Głuszek, Jerzy

Kaczmarczyk-Chałas, Krystyna

Kurjata, Paweł

Pająk, Andrzej

Stepaniak, Urszula

Tendera, Michał

Waśkiewicz, Anna

Wyrzykowski, Bogdan

Kardiologia Polska

Polish

Jagiellonian Univeristy Repository

Częstość występowania nadwagi i otyłości u kobiet i mężczyzn w wieku 20—74 lat. Wyniki program u WOBASZUrszula Biela1, Andrzej Pająk1, Krystyna Kaczmarczyk-Chałas2, Jerzy Głuszek3, Michał' Tendera4,Anna Waśkiewicz5, Paweł Kurjata5, Bogdan Wyrzykowski61Z a k ła d  Ep id em io lo gii i Badań Populacyjnych, Instytut Zd ro w ia P u b licznego , C o lle g iu m  M e d icu m , U niw ersytet Jag ie llo ń ski, Kraków  2K atedra M edycyny Sp o łe czn e j i Zap o b iegaw cze j, U n iw ersytet M edyczny, Łódź3Klin ika N ad ciśn ie n ia  Tę tn iczego , Chorób N aczyń i Chorób W ew n ętrzn ych , Instytut Kard io logii, A ka d e m ia  M ed yczn a, Poznań  4III Katedra i K lin ika  Kard io logii, Ś lą sk a  A ka d e m ia  M ed yczn a, Katow ice5Z a k ła d  Ep id em io lo gii, Prew encji Chorób U kładu K rążenia i Prom ocji Zdrow ia, Instytut Kard io logii, W arszaw a  6Katedra i K lin ika  N ad ciśn ie n ia  Tę tn iczego  i D iabetologii, A ka d e m ia  M ed yczn a, G d ań skWstępW badaniach epidemiologicznych wykazano zależ­ność pomiędzy nadwagą i otyłością a umieralnością ogólną i z powodu chorób układu krążenia [1-3]. Nad­wadze i otyłości często towarzyszą zaburzenia metabo­liczne, np. nieprawidłowy poziom cholesterolu frakcji LDL i HDL, trójglicerydów, nadciśnienie tętnicze, zabu­rzenia tolerancji glukozy, które w znacznym stopniu wy­jaśniają związek pomiędzy otyłością a chorobowością i umieralnością z powodu chorób układu krążenia [3]. Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie ma związek ze stanem zdrowia, a szczególnie niekorzystna jest tzw. otyłość typu brzusznego [1, 3]. Opracowanie strategii zwalczania otyłości, a następnie monitorowa­nie jej skuteczności wymaga oceny rozpowszechnienia nadwagi i otyłości w kraju i w regionach.CelOcena częstości występowania nadwagi, otyłości i oty­łości brzusznej w Polsce. Założenia, zasady doboru grupy i metody realizacji projektu WOBASZ zostały opisane w pracy S. Rywika, zamieszczonej w tym suplemencie. Ba­danie przekrojowe było realizowane w latach 2003-2005.MetodyBadaną grupę stanowiła reprezentatywna próba po­pulacji Polski licząca 13 545 mężczyzn i kobiet w wieku 20-74 lat zbadanych w programie WOBASZ.Pomiary wzrostu i masy ciała zostały wykonane przez przeszkolony personel wg standardowych proce­dur. Masę ciała mierzono bez obuwia i wierzchniego okrycia, na wadze lekarskiej lub przenośnej, atestowa­nej firmy Baurer, z dokładnością do 0,1 kg. Wzrost był mierzony w pozycji stojącej bez butów z dokładnością do 0,5 cm. Pomiaru obwodu pasa na poziomie pępka dokonano za pomocą giętkiej taśmy centymetrowej z dokładnością do 0,5 cm. Wskaźnik masy ciała BMI (Body Mass Index) obliczono według wzoru: BMI=masa ciała/wzrost [kg/m2]. Za kryterium wystąpienia nadwa­gi przyjęto wartości BMI od >25 do <30 kg/m2, otyłości: BMI od >30 do <40 kg/m2 otyłości znacznej: BMI od >40 kg/m2. Wartości BMI <25 kg/m2, zakwalifikowane zosta­ły jako prawidłowa masa ciała. Otyłość brzuszną rozpo­znawano, jeżeli obwód w talii wynosił >102 cm u męż­czyzn i >88 cm u kobiet. Obliczenia standaryzowanych na wiek odsetków nadwagi i otyłości przeprowadzono przy pomocy pakietu statystycznego SAS wersja 8.2.WynikiZ ogółu zbadanych 13 545 