Samotus, Alina

Polish

Jagiellonian Univeristy Repository

JANINA CHOJNACKA(1914-1977)Chemik nieorganikJanina Chojnacka, córka Franciszki i Jerzego Kuźmy, urodziła się 22 czerwca 1914 roku w Krakowie. Po ukończeniu szkoły powszechnej i państwowego gimna­zjum im. Królowej Wandy w Krakowie rozpoczęła w październiku 1933 roku studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytcm Jagiellońskiego (kierunek chemia), które ukończyła w 1938 roku, uzyskując stopień magistra filozofii w zakresie chemii. Po wyjściu za mąż (18 marca 1939 roku) za Józefa Chojnackiego, późniejszego pro­fesora Uniwersytem Jagiellońskiego, przeniosła się wraz z mężem do Lwowa, gdzie mąż otrzymał posadę starszego asystenta na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza. Tam zastała ich wojna w 1939 roku i tam też spędziła lata okupacji do 1944 roku. Po opuszczeniu Lwowa w 1944 roku państwo Chojnac­cy powrócili na stałe do Krakowa. Cały okres wojny nie pracowała zawodowo i jak wiele osób z jej pokolenia musiała nadrabiać blisko sześć lat straconych pod wzglę­dem zawodowym. W czerwcu 1945 roku została przyjęta do Zakładu Chemii Farmaceutycznej Uni­wersytetu Jagiellońskiego w charakterze starszego asystenta. W listopadzie tego sa­mego roku, na skutek redukcji etatów, straciła pracę. Mimo to pozostała nadal w Za­kładzie w charakterze wolontariuszki, pełniąc obowiązki asystenta. Od 1 stycznia 1946 roku objęła kierownictwo Laboratorium Chemiczno-Analitycznego Okręgowej Izby Aptekarskiej w Krakowie mieszczącym się przy Zakładzie Chemii Farmaceutycznej UJ, gdzie pracowała aż do marca 1947 roku. W międzyczasie, z dniem 1 września 1946 roku ponownie uzyskała etat starszego asystenta. W związku z reorganizacją uczelni i utworzeniem Akademii Medycznej została przeniesiona wraz z Zakładem Chemii Farmaceutycznej do Akademii Medycznej, gdzie na stanowisku starszego asy­stenta pracowała do 31 sierpnia 1954 roku. 1 listopada 1954 roku rozpoczęła ponownie pracę w Uniwersytecie Jagiellońskim, w Zakładzie Chemii Nieorganicznej UJ, gdzie zajmowała kolejno stanowiska: star­szego asystenta (1954-1957), adiunkta (1957-1965), starszego wykładowcy (1965- 1970) i docenta (1970-1977). Doktoryzowała się w 1961 roku, zaś stopień doktora habilitowanego uzyskała w 1970 roku. Zmarła w dniu 13 listopada 1977 roku, dwa lata po śmierci ukochanego męża prof, dr Józefa Chojnackiego, z którego nagłym odejściem nigdy nie potrafiła się pogodzić. Spoczywa na cmentarzu Rakowickim. Sylwetka naukowaW karierze naukowej doc. dr hab. Janiny Chojnackiej, tak dramatycznie przerywa­nej wydarzeniami losowymi, można wyróżnić trzy okresy. Pierwszy to okres przed­wojenny, gdy pod koniec studiów rozpoczęła pracę pod kierunkiem profesora chemii organicznej Karola Dziewońskiego (1876-1943), zajmując się kondensacją fenylo- acetanilidu z karbodifenyloimidem. Wyniki te zostały zamieszczone w dwóch publika­cjach (K. Dziewoński, W. Dymek) z zaznaczeniem współautorstwa Janiny Kuźmy. Drugi okres to powrót po okresie wojennym do pracy naukowej w Zakładzie Che­mii Farmaceutycznej najpierw Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie Akademii Medycznej kierowanym przez prof. dr. A. Kocwę. Tutaj, pomimo przerw w pracy na uczelni, prowadziła