L-awtur jagħmel analiżi stilistika tal-poeżija “Jekk” ta’ Karmenu Vassallo.peer-reviewe

Briffa, Charles

OAR@UM

'Jekk . . . ' ta' Karmenu Vassallo N ota Stilistika 45 Charles Briffa !L-LINGWA tippermetti bosta tipi ta' repetizzjoni formali1 li spiss iqanqlu, speċjalment fl-arti, repetizzjonijiet f'livelli oħra. L-istilista jeħtieġlu l-għodda tal-lingwistika mhux biex joħroġ nomenklatura twila bħalma kien isir fir-retorika tradizzjonali, imma sabiex jifhem ir-realtajiet li biċċa artistika tpoġġilu quddiemu. L-arti hija konxja u fi-istruttura tinsab parti mill-messaġġ ta' l-artista. 2 Hija tiffunzjona ġo kultura3 u l-kontroll tal-messaġġ permezz ta' 1-istru~tura huwa indikattiv tal-ħakma li l-bniedem soċjali għandu fuq l-ambjent tiegħu. B'repetizzjoni nifhem kopja eżatta ta' element (kelma, frażi jew sentenza) li nghata qabel f'test. Jekk ikun hemm repetizzjoni parzjali jkollna paralleliżmu. 4 Ir-repetizzjoni tista' tmur kontra 1-prinċipju ta' konċiżita fil-poeżija li fil-qosor tiftaħ intensita kbira. Iżda fl-użu emottiv tal-lingwa, b'mod partikolari fi-arti verbali, it-tennija ta' elementi ttella' stati ta' emozzjoni. Aktar milli tikxef faqar ta' riżorsi lingwistiċi, ir-repetizzjoni tpoġġi sentiment b'qawwa. Ir-repetizzjoni għal wieħed u tletin darba ta' "jekk," fil-poeżija 'Jekk ... 'ta' Karmenu Vassallo, għandha 1-elokwenza tagħha. "Jekk" timplika bidu ta' twissija, u twissija jista' joffriha 1-imġarrab (f'dan il-każ, il-poeta li hu l-ewwel persuna) lit-tieni persuna. Is-sensiela ta' twissijiet għalhekk tissuġġerixxi intensita emozzjonali li forsi għamlet żmien miżmuma - sentiment ikkalzrat itanbar fuq hitan il-lingwa ħa jahrab f'psikoloġija wiesgħa. 5 Iżda r-repetizzjoni f'' Jekk ... ' ma tinsabx biss fil-livelllessikali. Bħala kelma, l. "Formali" hawnhekk qiegħda tintuża fis-sens tekniku. Dan 1-istudjujagħrafit-tliet livelli ewlenin tal-lingwa skond kif imfissra mill-moviment Neo-Firthjan fi-Ingilterra: SUSTANZA (fonoloġija/grafoloġija) - FORMA (grammatika u lessiku) - SITWAZZJONI (semantika). li-kategoriji jidħlu f xulxin u din hi biss rappreżentazzjoni ġeneralizzata tal-kategoriji u wieħed jista' jikseb aktar dettalji fM.A.K. Halliday: Categories of the Theory of Grammar (The Bobbs-Merrill Reprint Series in Language & Linguistics, New York 1961) p. 244. 2. Marshall McLuhan: Understanding Media (The New American Library, New York 1964) pp. 23-35. 3. V. Lowenfeld, W. Lambert Brittain: Creative and Menta! Growth (Macmillan Publishing Co., New York, 1975) pp. 19-22. 4. G. N. Leech: A Linguistic Guide to English Poetry (Longman, London 1969) p. 77. 5. Dan il-kunċett spjegajtu f aktar tul f"Ir-Repetizzjoni fil-Poeżija ta' Mario F. Bezzina" fin . .. Tagħna (21/2/87). 