osób od 137 osób (ok. 1%) nie uzyskano wszystkich danych i wykluczono je z ni­niejszej analizy. Ostatecznie do analizy zakwalifikowa­no 13 408 osób, w tym 7088 kobiet (53%) i 6320 męż­czyzn (47%). W tabeli I przedstawiono szczegółowo czę­stość występowania prawidłowej masy ciała, nadwagi, otyłości i otyłości znacznej wg województw i w całejAdres do korespondencji:dr Urszula Biela, Zakład Epidem iologii i Badań Populacyjnych, Instytut Zdrowia Publicznego W ydział Ochrony Zdrowia, Collegium  M edicum  Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Grzegórzecka 20, 31-531 Kraków, tel. + 48  12 424  83 21; faks +48 12 421 86 60, e-mail: mxbiela@cyf-kr.edu.plKardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl. 4)S 2 U rszula Biela i wsp.Polsce. W Polsce odsetek osób z prawidłową masą cia­ła był wyższy wśród kobiet (49,7%) niż wśród mężczyzn (38,4%). W województwie mazowieckim odnotowano najniższe odsetki prawidłowej masy ciała zarówno u mężczyzn (34,1%), jak i u kobiet (43,2%). W populacji całego kraju nadwagę rozpoznawano częściej u męż­czyzn (40,4%) niż u kobiet (27,9%). Najwyższy odsetek mężczyzn z nadwagą był w województwie małopolskim (48,1%), a najniższy w wielkopolskim (35,7%). Rozpo­wszechnienie nadwagi u kobiet wahało się od 23,3% w województwie dolnośląskim do 31,3% w wojewódz­twie podkarpackim. Częstość występowania otyłości w Polsce była podobna u kobiet (20,2%) i u mężczyzn (20,6%). Częstość występowania otyłości była dwa razy większa u mężczyzn w województwie wielkopolskim niż w województwie małopolskim (28,2% vs 14,2%). Odsetek kobiet z otyłością był najwyższy w wojewódz­twie opolskim (24,0%), a najniższy w województwie podkarpackim (16,1%). Otyłość znaczna (BMI> 40) w ca­łym kraju częściej występowała u kobiet (2,2%) niż u mężczyzn (0,6%). U mężczyzn najwyższy odsetek oty­łości znacznej stwierdzono w województwach podla­skim i opolskim (po 1,5%), a u kobiet w województwie mazowieckim (4,4%). Odsetek osób z otyłością brzusz­ną na terenie całego kraju był wyższy u kobiet (40,4%) niż u mężczyzn (28,3%). Najwyższy procent mężczyzn z otyłością brzuszną był w województwie wielkopol­skim (37,0%), a najniższy w podkarpackim (19,7%). U kobiet częstość otyłości brzusznej była najwyższa w województwie opolskim (46,0%), a najniższa w łódz­kim (35,8%) (Rycina 1.).DyskusjaBadanie WOBASZ jest pierwszym badaniem, w któ­rym dane dotyczące otyłości i nadwagi zebrane zostały z próby reprezentatywnej dla całej Polski i wszystkich województw. W obecnym badaniu nadwaga lub otyłość (BMI> 25) dotyczyła 61,6% mężczyzn i 50,3% kobiet, a różnica ta wynikała z wyższego odsetka mężczyzn z nadwagą, gdyż częstość występowania otyłości była podobna u kobiet i mężczyzn. Odsetki osób z nadmier­ną masą ciała były niższe, zwłaszcza u kobiet, w porów­naniu do obserwowanych kilkanaście lat wcześniej. Pod­czas 10-letniej obserwacji w badaniu POL-MONICA (1984-1993), zarówno w populacji wielkomiejskiej, jak i pozawielkomiejskiej wystąpiło zwiększenie wartości wskaźnika masy ciała u kobiet i mężczyzn [4, 5]. Podobny wzrost wskaźnika masy ciała odnotowano w większości badanych populacji w projekcie MONICA [5]. Odsetek nadwagi i otyłości u mężczyzn w badaniu POL-MONICA Warszawa wynosił ok. 67% na początku lat 90. XX w. i zwiększył się do ok. 72% w 2001 r. U kobiet odsetek ten zmniejszył się z ok. 64% do ok. 60% w 2001 r. [4, 6].Tabela I. Częstość prawidłowej masy