praktycznie zupełnie samodzielne badania nad analizą grupy związ­JANINA CHOJNACKA 343ków pirazolonowych mających zastosowanie w lecznictwie. W pracach tych stosowa­ła nowoczesne na owe czasy metody badawcze, takie jak chromatografia, fotokolory- metria i potencjometria. Z tego zakresu opublikowała trzy prace.Najbardziej twórczy był trzeci okres, gdy rozpoczęła pracę w Zakładzie Chemii Nieorganicznej UJ kierowanym przez prof. dr. Wiktora Jakóba (1986-1971). Tutaj w czerwcu 1961 roku uzyskała stopień doktora nauk przyrodniczych za pracę pt. Badania nad izopolikwasami molibdenu (promotor: prof, dr Wiktor Jakób),zaśw 1970 roku uzyskała stopień doktora habilitowanego za pracę pt. Studia nad anionowy poli­meryzację oksykwasów Mo(VI) i W(VI). Jej dorobek naukowy z tego okresu obejmuje szesnaście publikacji. Najwcześniejsze z nich dotyczyły badań polarograficznych i po- tencjometrycznych izopolikwasów molibdenu. Badania te doprowadziły do opraco­wania nowej metody nazwanej „elektromigracją izomatrycową”, polegającej na wy­korzystaniu clektromigracji jonów znaczonych za pomocą radioizotopów, do bada­nia równowag w roztworze i do pomiaru ruchliwości jonów. Dzięki tej metodzie można było określić monomeryczne i polimeryczne formy obecne w roztworach izo­polikwasów molibdenu(VI) i wolframu(VI) w różnych warunkach pH i przy róż­nych stężeniach reagentów. Badania te zostały później poszerzone o syntezę odpo­wiednich faz stałych oraz o rentgenograficznc określenie struktury izopolimolibde- nianów i izopoliwolframianów z kationami organicznymi. Przy badaniach tych na­wiązała współpracę z Instytutem Fizyki Jądrowej w Krakowie oraz z Zakładem Kry­stalografii i Krystalofizyki UJ. W roku 1965 prowadziła badania na Uniwersytecie w Cluj (Rumunia), współpracując z Profesor R. Ripan, wybitną specjalistką w dzie­dzinie chemii koordynacyjnej i polimerów nieorganicznych. Odwiedziła również Uniwersytet w Bratysławie (1963), w Jenie (1969), Kijowie (1971) i Moskwie (1973). Za działalność naukową otrzymała w 1974 roku nagrodę rektora UJ.Działalność dydaktyczna i organizacyjnaDoc. dr hab. Janina Chojnacka była znakomitym nauczycielem akademickim i bar­dzo poważnie traktowała swoje obowiązki dydaktyczne. Przez cały okres pracy w Za­kładzie Chemii Nieorganicznej była kierownikiem laboratorium z analizy jakościo­wej, a następnie z chemii ogólnej i nieorganicznej dla studentów I i II roku chemii, dbając nie tylko o właściwy tok studiów i modernizację zajęć, ale także o punktual­ność, porządek i dyscyplinę. Jest ona współautorem skryptu Ćwiczenia z chemii ogól­nej i nieorganicznej, Kraków 1970, który został później wydany w postaci podręczni­ka akademickiego Ćwiczenia z chemii ogólnej i nieorganicznej, Część 1 i 2, Warszawa 1974. Była głównym organizatorem przedstawionego tam nowatorskiego programu ćwiczeń, co wiązało się z całkowitą reorganizacją pracowni studenckiej oraz przygo­towaniem nowych testów sprawdzających wiedzę studentów. Jej wykład z analizy chemicznej cieszył się dużym zainteresowaniem studentów. Była również opiekunem kilkunastu prac magisterskich i promotorem jednej pracy doktorskiej. Aktywnie uczest­niczyła w pracach Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Chemicznego i w