jego duchowieństwo dbało o interes nie tylko Polski ale i jej obywateli. To własnie Kościół rozpoczął proces polonizacji Ziem Odzyskanych i Północnych, przyznanych Polsce po zakończeniu II wojny światowej, tworząc tam kościelną administrację jeszcze przed administracją państwową i zajmując się przesiedleńcami. Polski Kościół wpływał także na sytuację międzynarodową państwa Polskiego. To własnie m.in. przez jego działania i wydanie "Orędzia do biskupów niemieckich", doszło do podpisania układu pomiędzy PRL, a Republiką Federalną Niemiec i zatwierdzenia nienaruszalności polskich granic zachodnich na Odrze i Nysie Łużyckiej. Szczególnie ciężkim dla Polskiego Kościoła był okres władzy Władysława Gomułki na stanowisku I Sekretarza PZPR. W tym okresie Kościół zmagał się wieloma represjami, jakimi było nie wątpliwie upaństwowienie "Caritasu", powoływanie kleryków do wojska, infiltracja środowisk około kościelnych czy choćby liczne zakazy wyjazdów za granicę dla biskupów oraz brak pozwoleń na budowę nowych świątyń. Mimo wszystkich tych utrudnień ze strony państwowej, Polski Kościół wraz z kardynałem Stefanem Wyszyńskim na czele nie poddał się i kontynuował swoją misję. Okazją do pokazania jak wielką siłą w społeczeństwie jest Polski Kościół, w 1966 z inicjatywy Prymasa Wyszyńskiego, zorganizowano wielkie obchody "Millenium Chrztu Polski", w których, mimo konkurencyjnych państwowych uroczystości "Tysiąclecia Państwa Polskiego", udział wzięło miliony Polaków w całym kraju. Przebieg obchodów w 1966 roku pokazał, że to Kościół i jego hierarchowie sprawują w Polsce tzw."rząd dusz" i jest moralnym i duchownym przewodnikiem Narodu. Państwo zdawało sobie sprawę z autorytetu jakim w Polsce darzeni są duchowni i że mogą go wykorzystać przeciwko władzy ludowej, do czego nigdy Polski Episkopat się nie posunął, a wręcz hamował nastroje rewolucyjne w społeczeństwie jak m.in w Marcu 1968 i Grudniu 1970. Dopiero dekada Edwarda Gierka u sterów partii, sprawiła, że stosunki pomiędzy państwem, a kościołem uległy względnej normalizacji.During the period of the People's Republic of Poland, the Polish Church was a significant opposition force towards the communist state authorities. From the very beginning of the emergence of the socialist system in Poland, the Polish Catholic Church and its clergy cared for the interests of not only Poland but also its citizens. It was the Church that started the process of the Polonization of the Recovered and Northern Territories, granted to Poland after the end of World War II, creating a church administration there before the state administration and dealing with the displaced. The Polish Church also influenced the international situation of the Polish state. It is, among others through his actions and the publication of the "Message to German Bishops", an agreement between the Polish People's Republic and the Federal Republic of Germany was signed and the inviolability of the Polish western borders on the Oder and Nysa Łużycka was confirmed. The period of Władysław Gomułka's power as the First Secretary of the Polish United Workers' Party was particularly difficult for the Polish Church. During this period, the Church struggled with many repressions, which were undoubtedly the nationalization of "Caritas", the appointment of clerics to the army, the infiltration of church-related circles or even numerous bans on traveling abroad for bishops and the lack of permits to build new churches. Despite all these difficulties on the part of the state, the Polish Church, along with Cardinal Stefan Wyszyński at the head, did not give up and continued its mission. An opportunity to show the great strength of the Polish Church in society, in 1966, on the initiative of Primate Wyszyński, a great celebration of the "Millennium of the Baptism of Poland" was organized, in which, despite the competitive state celebrations of the "Millennium of the Polish State", millions of Poles all over the country took part. The course of the celebrations in 1966 showed that the Church and its hierarchs in Poland exercise the so-called "government of souls" and are the moral and spiritual guide of the Nation. The state was aware of the authority that clergymen are given in Poland and that they can use it against the people's government, which the Polish Episcopate never did, and even inhibited revolutionary moods in society, such as in March 1968 and December 1970. Only a decade Edward Gierek at the helm of the party, made the relations between the state and the church relatively normalized