(T;;t1dita tal-Prof. Ġuże Galea fi-okkażjoni ta' l-Ewwel~ Sem'r.ar tad Dram::~ mniec:!: mlr-Rediffusion f'Ottubru ta' 1-1968}. IHeatru hu għajn ta' tagħlim u ta' treġija fil-tlajja tal-bniedem; l-iskop iegħu mhux biex idaħħak jew ibikki. mhux biex iqajjem >1-1914, dak i>l-per·i•jodu ta' tensjoni artis-tika ta' qabel l-Ewwel Gwerra Kbira. Donnu kien preżentiment l i għal erba'. sni·n kul·l ħajja u kulil a't1Jivi1ta artti•stika ke,lil•ha tkun sos-piża f'dawk l-erba' snin ta' qt-iil u ħerba, u għa•llhekk il-għonief i'ntel1lettwa'l>i donnhom gl1amlu sforz biex qabel ma jaqa' d-dlam ta1l-ħerba. jixegħl·u ħuġġieġa l•i ssaiħħan u tagħti dawl qawwi f'kul•l fergħa artistika. Bħala riżui!Jta't ta' dik •1-arttivi•ta i'nteillettwall'i ħarġu opri ta' ġenju sub.f>imi rl'i kienu qi's'hom beraq l'i jleħħ qabel tfaqqa' t-tempesta. F'dak il-perijodu ta' qabel ii-Gwerra wieħed jinnota tliet inno-vazzjonijiet li għandhom x'jaqsmu ma:l-palk: l-abbandun tax-xejriet qodma fiil-għamla u fin-n·isġa tail-kummiedja u tat-traġedja, id-di,namiżmu u l-moda ta' esper·imenti ġodda f'dak li ·hu żvi>lupp drammatiku, u l-organizzazzjoni ta' kumpaniji mmexx'ii'in minn "producNs" professjona·l i f 'te'atr'i r·i·servati g ħa lirhom biss. 1·1-kr·itiku lngi'iŻ Kenneth lgnan kiteb hekk: "From a critic's po•int of view, the history of the 20th century drama 'i's the h'istory of a wi>Japs-ing vocabulary. Categories that were formerly thoug,ht sacred and sepamte began to me•lt and f'l.ow toget'her like images i·n a dream". 111-kummiedja u Hraġedja ma baqgħux kull waħda minnhom mag·ħluqa f'brku għa>li 1ha nn'ihs'ha, ·iżda resqu l·ejn xulxi,n, t'ħalltu u ngħaqdu t-tnejn Himkien biex inisslu dak id-dramm d'i,narmiku modern li għandu mit-tnejn imma ma jpoġġi fuq l-ebda waħda mi·nnhom. Hekk iiJ'ium ma ni's·tgħux ni1kkwad:ifikaw ċerti drammi ġodda f'ka,tegoriji antiki; ma ni•stgħux ngħidu għal li,ema klassi japparti•enu, per eżempju, id-dramm "Waiti·ng for G·o'dot" jew "The Hostage" jew "A Taste of Honey"għax għalkemm fi!hom elementi komiċi u drammatiċi, l-essenza tagħhom hi karatteristika tagħhom biss. Fl-e\M'Jel għaxar sni'n tas-seklu tagħna beda jagħmel isem mgħallem ġdi'd fi-arti drammatika- Anton Ohekhov - li beda joħroġ dawk ,id-drammi li fasslu sura u saru "pattern" għa·l bosta u bosta oħra}n li was'l'u wara. Di'k ·is-sura ġdida kienet mirnsuġa minn pro-blemi, teoriji, ideat. spekulegħu hu Augustus Strind-berg; ngħi·d segwaċi hs-sens ·i·i hu wkoll ħaddan ideat ġodda iżda ma fassal,homx fuq il-mudell ta' dawk ta' Cherkhov. Strindberg għandu żewġ motivi i'i jispikkaw f'id-drammi tiegħu: wieħed hu n-na~uraliżmu għeri, ossessjona't, kważi newrotiku kif jidher fid-dramm i "The Feat'her ", "M i·ss J u'lrie ", u "C red i1tors ''. 