XI Машеровские чтения : материалы междунар. науч.-практ. конф. студентов, аспирантов и молодых ученых, Витебск, 18 октября 2017 г. - Витебск : ВГУ имени П. М. Машерова, 2017. - С. 269-270. - Библиогр.: с. 270 (3 назв.)

Шніпава, А. С.

Undetermined

Repository of Vitebsk State University P. M. Masherov

269 
 
1. Балакай, А. Г. Предисловие / А. Г. Балакай // Балакай А. Г. Толковый словарь русского речевого этикета: свыше 4000 
этикетных слов и выражений / А. Г. Балакай. – М., 2004. – С. 3 – 7. 
2. Балакай, А. Г. Словарь русского речевого этикета: 2-е изд., испр. и доп. / А. Г. Балакай. – М., 2004. – 672 с.  
3. Гольдин, В. Е. Речь и этикет / В. Е. Гольдин. – М.: Просвещение, 1983. – 109 с. 
4. Толстой, Л. Н. Детство, Отрочество. Юность» / Л. Н. Толстой. – Харьков: Фолио, 2013. – 347 с. 
5. Формановская, Н. И. Речевой этикет / Н. И. Формановская // Культура русской речи. Энциклопедический словарь-
справочник; под ред. Л. Ю. Иванова, А. П. Сковородникова, Е. Н. Ширяева. – М., 2003. – С. 575 – 578. 
 
 
УЛАСНЫЯ IМЁНЫ ЯК ПЕРШАСНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА ДЗЕЙНЫХ АСОБ  
У БЕЛАРУСКІХ КАЗКАХ 
Шніпава А.С.  
студэнтка 1 курса ВДУ імя П.М. Машэрава, г. Віцебск,  
Рэспубліка Беларусь 
Навуковы кіраўнік – Семянькова Г.К., канд. філал. навук, дацэнт 
 