46 KARMENU VASSALLO !l-Malti "jekk" tintroduċi 1-kondizzjonal ta' bixra possibbli li ssaħħaħ i l-ħsieb li 1-poeta huwa mġarrab - każ fejn l-istruttura sintattika ssaħħaħ l-istruttura semantika, il-forma tikkumplimenta l-kontenut, il-kitba tiġġenera t-tifsira. Allura, fuq il-livell sintattiku huwa 1-kondizzjonalli huwa repetut għal wieħed u tletin darba f' għoxrin strofa. Lessikalment hija "jekk" biss li qiegħda mtennija. Għalhekk ir-repetizzjoni tal-kondizzjonal ixxaqleb għall-paralleliżmu. 11-mekkaniżmu tal-paralleliżmu jidħol f'forgrawnd lingwistiku6 u jissawwar minn element kostanti (ir-repetizzjoni ta' l-istess kelma, fdan il-każ) u element varjanti: 7 i. Paralleliżmu = element kostanti + element varjanti (P = k + v) 11-paralleliżmu verbali li fiha 1-poeżija jissawwar b'repetizzjopijiet f'pożizzjonijiet ekwivalenti. Ir-repetizzjonijiet qegħdin fil-bidu ta' silta relevanti. Din is-silta tieħu xejriet prosodiċi differenti: daqqa vers jew tnejn u kultant strofa sħiħa. Ir-repetizzjoni tinħass fil-bidu ta' vers jew strofa u tagħti l-element kostanti, filwaqt li fil-kumplament hemm il-biċċa varjanti tas-silta. Jekk nanalizzaw daqsxejn l-istruttura lingwistika nkunu nistgħu nifhmu 1-paralleliżmu sintattiku. Fil-Malti l-mod kondizzjonal (K) li juri possibbilta huwa magħmul minn protasis (jew kondizzjoni) u apodosis (jew riżultat tal-kondizzjoni) li I-għaqda strutturali tagħhom tista' tkun waħda minn dawn: 8 a. protasis + apodosis (p + a) -Jekk tidħol fil-ġlieda, Taqlagħha bis-sħiħ. b. apodosis + protasis (a + p) -Warajk jiġu jnemmsu jekk toħroġ fit-triq. Biex nissimplifikaw l-argument nippreżenta din is-sekwenza:9 li. K- [~: ;1 U biex nevitaw aktar komplikazzjoni grammatikali nieqaf hawn fir-regola 6. Ara: Oliver Friggieri: L-Idea tal-Letteratura (Pubblikazzjoni Bugelli, Malta 1986) pp. 37-40, għal tifsira sħiħa ta' l-idea tal-forgrawnding letterarju. 7. Leech op. cit., p. 67. 8. G. Aquilina: The Structure of Maltese (The Royal University of Malta, 1959) pp. 332-333. 9. Dan ifisser li 1-kondizzjonal (K) jista' jiġi espress bi-alternattivi (imfissra bil-brekits imgħawġin) protasis (p) magħquda ma' ( +) apodosis (a) jew apodosis magħquda ma' protasis. /l-Malti 'Jekk ... ' - Nota Stilistika 47 ġenerattiva tal-kondizzjonal. Jekk issa nikkombinaw regola (i) ma' regola (i i) jista' jkollna din il-figura: l k p l a v------l p a i k p l li turi li l-element varjabbli ħiereġ kemm mill-protasis u kemm mill-apodosis fiż­żewġ alternattivi. Tradizzjonalment meta l-element kostanti jaħbat fil-bidu bħalma hu fil-kondizzjonal permezz ta' "jekk" jissejjaħ anafora. Hekk ir-repetizzjoni ta' kelma, "jekk," hija akkompanjata bir-repetizzjoni ta' struttura sintattika, il-kondizzjonal, li minħabba r-regoli tal-binja fil-Malti ssawret anafora. Għaldaqstant il-paralleliżmu verbali huwa interkonness ma' dak sintattiku, u ma nistgħux nifirdu 'l wieħed