The role of urban legends in a dangerous situation in the symbolic space

Abstract

The object of this master thesis is to answer the question about the role of urban legends in situations defined as threatening, that occurs in the symbolic space. Main thesis of this work is the assumption that construction of narrations such as urban legends is based on a dissension for the unmotivated and random world, described by L. Kołakowski as the “need for myth”. Urban legend in this approach is considered as a “modern mythical narration instant”, constructed ad hoc - around the elements that are consciously or not, defined as threatening - with easily available pieces of reality. Logic of such an operation is identical as in mythical thought described by C. Levi-Strauss and discussed by T. Hołowka ordinary thought. As a dangerous situations are regarded all those elements and phenomena in the symbolic space, for which culture binding in a present social and historical moment is unable to provide adequate cognitive schema, and therefore allow individuals to inscribe those elements in existing axionormative system.The work begins with characteristic of urban legends as texts of folklore, and a review of existing folkloristic conceptions on this field.First chapter is focused on explanation and explicitness of conceptions used to formed presented thesis, such as: definition, construction and perception of the symbolic space (the conception of symbolic space and “place” presented by A. Bukowski, J. Nowak and M. Lubaś; social construction of reality in the theory of P. berges and T. Luckmann, the conception of narrative construction of reality described by J. Trzebiński), discussion of potential threat sources in this symbolic space (conceptions of “architecture od fear” and “fluent reality” introduced by Z. Bauman, conception of trust and mistrust presented by P. Sztompka, theories of public space erosion and modern urban theories), description of the need for myth and logic of the mythical thought (concepts of need and presence of myth presented by L. Kołakowski, logic of mythical thought by C. Levi-Strauss, conception of ordinary thought by T. Hołówka, conception of “structure of events” by M. Sahlins) and finally emplacement of urban legends in such defined space (with particular emphasis on works of D. Czubala, J. Hajduk-Nijakowska, M. Waliński, D. Czaja, P. Kowalski) and others.The second chapter provides a description of inqueries based on the outlined concept, as well as discussion of results obtained. It consists of existing data analysis, which regards contents of urban legends, including potential threats that may caused their construction. The analysis is the entrance to the field studies, described later in this chapter.The basic thesis examined is the role of as contemporary urban legends as modern myths in a reduction of insecurity cosed by dangerous situations in the symbolic space, which is translated into a search for possible links between the indicators of "need for myth" and "insecurity" and the credibility attributed to urban legends.Other issues raised include: the degree of knowledge, dissemination. "tame" and variability of topics, with the structural durability of the essential elements of narration, as well as the possible connections between of such changes and the situational, communicative and cultural context.The results obtained indicate the existence of possible links between the intensity of “need for myth” and the credibility attributed to urban legends. Has not been confirmed or denied the potential connection between the sense of threat and vulnerability to this type of narrative - this issue requires additional study. Nevertheless, studies allow reaching the conclusion that inscription of urban legends into the theoretical context of the myth was motivated, and creates possibilities for further analysis.Przedmiotem niniejszej pracy jest próba odpowiedzi na pytanie, jaką rolę pełnią legendy miejskie w sytuacjach odczuwanych jako zagrażające, mających miejsce w przestrzeni symbolicznej. Główną hipotezę stanowi założenie o leżącej u podstaw konstruowania narracji takich jak legendy miejskie niezgodzie na świat nieuwarunkowany i przypadkowy, określanej przez L. Kołakowskiego jako potrzeba mitu. Legenda miejska w proponowanym ujęciu stanowi rodzaj współczesnej mitycznej narracji instant, konstruowanej ad hoc z dostępnych niejako „pod ręką” elementów rzeczywistości wokół elementów świadomie bądź nie, definiowanych jako zagrażające. Logika takiej operacji jest identyczna jak w przypadku opisywanego przez C. Levi-Straussa myślenia mitycznego, oraz omawianego przez T. Hołówkę myślenia potocznego. Pod pojęciem zagrożenia rozumiane są te wszystkie elementy i zjawiska w przestrzeni symbolicznej, dla których obowiązująca kultura nie jest w stanie zapewnić w danym momencie społeczno-historycznym odpowiednich schematów poznawczych, oraz umożliwić jednostce wpisanie tych elementów w obowiązujący system aksjonormatywny. Wstęp rozpoczynający pracę zawiera charakterystykę legend miejskich jako tekstów folklorystycznych. Pierwszy rozdział pracy skupia się na wyjaśnieniu i doprecyzowaniu użytych pojęć użytych dla sformułowania przedstawionej koncepcji – definicji, sposobie konstruowania i percypowania przestrzeni symbolicznej (pojęcie przestrzeni symbolicznej oraz „miejsca” w ujęciu A. Bukowskiego, J. Nowaka oraz M. Lubasia, społeczne wytwarzanie przestrzeni w teorii P. Bergera i T. Luckmanna, koncepcja narracyjnego tworzenia rzeczywistości opisana przez J. Trzebińskiego), omówieniu potencjalnych źródeł zagrożenia w tej przestrzeni (pojęcie „architektury lęku” czy też „płynnej rzeczywistości” wprowadzone przez Z. Baumana, koncepcja zaufania i jego braku według P. Sztompki, teorie mówiące o erozji przestrzeni publicznej i nowoczesne teorie miasta), opisie potrzeby mitu i logiki myślenia mitycznego (pojęcia potrzeby i obecności mitu L. Kołakowskiego, logika myślenia mitycznego według C.Levi-Straussa, koncepcja myślenia potocznego T. Hołowki, pojęcie „struktury zdarzeń” M. Sahlinsa), czy wreszcie umiejscowieniu w tej przestrzeni pojęciowej legend miejskich (ze szczególnym uwzględnieniem prac D. Czubali, J. Hajduk-Nijakowskiej, M. Walińskiego, D. Czai, P. Kowalskiego) i in.Rozdział drugi stanowi opis przeprowadzonych w oparciu o tak zarysowaną koncepcję badań, a także omówienie ich wyników. Zostaje w nim dokonana analiza danych zastanych tj. istniejących spisanych treści legend miejskich, z uwzględnieniem potencjalnych zagrożeń, mogących stanowić przyczynę konstruowania tych narracji., stanowiąca wstęp do przeprowadzonych badań terenowych, opisanych w dalszej części rozdziału.Podstawowe badane zagadnienie stanowi w nich rola współczesnych legend miejskich jako nowoczesnych mitów w niwelowaniu poczucia zagrożenia w przestrzeni symbolicznej, która zostaje przełożona na poszukiwanie możliwych zależności pomiędzy wskaźnikami „potrzeby mitu” oraz „poczucia zagrożenia” a wiarygodnością przypisywaną legendom miejskim.Innymi poruszanymi zagadnieniami są: stopień znajomości, rozpowszechnienia i „oswojenia” wątków oraz ich wariantywność, przy trwałości zasadniczych elementów strukturalnych historii, a także możliwa zależność takich zmian w obrębie narracji od kontekstu sytuacyjnego, komunikacyjnego, kulturowego. Otrzymane wyniki wskazują na istnienie możliwych powiązań pomiędzy siłą potrzeby mitu a przypisywaną legendom miejskim wiarygodnością. Nie została potwierdzona ani odrzucona potencjalna zależność pomiędzy poczuciem zagrożenia a podatnością na tego typu narracje - zagadnienie to wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań. Mimo to, przeprowadzone badania pozwalają na wysnucie wniosku, iż wpisanie legend miejskich w teoretyczny kontekst mitu było zabiegiem umotywowanym, oraz że stwarza pole dla dalszych analiz