latach sześćdziesiątych przyczyniła się wraz ze swym mężem do rozwoju życia naukowego środowiska chemików krakowskich.344 Alina SamotusCharakterystyka osobowościDoc. dr hab. Janina Chojnacka była osobą o wielkich zaletach charakteru, niezwy­kle prawą, sprawiedliwą i bezkompromisową. Stanowiła wzór rzetelności naukowej i odpowiedzialności za wszystkie powierzone jej zadania. Tc cechy charakteru nie ułatwiały jej życia i kariery naukowej w Polsce Ludowej. Cieszyła się natomiast ogrom­nym autorytetem zarówno ze strony kolegów i przełożonych, jak i młodszych współ­pracowników i studentów.BibliografiaDoc. Janina Chojnacka jest autorem lub współautorem około trzydziestu publika­cji naukowych.Do najważniejszych prac J. Chojnackiej można zaliczyć:1. J. Chojnacka, Wpływ pH roztworu na ruchliwość jonów izopolikwasów molibdenu, Roczniki Chemii, 37, 1963, s. 259.2. J. Chojnacka, Protonation of the Molybdate Ion in Nitric and Perchloric Acid Solutions, Roczni­ki Chemii, 39, 1965, s. 161.3. J. Chojnacka, Mobility of the Tungstates and Their Polymerization, Roczniki Chemii, 41, 1967, s. 859.4. J. Chojnacka, Application ofIsomatrix Electromigration to the Investigation of the Condensation of WO f Ions, J. Inorg. Nucl. Chem., 33, 1971, s. 1345.5. J. Chojnacka i M. Madejska, Slow Reactions of Molybdates in Acidic Medium and Formation of Fibrous and Laminar Polymers, Roczniki Chemii, 46,1972, s. 553.6. J. Chojnacka, The WO ~ Ion Protonation Constans Determination, Roczniki Chemii, 47, 1973, s. 1359.7. J. Chojnacka and E. Hodorowicz, Studies on Potassium Paratungstate, Roczniki Chemii, 49, 1975, s. 29.8. J. Chojnacka, E. Hodorowicz and S. Sagnowski, Studies on Water Bonding in Potassium Paradodccatungstatc, J. Inorg. Nucl. Chem., 38, 1976, s. 1811.9. J. Chojnacka, E. Hodorowicz and K. Stadnicka, Analytical and Crystal Data for the Reac­tion Product ofWO~ with an Organic Base, Roczniki Chemii, 51,1977, s. 1593.10. J. Chojnacka, E. Hodorowicz, Polytungstatcs with the Organic Cation - I. Synthesis and Chemical Properties ofSodium-Tetramcthylammoniuni Dccatungstate, J. Inorg. Nucl. Chem., 43, 1981, s. 3175.Opracowano na podstawie:1. Dokument)' udostępnione przez Archiwum UJ.2. Relacja ustna siostry, Pani Zofii Brablcc.3. Wspomnienia własne.Alina SamotusStrony tytułowe publikacji Janiny Chojnackiej pt. Protonation of the molybdate ion in nitric and perchloric acid solutions („Roczniki Chemii” 39, 1965, s. 161) oraz Application of isomatrix electromigration to the investigation of the condensation of WOf-ions („J. Inorg. Nucl. Chem.” 33, 1971, s. 1345)Strona tytułowa publikacji J. Chojnackiej pt. The WO~~ion protonation, opublikowanej w „Rocznikach Chemii” (1973) oraz strona tytułowa publikacji J. Chojnackiej, E. Hodorowicz i S. Sagnowskiego pt. Studies on water bonding in potassium paradodecatungstate (,J. Inorg. Nucl. Chem.” 38, 1976, s, 1811)

Janina Chojnacka (1914-1977) : chemik nieorganik

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/243183/samotus_janina_chojnacka_1914-1977_chemik_nieorganik_2000.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Janina Chojnacka (1914-1977) : chemik nieorganik

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Jagiellonian Univeristy Repository