mill-ieħor. Il-poeżija hija magħmula minn 26 struttura fuq il-mudell (p + a) u ħames strutturi (a + p). Jiġifieri 1-pattern qed jiġi interrott u 1-paralleliżmu jitwaqqaf għal ftit, imbagħad jerġa' jissokta u jerġa' jitwaqqaf u jibqa' sejjer hekk sa l-aħħar. Dan it-tfixkil fil-pattern tal-paralleliżmu, aktar milli huwa nuqqas, iwaqqaf il-formalita tad-diskors biex jagħti aktar stħajjil ta' espressjoni ġenwina ta' sentiment. F'dan it-tbandil mill-paralleliżmu ghat-twaqqif u lura jidhru 1-burdati tal-poeta. 'Jekk ... 'hija mnebbha mill-poeżija memorabbli 'If. .. 'ta' Rudyard Kipling li tinsab fil-pubblikazzjoni tiegħu Rewards and Fairies (1910). Din il-poeżija lngliża hija pożittiva ħafna tant li hemm ġrajja li tgħid li ġeneral Ingliż, hu u jirrakkonta fuq l-esperjenzi tiegħu tal-gwerra, kultant kien ikollu xi jiem meta l-ħajja kienet tidher qiegħda tingħax għalxejn. F'mumenti ta' dwejjaq bħal dawn, dan il-ġeneral kien joħroġ mill-but kopja mgħaffġa ta' 'If ... ' u joqgħod jaqraha u jixtarrha. Kien iħobb jaqraha aktar minn darba u l-ħajja kienet tieħu tifsir ieħor. Tant kienet taħjih li kien bagħat għal qabda kopji tal-poeżija sabiex kull meta jiltaqa' ma' xi suldat iddisprat kien jagħtih kopja ħa jsib il-konsolazzjoni tiegħu. 10 10. A. Mee ed.: The Children's Encyclopedia (The Educational Book Co. Ltd., London) Vol. IX, p. 6285. 48 KARMENU VASSALLO !l-Malti li-ħsieb ta' Kipling kien li permezz ta' sensiela ta' "jekkijiet" mimlijin bi sfortuni għall-individwu u mqegħdin fparalleliżmu sintattiku joħroġ mudell li fuqu tista' tfassal is-sens ta' rġulija tiegħek: Yours is the Earth and everything that's in it, And - which is more - you'll be a Man, my son! Din il-konklużjoni ta' Kipling għandha ton bil-wisq differenti minn dik ta' Vassallo: Jekk ħaj trid titqabad u titlef sa tmut, biex tirbah għal dejjem hemm biss it-Tebut! Il-ħsieb huwa negattiv x'aktarx imqanqal mill-pessimiżmu li Vassallo huwa akkreditat li għandu. 11-poeta Malti jistqarr li dan il-pessimiżmu jżommu marbut mar-realta tal-ħajja, b'saqajh dejjem ma' l-art. Huwa pessimiżmu, ighid Vassallo, ·'fi ma hr(~tx bih biex ningħażelminn poeti oħra Maltin, imma għannejtu għax nibbtuh u qanqluh fi} a ħsarat i li, jekk ma ttaffewlix bih, ħallewli għallinqas b 'rihtu rasi flokha. " 11 Hawn hu 1-imġarrab lest illi jwissi. Imma b'daqsxejn ta' tirqim ieħor naraw x'xejra tieħu t-twissija tal-poeta. 11-pattern ta' 1-istress fil-prosodija Maltija jagħtina hjiel. li-vers tas-sitta fil-Malti huwa sillabiku aċċentwattiv għaliex fih pattern fir-regolarita kemm ta' l-għadd ta' sillabi u kemm ta' kwantita ta' aċċenti. Is-senarju ma hu xejn ghajr paralleliżmu ritmiku:'" tfassil ta' sillabi b'aċċenti ritmiċi fsuċċessjoni ma' oħrajn non-ritmiċi b'regolarita aktar minn dik meħtieġa fit-taħdit Malti ta' kuljum. 