Як вядома, казкi абагульняюць шматгадовы вопыт народа, маюць унiверсальны сэнс i 
дыдактычную накiраванасць. Сувязь казкавай прозы з жыццём людзей, з iх паўсядзённымі 
клопатамі адыграла важную ролю ў фармiраваннi асаблiвасцей гэтага жанру. Народ выказваў у 
гэтых творах свае думкi i мары, сцвярджаў агульначалавечыя каштоўнасцi i маральныя 
ўстаноўкi. Менавiта таму кожнае слова ў казцы нясе вялiкую сэнсавую нагрузку, а сам жанр 
вельмi хутка заваяваў трывалае месца ў вуснай народнай творчасцi i карыстаецца вялiкай 
папулярнасцю па сённяшнi дзень. 
Прыкметную ролю ў казках адыгрываюць трапна падабраныя ўласныя iмёны i мянушкi 
персанажаў, якiя перадаюць сапраўдныя якасцi, паводзiны герояў, што ўзмацняе 
рэалiстычнасць вобразаў. У казках надзвычай ярка раскрыўся талент народа – сатырыка, тонкае 
адчуванне iм усiх нюансаў гумару i майстэрскае выкарыстанне яго ў творчасцi. Выяўленне 
асаблівасцяў найменняў дапамагае зразумець традыцыі, светаадчуванне і светабачанне народа. 
У сувязі з гэтым праведзенае намі даследаванне з’яўляецца актуальным.  
Мэта – выўленне асаблівасцяў складу і структуры ўласных iмён персанажаў беларускіх 
казак. 
Матэрыял і метады. Матэрыялам для даследавання паслужылі антрапонімы, сабраныя 
са 150 казак, змешчаных у трох зборніках фальклорных твораў [1-3]. Асноўны метад 
даследавання – апісальны, выкарастаны таксама элементы статыстычных падлікаў. 
Вынікі і іх абмеркаванне. Сярод разгледжаных намi твораў 45% утрымлiваюць iмёны, 
якiя называюць дзейную асобу поўнай (зрэдку) або размоўна-бытавой формай (найчасцей): 
Мар’я, Кацярына, Сцяпан, Iван; Iльюшка, Алёнка, Сенька, Ганулька, Ванечка, Аўдоська.  
Значная  колькасць казак (37%) уключае iмёны, што iлюструюць вялiкую сiлу, 
незвычайныя здольнасцi герояў: Вярнiгара, Асiлак, Вырвiдуб, Вярнiдуб, Развалiгара (амаль усе 
найменні маюць у структуры дзве часткi: дзеяслоў загаднага ладу i назоўнiк). Сустракаюцца 
таксама назвы асоб, у якiя ўваходзяць прыдаткi: Ганна-багатырчыха. 
У многiх прааналiзаваных намi творах ужываюцца адзiнкi, што адлюстроўваюць 
сацыяльны статус, маёмаснае становiшча герояў (у 29% прааналізаваных казак): Рак-царэвiч, 
Iван бядняцкi сын, Марка Багаты, Iван Iванавiч – царэвiч, Iван Iванавiч купецкi сын; знешнi 
выгляд казачных персанажаў (у 23% твораў): Елень – залатарог, Iван Пракрасны, Алёна 
Сiвалобаўна, Дзеўка-дзявiца, руса касiца, Алена – Прыгажуня; род дзейнасцi, прафесiйную 
прыналежнасць, заняткi герояў: Янка-стралец, Мiхей-кравец, Васiль-чараўнiк, Марцiн-шавец. 
Як бачна, большасць з такіх характарыстык з’яўляецца прыдаткам. 
Сярод прааналiзаваных намi казак 17% змяшчае лексiчныя адзiнкi, якiя называюць 
злосных iстот: Меднае Чудавiшча, Цуда-Юда, Баба Яга, Цмок, Бессмяротны Кашчэй. 
Невялiкая колькасць казак (9%) утрымлiвае адзiнкi, што адлюстроўваюць разумовыя 
здольнасцi персанажаў: Iванка – Прастачок, Прамудры Салямон, Андрэй за ўсiх мудрэй, 
Мiкiта-дурань. 
Адзiнкi, якiя называюць жывёл і з’яўляюцца пры гэтым уласнымі імёнамі, прадстаўлены 
ў нязначнай частцы твораў (4%): Воўк Ваўковiч, Каза Дарота, Кот Максiм. 
Зрэдку ў разгледжаных намi казках найменні асоб узнiкаюць пры пэўных абставінах, якiя 
апiсваюцца аўтарам: “Адразу нарадзiлiся тры сыны: адзiн нарадзiўся ўвечары, другi – у поўнач, 
Р
по
зи
то
ий
 В
ГУ
270 
трэцi – на свiтаннi. I назвалi ўсiх сыноў Iванамi: старэйшага – Iван Вячорнiк, сярэдняга – Iван 
Паўночнiк, малодшага – Iван Свiтаннiк” (“Iван Свiтаннiк”). 
Часам у казках вельмі падрабязна апісваецца, як узнікла тое ці іншае ўласнае імя: «Жыў 
дзед з бабаю. Нарадзiўся ў iх сын. Пайшоў дзед да папа, каб сына перахрысцiў, iмя даў, а той i 
гаварыць не хоча: грошай у дзеда няма, дык якая можа быць гаворка! Так i застаўся дзедаў 
сын без iменi… Гуляе хлопчык з дзецьмi, а тыя не ведаюць, як жа яго зваць. А потым дзецi самi 
прыдумалi хлопчыку iмя: Безыменны! … Хлопчык падумаў i вырашыў, што жыць у сваiм сяле 
яму нельга, пайшоў шукаць сваё шчасце … Iдзе хлопчык, бачыць – стаiць хатка, зайшоў, а там 
тры сiвыя дзяды жывуць… Расказаў хлопец дзядам пра сябе. Дзяды выслухалi i кажуць: “Калi 
так, жывi ў нас. А iмя табе будзе Тром-сын, гэта значыць, будзеш ты ўсiм нам тром 
сынам”… З той пары сталi людзi зваць хлопца Тром-сын Безыменны» («Тром-сын 
Безыменны»). 
Як бачна, у абедзвюх казках тлумачыцца сэнс iмені, прасочваецца шлях яго ўзнiкнення i 
змен. На наш погляд, такiя ўрыўкi наблiжаюць казку да легенды, падання, з’яўляюцца вельмi 
цiкавымi для чытача. 
Заключэнне. Такім чынам, усяго намi было вылучана 10 груп уласных iмён. Вялiкая 
колькасць даследаваных твораў уключае iмёны, якiя толькі называюць дзейную асобу поўнай 
або размоўна-бытавой формай. У многiх казках выкарыстоўваюцца адзiнкi, у склад якiх 
уваходзяць найменнi, што iлюструюць вялiкую сiлу, незвычайныя здольнасцi персанажаў, 
акрэслiваюць сацыяльны статус, маёмаснае становiшча,  пасаду герояў. Назвы асоб часта 
змяшчаюць у сабе іх характарыстыкi. Нягледзячы на тое, што iнфармацыя, якую ўтрымлiваюць 
лексiчныя адзiнкi, даволi сцiслая, яна адразу ж накiроўвае ўвагу чытача на адметныя 
асаблiвасцi персанажа, дапамагае лепш зразумець яго паводзiны, дзеяннi, учынкi. Станоўчая цi 
адмоўная ацэнка вобразаў настройвае чытача на правiльнае ўспрыняцце твора. Аднак 
дадатковая iнфармацыя можа i адсутнiчаць. У такiм выпадку агульнае ўяўленне пра казачнага 
героя мы атрымлiваем дзякуючы эпiтэтам, метафарам, параўнанням i iншым вобразным 
сродкам. 
 