11-motiv \-'ieħor hu mibni fuq is-s:mboliżmu, dak i•s-s,imboliżmu li jġib konfużjoni fil-moħħ bħalma jidher fi "Dream Plaz", "T,he Ghost Sonarta" u "Da nee of Dearh". F'dawn id-dramm i ta' Str·indberg wieħed Fnnota 'i-ġenju konfuż u xewqan ifi1ttex u jistħarreġ dwar i~l-valuri tal-ħajja moderna u dwar 1-irn:rapriż·i, 1-innovazzjoniji'et u r\-kriżi li qegħdin jiġru kuljum f d-d ;rnja tagħna. Dawk il-pijunieri tad-drama moderna lbsen, Chekhov, u S':rind-berg ke:':'hom segwaċi li kienu mnebbhin mill-ideal taghhom u li ngħaqdu mal-moviment il\-ġdird li rtqanqal fost is-sosteni1:urri tal-palk, u hekk naraw fuq irl-pa'\lk }inħadmu 1-opri ta' John Galswort'hy, Hartley Granville-Barker, Stanley Haughton, Harold Brig'house u magħhom Gorky u Apolll'i,naire. lx-xogħlijiet ta' dawn ko•l,\lha jsecldqu u }irrirnforzaw dik 'ir\-mewġa surrealistik0 l·i qamet f'i-aħħar snin tas-seklu li għadda u invadiet irt-teatru progressiv HI-bidu ta' dan is-seklu l·i aħna f'i 1h. Id-dramm ta' Haughton j:lttrat' a dwar ii\-k'onfliH rtal-klrassi fil-kamp tax-xogħol: mi1n jaħdem u mirn i·ħarddem, u fi żmienu ke'Hu irnfluwenza -fuq il-mov:ment labor'i'st fi lngir\tena. "Hindle Wakes'' hu appuntu l-mu-dell ta'l-kunċett primarju fi.d-drama ta' Harughton. Dan l-aħħar osservajna tqanqir\a fr\-·interess għad-dramm -" Hob-son's Chorice" ta' Brighouse, dramm li jesponi għar\1-krictirka r-reaz-z}onijiet ordinarji r:a' ni'es komuni \ri, għa:\kemm huma żgħar fl-iskala soċjai'i, għandhom problemi persona•li li għalirhom huma ta' 1-akbarr importanza jew ta' li-aqwa serje~ta. Hekk uko!JI\ i'l-persunaġġi li joħloq Granvil\rle-Barker f"T·he Voysey lnheriltance" huma nies \'i ċ ċirkostanzi tal-ħajja jobormuhom f'ti,nkwiet tremend. 11 Sfortuntament Galsworthy għadu ma sabx ammiratur qawwi li b'i-entużjażmu tiegħu jġi·egħe·l li'il-pubb1liku juri dak l-apprezzament xieraq h ji•stħoqqlu dan l-awtur .. ld~drarmm tiegħu "Justice", kieku ke':1:u jidher i•llum fuq 'il-pa'ik internazzjonali jew fuq it-televiżjoni, kien żgur li jqajjem r·iefnu ta' kr·itika soċjali. lt-tekn:ika hi studjata u għaiste": l-ewwe1l darba li ssemm'i•et dik 'i'l-kelma bħaiJa kwal·ita jew karatteri·stika ta•d-tdrama l-ġdida. Imma wieħed mill•l-appos11li 1-•kbar tat-teatru modern ·hu George Bernard Shaw, G.B.S., ·J·i joghla fii'songer like Don Juan, Victor in the duel of sex''. X'uħud jagħmlu paragun bejn Shaw u p,i,rande>l'ho u jsostnu Jti dan hu xbie,ha Taljana ta' l-awtur Ingliż. !t-tnejn huma kampjuni tat-teatru rea,J·isti>ku u t-tnejn jiktbu b'dik i'l-ħarira nebbi'exa .Ji tqajjem ċerta reazzjoni fi-udjenza . .Ftitl-personali'itta ~tagħhom hemm uknlil daqsxe;rn ta' taqhba, għax wieħed jrinnota dak ;in-naturad konġenittu għaġġiebi, ferrieħi u faS!':1 i·djuż li jeżisti fir-razza lrlandiża (ta' s~haw) u fi-oħra Tatljana (ta' Pirande·Jtlo), għadkemm dan tta' cl-aħħar kerJ,Iu wko·l'l demm Ma,Jti! Imma r-reazzjonri dwar 1-a~ttwalli,ta ta' Wieħed u ta' l-ieħor huma differenti: Shaw hu poż·i>utiv u radika,Jii fHwaqt li Pirande'ltl'o hu aktar fantasti,ku u "flambuoyant". ld-dralmm ~11i'egħu "Seti personaggi in cerca d'autore" ·hu eżempju ta' ġenju 'i'i joħloq shwazzjonii'i'e't fan-tastiċi, fi,lwaqt 'li fid-dramm 1-ie,ħor "Trovarsi" wieħed josserva l-en-fasi fuq l-oriġinali 1ta u 1-istrambetri,ji ·i'as-si,twazzjoni u taċ-ċirkostanzi. liqanqa:J iHeazzjonti, u aktar ma jkun moviment qawwi ak·ta·r ka ta' atti-vi'ta kulturali u ta' impriż·i ar'tis'tiċi espl1orattivi 'li skonvoilġew ħafna friegħi ta' l-arti u tax-xjenza wkol'i, 'l'i taw bidu għa,l·l-pitttura stil Kubi'st, għall-mużika ta' Erik Satie, għan-novetila ta' Andre Gide, għat-teoriji ta' Einstein u għa1 lil-i'dea ta' Freud. 