11-paralleliżmu fis-senarju jinsab fir-ritmu mhux fil-hsejjes konsonantali jew vokaliċi, u għalhekk m 'aħniex inqisu bħala repetizzjoni sħiħa. Nieħdu b'eżempju I-ewwel strofa ta' 'Jekk. . . . Jekk tfskot għax jaqbel, int b'ġffa tingħad: jekk fehmtek bla bfża' tfissfrha, tinbagħ 'd. li-forma aċċentwattiva hija regolari ħafna. Hemm ritmu perjodikali li jista' jnissel analoġija ma' ħbit il-qalb fejn jitwettqu avvenimenti (f dan il-każ, 1-aċċenti ritmiċi) regolari fil-ħin. Fonoloġikament dan jissejjaħ isokroniżmu li hija kondizzjoni li tagħti tul indaqs Iil xi elementi tal-prosodija. FI-ewwel vers il-paralleliżmu bejn I-ewwel nofs u I-aħħar nofs -Jekk tiskot l ghax jaqbel- juri sew dan il-prinċipju l!. K. Vassallo: "Daħla għal Vrusi" fTnemnim (Empire Press, Malta, 1970), p. 26. 12. K. Vassallo: Metrika Maltija (Emporium, Malta 1967) pp. 15-16; 0. Friggieri: Dizzjunarju ta' Termini Letterarji (PEG 1986) p. 50. !l-Malti 'Jekk ... ' - Nota Stilistika 49 isokroniku permezz ta' l-enfasi fuq l-elementi ritmiċi stabbli tal-vers tas-sitta. Grafikament dan ir-ritmu parallel nindikawh hekk (X l X) + (X l X), 13 fejn ir-repetizzjoni ta' l-istess forma qed toħloq kondizzjoni li tagħti waqt uniformi fit-tħarrik tal-vers bħaċ-ċaqliq tal-pendlu jew bilanċ ta' arloġġ. Hija uniformita fir-rata ta' aċċenti ritmiċi. L-ghelm tal-plass qiegħed juri l-lok ta' l-għaqda fil-katina metrika, imma rridu nuru rappreżentazzjoni oħra: (X l X) ... (X l X) fejn it-tikekjindikaw il-pawsa meħtieġa f'nofs il-qies. Imma ma hijiex din il-pawsa li l-aktar tagħti l-prop1jeta ta' paralleliżmu metriku minkejja li tippriserva 1-pattern stabbli tas-senarju mingħajr ma nistħajluh biss tennija tal-vers tat-tlieta. Għaliex fversi fejn din il-pawsa ma ssirx b'mod naturali, bħal f Jekk tkun twaj l jeb żejjed, xorta waħda jibqa' jeżisti l-mudell metriku (X l X) + (X l X). li-proprjeta tal-paralleliżmu għadha hemm. Imma fdan l-aħħar każ i l-mudell grafiku jista' jintwera hekk: (X l [X) (X] l X). 14 li-mudell ewlieni tagħna jiġbor sa issa żewġ patterns: HI. (X 1 X) + (X 1 X) C::::::::: (X l X) ... (X l X) (X l [X) (X] l X) Din hija daqsxejn ta' varjazzjoni li l-effett tagħha ġenerali huwa li tnaqqas ħarira mill-monotonija tal-poeżija. Varjazzjoni oħra tinħoloq bl-alternazzjoni ta' vers pjan ma' ieħor tronk. Dak li għidna sa issa japplika għall-pjan. It-tronk ukoll għandu l-mudell ewlieni (X l X) + (X l) li jiġbor fih żewġ patterns rappreżentati bil-versi, int b 'ġifa tinghad u 111 'ghandekx gharbiel fin: IV. (X l X) + (X l ) .c:::::::: (X l X) ... (X l ) (X l [X) (X] l ) !t-tieni verżjoni twaqqa' l-pawsa lessikali tal-vers. Din il-varjazzjoni tagħti l-qawwa lill-paralleliżmu. Duplikazzjoni jew repetizzjoni eżatta ma tagħtix paralleliżmu, għax il-paralleliżmu jitlob elementi varjabbli fil-pattern: