U ovom prilogu autor predstavlja i analizira neobjavljen rukopis Stefana Carli-ja iz
Kopra (1726-1813), brata Gian Rinaldova, o porijeklu Novigrada; radi se o njegovom
djelu historijskog sadrzaja, poznatog u integralnom tekstu. Taj spis dokumentirajednu
fazu historiografske debate osamnaestoga stoljeéa o porijeklu tog istarskog gradiéa.
Neobjavlj eni rukopis Stefana Carli-ja treba povezati s ambijentom koparske »Arkadije
«, otvorene u ono doba takvoj vrsti historijske debate. Analiza spisa, onkraj solucije
koju je Carli konkretno iznio i danas znanstvenim istrazivanjem prevladanu, objasnjava
i otkriva neke poglede ucenjaka i njegove kompleksne kulturne licnosti, koja cesto
izgleda ovisnom o bra tu Gian Rinaldu - ciji su znanstveni rezultati prikazivali sasvim
druge vrijednosti - iako nije bilo izricitih veza s njegovim dj elima. U specificnom slucaju,
ispitivanjem neobjavljenoga rukopisa moze se provjeriti nabacenu hipotezu od
nekih ucenjaka, a sugerirao ju je i sam Stefano Carli u nekim svojim spisima, to jest da
je na misljenje o voga ucenoga Koparcanina mogio utjecati dj e lo napoletanskogjuriste i
historicara Gian Vincenza Gravine (1664-1718) ; prema autorovim zakljuccima treba
smatrati da su u djelu Stefana Carli-ja ostale samo »sugestije« od citanja Gravine, tj. da
su se odredena uvjeravanja S. Carli-ja namètnula i pojacala indirektnim djelovanjem
Gravine i to poglavito u upotrebi naucno-antikvarne historijske metodologije i u opéoj
sklonosti naturalizmu i historijskoj geografiji