ciała, nadwagi, otyłości i otyłości znacznej wg wskaźnika BMI u kobiet i mężczyzn wg województw i w Polscewojewództwo prawidłowa masa ciała nadwaga otyłość otyłość znaczna NM [%] K [%] M [%] K [%] M [%] K [%] M [%] K [%]1. dolnośląskie 36,0 53,6 39,5 23,3 24,0 20,5 0,5 2,5 7492. ku jaw sko-pom orskie 35,1 52,5 42,7 24,9 21,4 20,1 0,9 2,5 9 0 43. lubelskie 44,8 47,0 36,5 29,2 17,3 22,8 1,4 1,0 9374. lubuskie 35,4 49,1 42,7 27,9 20,9 21,4 1,0 1,6 8405. łó d zkie 38,1 51,7 42,4 29,3 19,1 16,9 0,3 2,1 10266. m ałopolskie 37,2 46,7 48,1 29,2 14,2 21,6 0,5 2,5 7277. m azow ieckie 34,1 43,2 42,0 29,3 23,6 23,1 0,2 4,4 8578. opolskie 4 0 ,4 4 6 ,0 39,3 27,1 18,7 24,0 1,5 3,0 7679. podkarpackie 41,0 49,9 42,5 31,3 15,7 16,1 0,8 2,7 73310. podlaskie 39,1 51,8 39,6 26,3 19,7 20,2 1,5 1,8 80111. pom orskie 44,1 51,3 36,8 28,6 18,5 18,7 0,6 1,4 86912. śląskie 38,7 53,0 40,2 27,9 20,6 17,4 0,5 1,8 76913. św iętokrzyskie 40,9 53,1 38,6 26,5 20,5 20,3 0,0 0,1 78314. w arm iń sko -m a zu rsk ie 42,3 53,1 37,4 26,5 20,1 18,8 0,3 1,5 86715. w ielkopolskie 35,1 51,2 35,7 27,0 28,2 20,3 1,0 1,4 91216. za ch o d nio p o m o rskie 43,9 46,9 37,5 29,5 17,9 22,2 0,7 1,5 867Polska 38,4 49,7 4 0 ,4 27,9 20,6 20,2 0,6 2,2 13408Kardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl. 4)Częstość w ystępow ania nadwagi i otyłości u kobiet i m ężczyzn w wieku 20-74  lat S 3DLN -  dolnośląskie, KPM -  kujaw sko-pom orskie, LUB -  lubelskie, LBS -  lubuskie, LDZ -  łódzkie, MLP -  m ałopolskie, MAZ -  m azowieckie, OPO -  opolskie, PDK -  podkarpackie, PDL -  podlaskie, POM -  pom orskie, SLK  -  śląskie, SW K -  św iętokrzyskie, W M Z -  w arm ińsko-m azurskie, W LK -  wielkopolskie, ZPM  -  zachodniopom orskieRycina 1. Częstość otyłości brzusznej (obwód talii >102 cm mężczyźni, >88 cm kobiety) według płci i województwW badaniu populacji pozawielkomiejskiej POL-MONICA Kraków w 1993 r. nadwaga lub otyłość występowała u ok. 57% mężczyzn i jej częstość wzrosła do ok. 65% w 2001 r., a u kobiet zmniejszyła się odpowiednio z 73% do ok. 61,5% [7-9]. W innych badaniach przepro­wadzonych w ciągu ostatnich lat częstość występowa­nia nadmiernej masy ciała (BMI >25) w Polsce szaco­wano na 54-58%  u mężczyzn i 44% -49%  u kobiet [10-12). Wyniki te były zbliżone do wyników obecne­go badania. Szczególnie niekorzystnym zjawiskiem jest wysoka częstość występowania otyłości brzusz­nej u kobiet. W innych badaniach otyłość brzuszną rozpoznawano u 18,3-56% kobiet i 19-43,6% mężczyzn [4, 12]. Jednak to zróżnicowanie wyników badań może być związane z różnymi metodami i kryteriami pomia­ru otyłości brzusznej oraz niejednakowym zakresem wieku badanych.W populacji polskiej wykazano zwiększone ryzyko zgonu u osób z wysokim wskaźnikiem BMI [2]. Ponad­to co piąty Polak w średnim wieku cierpi na otyłość,w związku z czym osoby te wymagają szczególnej po­mocy w obniżeniu masy ciała. U osób z nadwagą waż­na jest kontrola masy ciała i zapobieganie dalszemu jej przyrostowi oraz kontrola innych czynników ryzyka chorób układu krążenia. Zróżnicowanie w częstości wy­stępowania nadwagi i otyłości pomiędzy poszczególny­mi województwami wskazuje na różne obciążenie re­gionów ryzykiem skutków zdrowotnych otyłości. Istnie­je ponadto potrzeba badań na temat przyczyn spadku częstości występowania otyłości i aktualizacji badań częstości występowania tej patologii w Polsce.Piśmiennictwo1. B ab iń sk a  Z, H eb an o w ski M. O ty ło ść  -  św