elementi li joħolqu kuntrast u li huma paralleli f'dak li għandu x'jaqsam mal-qaghda tal-mudell. Jekk issa nieħdu strofa sħiħa biex naraw il-pattern ritmiku tagħha komplet ikollna struttura interessanti li nistgħu nissimbolizzawha hekk: 15 13. X tfisser sillaba mingħajr aċċent ritmiku u (l) tfisser sillaba b'aċċcnt ritmiku. Il-brekits joħorġu aktar il-paralleliżmu tas-senarju, u 1-plass juri l-għaqda bejn iż-żewġ nofsijiet. 14. 11-brekits kwadri jiġbru fihom kelma waħda. 15. Din ir-rappreżentazzjoni turi li 1-paralleliżmu mhux minnu li huwa "marbut l-iżjed ma' repetizzjoni sintattika"' (Friggieri: L-Idea rat-Letteratura p. 36). Il-paralleli±mu fil-letteratura Maltija nsibuh f"kull livell lingwistiku. 50 KARMENU VASSALLO X/XXIX X l X X l X/XXIX X l X X l /l-Malti Il-forma (iii) talterna ma' (iv), u t-twaħħid taż-żewġ forom joħolqu 1-paralleliżmu. It-twaħħid huwa mtenni fi-istess strofa. Imbagħad, billi din l-istruttura fonolo-ġika hija dduplikata għal għoxrin darba, għandna repetizzjoni. Hekk għandna: a. paralleliżmu fis-senarju b. paralleliżmu fit-twaħħid tal-pjan mat-tronk ċ. paralleliżmu fit-tennija tat-twaħħid tal-pjan mat-tronk d. repetizzjoni ta' l-istruttura ritmika ta' 1-istrofa II-paralleliżmu fonoloġiku jispikka ħafna u jissaħħaħ bil-forma tar-rima mhaddma (a - b - ċ - b): rima mqabbża mit-tieni għar-raba' vers li billi huma tronki 1-poeta jinqeda b'rimi maskili t-tul kollu. Skond din 1-għamla tar-rima qiegħed jiġi mmarkat il-ħsieb. L-ewwel żewġt ivrus ġeneralment jiġbru idea sħiħa u t-tieni tnejn idea oħra li tipparallelizza (u kultant tikkumplimenta) 'l-ewwel waħda. Hekk ir-rima qiegħda taqsam 1-istrofa fi tnejn, u l-linja tal-ħsieb fi-ewwel parti tidħol f'paralleliżmu mal-linja tal-ħsieb tat-tieni parti biex it-tnejn f'daqqa jwasslu 1-filosofija tal-poeta. Barra minn hekk, nifhmu li repetizzjoni formali spiss tkarkar magħha repetizzjoni fonoloġika. Ir-repetizzjoni ta' element tikkaġuna r-repetizzjoni tal-hsejjes tiegħu, kemm il-fonemi segmentali u kemm dawk sopra-segmentali. Eku verbali jidwi b'eku fonoloġiku. U kollox jikkontribwixxi għas-sinfonija ta' l-iskema fonoloġika. Din l-iskema tagħti sens ta' repetizzjoni akustika. Donnha eku ħiereġ mil-lingwa letterarja. Bi skema, hawnhekk, qed nifhem mudell sustanzjali ( fonoloġiku/ grafoloġiku) jew formali (grammatiku jew /u lessikali). F' din l-iskema r-repetizzjonijiet jiġu fforgrawndjati għax jiddependu mill-espressjoni lingwistika li hija 1-fonoloġija/grafoloġija u l-grammatika u 1-lessiku, jiġifieri 1-binja tal-wiċċ. Għalhekk il-paralleliżmu, ħiereġ mir-repetizzjoni, jidher bħala regolarita mhux devjazzjoni għaliex il-kreattivita lingwistika flimkien ma' dik artistika tidħol fi skema ta' arranġamenti mhux tas-soltu li jwasslu preżentazzjoni qawwija u armonjuża ta' ideat. Karmenu Vassallo