1. Беларускiя народныя казкi / Склад.: Г.А. Барташэвiч, К.П. Кабашнiкаў. – Мн.: Навука i тэхнiка, 1981. – 480 с. 
2. З крыніц адвечнай прыгажосці: Укр. і беларус. нар. легенды, паданні і казкі: Для малод. шк. узросту /  Уклад. Б. І. Чай-
коўскі, М. А. Зелянкова. – Мінск: Юнацтва, 1997. – 285 с. 
3. Сержпутоўскі, А.К. Казкі і апавяданні беларусаў-палешукоў / А.К. Сержпутоўскі. – Мінск: Універсітэцкае,  
1999. – 191 с. 
 
 
ОСОБЕННОСТИ ТОВАРНЫХ ЗНАКОВ АВТОМОБИЛЕСТРОЕНИЯ:  
ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИЙ И ИСТОРИЧЕСКИЙ АСПЕКТЫ 
Якимович О.Д. 
студентка 4 курса ВГУ имени П.М. Машерова, г. Витебск, Республика Беларусь 
Научный руководитель – Генкин В.М., канд. филол. наук, доцент  
 
Бурное развитие производства, в частности машиностроения, усиление рыночной конку-
ренции и борьбы за покупателя сделали особенно актуальной проблему создания (выбора) 
бренда для продукции. Бренд, или товарный знак, является одним из важнейших средств про-
движения этой продукции на рынке. Соответственно, актуализируется и проблема изучения 
товарных знаков, в том числе в лингвистическом аспекте, так как любой бренд представляет 
собой прежде всего языковую единицу.  
Цель данного исследования – выявить специфику наименования продукции автомобиле-
строения стран Восточной и Западной Европы, а также США и Азии, определить общие и от-
личительные черты и тенденции номинации. 
Материал и методы. Материалом послужили товарные знаки автомобилестроения Бела-
руси, России, Украины, стран Европы, Азии, а также США. В процессе работы были использо-
ваны описательный, сравнительный методы и элементы количественного анализа. 
Результаты и их обсуждение. Товарный знак представляет собой обозначение, которое 
используется для индивидуализации товаров, выполняемых работ или оказываемых юридиче-
скими или физическими лицами услуг. Автомобилестроение – отрасль промышленности, спе-
циализирующаяся на производстве безрельсовых транспортных средств. Товарные знаки ак-
Р
по
з
то
ри
й В
ГУ


Уласныя імёны як першасная характарыстыка дзейных асоб у беларускіх казках

https://lib.vsu.by/jspui/bitstream/123456789/21652/1/269-270.pdf

Уласныя імёны як першасная характарыстыка дзейных асоб у беларускіх казках

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repository of Vitebsk State University P. M. Masherov