11-motiv pri,nċipali kien li jiżbarazzaw kull forma, kul·l stil, kull sistema aċċet~_at'i u stabb;·liti, u flokhom i'daħħlu għamliet ribe'~li u ġodda għal kollox. Huma benu jkkundannaw 'i's-s·i,stsma tar-realiżmu xejn anqas mis-sistema tradizzjonatli u melodrammat'ika għax 1it-tnejn kienu rabbew 1-egħruq u ġew aċċetta,ti f·i't-teatru. 1·1-ħsieb ta' 1-i,nnovaturi kien l'i jirddistruġġu, jew aħjar jibdlu dak h ħa għamla u forma biex idaħħtlu floku xi ħaġa ġdi,da ta' għamla u forma straordinarja u għa,lhetkk aktar 'impress}onanti. Dan i'l-motiv ta bidu li11'1-is·tili anti-readisti'ku jtew, kif ssjħulu x'uħud, as·surd fi't-teatru modem. lonesco u Becket poġġew is-sisien ta' din l-aħħar għamla tad-drama ta' żmienna. L-i·stil tagħhom 'iqajjem eċċitament fi•l-moħħ ta' l-udjenza u huma jinqdew b'ċerti mottetti u manjeriżmi, ngħidu aħna r:petizzjonijie't. bisx jininforzaw ħsibijiet jew ·i,deat impor-tanti fi'l-kontes't tad-dramm "The Badd Primadonna", ta' lonesco. Għad·kemm dan i~-teatru anti-reatlist twi·eiled fPari·ġi, is-sosteni-tur tiegħu ·l-aktar ħabri'eki hu lngl,iż, Gordon Crai·g. Fl-1919 dan l-awtur ·ippubbi'i'ka ktieb ta' kriltitka "On the Art of the Thea,tre", li qajjem kontrovsrsja ħarxa f1 -ambjent ·tea,twlli. F'dan 'id-kttieb Crai·g i•sosmi li fi:t-teattru modern mthux i1d-dramm bi·ss, mhux l-awtur waħdu, mhux id-"decor" xe'it, mhux 'i'i-"producer" espert huma indivi,dwalment responsabb-lti għas-suċċess ta' 1 -opri, imma s-se1hem tagħ•hom koll'ha f'daqqa hekk li wi,eħed jista' jxetbbathhom bħal strumen1'i diversi 11i jdoqqu sinfontija f'kunċe.rt. Jskk dawk l 'i1stru-ment'i jbmu ko-orditna,1'i, is-si'nfonija •11ingrħoġob, imma jekk ikunu skordati s-sinfonija k il-•għami'iet oriġinali ta' emozz~onall·iżmu, ri·f·Jessjoni u astratti; di·k 1-oriġinal•ita mbagħad iġġebbdet f'għamli·et aktar komp·Jii•,kati, żv:IJuppat ruħha fir-rea1J•iżmu. fin-naJtura'lliżmu u dan l-aħħar ft-a•nti-naturadiżmu. Dawn •it-taqlibiet u għaml'i 1e:t ġodda kienu konsegwe(lza ta' ħeġġa bla mistrieħ ta' 1-•i•nted'le-tt ta•l-bniedem ·l i dejjem sejjer bla ma qatt jaqta' biex j-imxi '·l quddi'em, jipperfezzjona, jagħmel progress u jiskopri xi ħaġa ġdida. Dawn 1-i•skoper·ti jistgħu jkunu ta' ·interess kontemporanju biss, bħalma huma l-modi ·l•i joħorġu kuliJ staġun, 'imma xi drabi 1-isko-perti jkunu tant kbar u jkol·l1hom tant fejda fi'i-ħajja soċja•l'i jew in-tel11ettwali !·i jibqgħu jwettqu għaxqa u •hena minn ġenerazzjoni għal oħra. !t-teatru tradizzjona'i'i mseddaq bJ-·opri ta' Shakespeare, Schi'ller. Mol·iere u Goldoni għadu sal-lum ihenni !J-qalb u jpaxxi r-ruħ: !t-teatru modern imsejjes fuq 1-opri ta' lbsen, Ohekhov, Gorky, Shaw, Apo•l,lina•ire, Pirandel•lo, lonesco se jrabbi 1-egħruq u jilbqa' jsaltan fir-renju fantasti·ku tad-drama? lr-risposta jaghtuha dawk li jkunu jgħixu mi-tt sena oħra, u jlekk tkun poż·itt·iva aktarx ·l·i dawn 1-opri, barra fid-dinja tagħna, jipproduċuhom uk

It-teatru Modern

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

OAR@UM