Explicitation in the process of translation. Analysis of the detective novel "The Locked Room" by Maj Sjöwall and Per Wahlöö and its two translations to Polish

Abstract

Praca poświęcona jest eksplicytacji, która bardzo często traktowana jest jako uniwersalne zjawisko w procesie tłumaczenia. W pierwszej części pracy znajduje się streszczenie kilku wcześniejszych artykułów poświęconych temu zagadnieniu, przede wszystkim streszczenie artykułu Blum-Kulki zawierającego jej hipotezę na temat eksplicytacji. Hipoteza ta może być traktowana jako ważny punkt wyjścia w badaniach poświęconych omawianemu zagadnieniu. Z kolei druga część pracy zawiera nowe badanie przeprowadzone na podstawie szwedzkiego kryminału i jego dwóch różnych tłumaczeń na język polski. W badaniu zostały wzięte pod uwagę trzy typy eksplicytacji: zmiana 1 zdanie → 2 zdania, 2 zdania → 1 zdanie, dodawanie spójników oraz wyrażenia związane z kulturą z dodaną informacją. Eksplicytacje pochodzące z obydwu tłumaczeń zostały porównane ze sobą w celu znalezienia różnic między tłumaczami w kwestii ich skłonności do używania eksplicytnych środków wyrazu w tłumaczeniach. Znaleziono wiele różnic i zostały one zaprezentowane w pracy. Wyniki badania mogą prowadzić do nowego spojrzenia na rolę tłumacza w kwestii występowania eksplicytacji.This study focuses on investigation of explicitation which is very often regarded as one of the universal features of translation. The first part of the article includes a short overview of some of the previous studies on explicitation, mainly Blum-Kulka's article about so-called Explicitation Hypothesis which can be regarded as very important for investigation of explicitation. The second part of the article presents a new study that is based on a Swedish detective novel and its two different Polish translations. Three types of explicitation were carried out as a selfstudy and analysed: shift 1 sentence → 2 sentences, 2 sentences → 1 sentence, addition of conjunctions and culture-specific items with added information. Explicitations in both translations were compared in order to find differences between them in terms of translators' tendency to use explicit modes of expression in translations. Many differences between the translations were found and presented in the study. The results may lead to new conclusions about translator's influence on existence of explicitations in translations.Uppsatsen handlar om explicitation som mycket ofta betraktas som en universell företeelse i översättningsprocessen. Dess första del innehåller en kort sammanfattning av några av de arbeten som hittills har publicerats kring ämnet, bl.a. av Blum-Kulkas artikel om den s.k. explicitationshypotesen som kan ses som grundläggande för företeelsens undersökning. I den andra delen presenteras en ny forskning kring explicitation som bygger på en svensk deckare och dess två olika översättningar till polska. Tre typer av explicitation har plockats ut och analyserats: förändringen 1 mening→ 2 meningar, 2 meningar → 1 mening, tillägg av bindeord och förklaringar av kulturspecifika begrepp. Översättningarnas explicitationer har jämförts med varandra så att det var möjligt att finna några olikheter mellan dem vad gäller översättarnas tendens att förtydliga måltexten. Många olikheter har funnits och presenterats i uppsatsen. Resultatet kan leda till nya inskikter i översättarens roll vad gäller explicitation