iato w a epidem ia. M e d  D yp l 2001; 9: 12-21.2. Pająk A, Topór-M ądry R, W aśk ie w icz A, et al. W spó łczyn n ik  m asy  cia ła  a ryzyko zgonu. B ad an ie  PO L-M O N IC A  w  populacji polskiej w  średnim  w ieku. K a rd io l Pol 2005; 62: 101-5.3. Prew encja chorób układu  krążenia. W ytyczn e ESC. K a rd io l Pol 2 004; 61 (Su pp l. 1).Kardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl. 4)S 4 U rszula Biela i wsp.4. K o m p le k so w a  o ce n a  sta n u  zd ro w ia  lu d n o śc i W a rsza w y  w  roku 1993 i je g o  zm ia n  w  latach  1 9 8 4 -1 9 9 3 . C zę ść  V. P o d ­staw o w e w yn ik i trze c ie g o  b a d a n ia  p rzekro jo w ego  p rzep ro ­w a d zo n e g o  w  1993 roku  o raz 10-letn ie  tre n d y  pozio m u  c z y n ­n ik ó w  ry zy k a  w  p o p u la c ji p ra w o b rze żn e j W a rsza w y  (1 9 8 4 -1 9 9 3 ). B ib lio te k a  K a rd io lo g ic zn a  55, In sty tu t  K a rd io lo ­g ii, W a rsza w a  1995.5. Tunsta ll-P ed o e H (ed.). M O N IC A  M onograph and m ultim edia  sourcebook. W HO , G en eva 2003.6. Stan  zdro w ia  ludności W a rsza w y w  roku 2001. Program  POL- M O N ICA  BIS W arszaw a. C zę ść  I. Podstaw ow e w yn ik i badania  przekrojow ego. B ib lio te ka  K a rd io lo g iczn a  79, In sty tu t  K a rd io ­lo g ii, W arszaw a 2002.7. Pająk A, K aw a le c E, Topór-M ądry R, et al. (eds.) Projekt POL- M O N IC A  Kraków . W yn iki badań p rzekro jo w ych  p rzep ro w a­d zo n ych  w  latach  1 9 8 3 -1 9 8 4 , 1 9 8 7 -1 9 8 8 , 1 9 9 2 -1 9 9 3  w  p opu­lacji m ężczyzn  i kobiet w  w iek u  3 5 -6 4  lat, m ie szk a ń có w  w o ­je w ó d ztw a  ta rn o b rzesk ie go . Z a k ła d  Ep id em io lo gii K lin iczne j i Badań P o p u lacyjn ych, S zk o ła  Zd ro w ia  P u b liczn e go  CM  UJ, K rakó w  2 0 0 0 .8. Ryw ik S, Pająk A, Broda G, et al. C zę sto ść  w ystępow ania n ad ­w agi i otyłości w  w ybranych  populacjach  Polski -  PO L-M O N IKA  BIS Projekt. M e d  M etabol 2003; 2: 8-15.9. Stan  zdro w ia  lu dn o ści b yłego w o jew ó d ztw a tarn o b rzeskie go  w  roku 2001. C zę ść  III. Podstaw ow e w ynik i b ad an ia  przekro jo ­w ego. Program  P O L-M O N ICA  BIS. B ib lio te ka  K a rd io lo g iczn a  81, In sty tu t  K a rd io lo g ii, W arszaw a 2002.10. B ab ińska  Z, Z d ro je w sk i T, B ab icz-Z ie liń ska  E, et al. N adw aga  i o ty ło ść oraz św ia d o m o ść w łasn ej nadw agi u d orosłych  Pola­ków  w  1997 roku -  o ce na za p om ocą so n d a żu  reprezentatyw ­nego. C zyn  R y z  1998; 4: 41-9.11. K a czm a rczyk -C h a ła s  K, D ryga s W . Trendy zm ia n  cech an tropo­m etrycznych, nad w agi i oty łości w śród m ie szka ń có w  Łodzi, 1 991-2001. B ad an ie  program u CIN D I-W H O . M e d  M etabol 2003; 2: 42-6.12. W yrzykow ski B, Zdrojew ski T. Nadw aga i otyłość. Badanie NATPOL PLUS 2002. www.natpol.plKardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl. 4)

Częstość występowania nadwagi i otyłości u kobiet i mężczyzn w wielu 20-74 lat : wyniki programu WOBASZ

https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/171841/biela_et-al_czestosc_wystepowania_nadwagi_i_otylosci_u_kobiet_i_mezczyzn_w_wielu_20-74_lat_2005.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Częstość występowania nadwagi i otyłości u kobiet i mężczyzn w wielu 20-74 lat : wyniki programu WOBASZ

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Jagiellonian Univeristy Repository