dan ix-xogħol jirrepetih għal għoxrin strofa. Tmenin vers senarju mfasslin fuq il-mudelli li tkellimna fuqhom. U kull strofa tirrepeti l-istess filosofija: f'kulma tagħmel issib 'il min itellgħek il-ġenna u 'l rninjitfgħek f'qiegh ta' infern. Il-poeżija tidher donnha litanija sħiħa ta' tgergir għaliex kull ħaġa li hawn f'ħajjitna hija kollha mqanqla mill-istess: ħadd ma jaħsillek wiċċek biex !l-Malti 'Jekk ... ' - Nota Stilistika 51 tkun aħjar minnu. Kull aspett minn ħajjitna huwa ħolqa f'kantaliena waħda. L-individwu ġeneralment jintrema jew għallanqas ma jitqiesx bil-potenzjalitajiet tiegħu kollha. Mhux dejjem tagħrfu s-soċjeta, mhux dejjem tapprezzah. L-individwu jitbandal minn riżq għal reżħa skond il-burdati soċjali. li-mewt biss trid tagħtih rebħa fuq din il-ħakma li s-soċjeta għandha fuqu. li-kittieb iħossu insinjifikanti bħala individwu. Imma bħala poeta jinqeda bil-paralleliżmu ħajixħet parodija fuq is-soċjeta. F'dan il-każ il-paralleliżmu huwa indispensabbli għall-proċess totali tal-komunikazzjoni poetika. Il-paralleliżmu f'din il-poeżija huwa evidenti u twil, forsi wkoll idejjaq xi daqsxejn speċjalment għaliex jista' joħloq distrazzjoni fil-komunikazzjoni. Iżda 1-implikazzjoni tiżżerżaq ftit ftit malli nifhmu l-iskop tal-poeta. Għalkemm hemm għoxrin strofa kollha jagħtu aspetti ta' l-istess filosofija, kull aspett jidħol f'relazzjoni ta' ekwivalenza. li-konnessjoni hija waħda ta' similarita bejn l-aspetti kollha. F'din is-sensiela ta' similaritajiet il-bniedem jidher mifni bil-ħsarat li l-kotra titfgħu fihom, tifgalu 1-kapaċitajiet tiegħu u x 'sens hemm f'ħajja bħal din? U 1-konklużjoni li 1-poeta jwassal lill-qarrej għaliha permezz tal-paralleliżmu twil (u 1-qarrej forsi jasal għaliha qabel tmiem il-poeżija) hija ta' aħjar mejjet tassew milli ħaj taparsi. 16 Jekk inneħħu r-repetizzjoni u 1-paralleliżmu noħonqu bosta mill-valuri artistiċi tal-poeżija. Il-poeta qed jesprimi suġġett li laqtu ħafna. Laqtu għax fnieh u ħass li jrid jinfexx f'proċedura iterattiva bħal f'ritwal. ll-qarrej jisma' u jara r-repetizzjoni u 1-paralleliżmu għax iż-żewġ elementi jtellgħu relazzjoni speċjali bejn espressjoni u kontenut: il-forma ta' barra tal-poeżija mhux biss qed tagħti 1-implikazzjoni ta' ħsarat repetuti f'ħajja taparsi, iżda qed timita 1-bixra attitudinali tagħha, tant li donna naraw u nisimgħu s-"sura" ta' l-ideat. L-espressjoni ttanbar il-kontenut: il-ħoss jimita s-sens. F'dan tinsab il-ġustifikazzjoni artistika għall- istruttura ta' l ekk. . . 16. Vassallo: Tnemnim, p. 27. 

'Jekk...' ta' Karmenu Vassallo - Nota stilistika

https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/62888/1/Jekk%20ta%27%20Karmenu%20Vassallo.pdf

'Jekk...' ta' Karmenu Vassallo - Nota stilistika

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

OAR@UM