(Re)konstruując Bejrut: dziedzictwo, pamięć i powojenna metropolia.

Abstract

The doctoral thesis entitled "(Re)constructing Beirut: Heritage, Memory and a Post-war Metropolis" provides an anthropological analysis of heritage discourses and practices in post-war Beirut, and examines what readings of the past and the present they offer and how the future is envisaged in a volatile urban context. By defining the notion of heritage as the process of memory and meaning-making, I primarily investigate how heritage is constructed and what it can actually do, rather than what it is. The thesis concentrates on local narratives and actions which deploy the rhetoric of urban heritage in Beirut, enacted both in and through its urban space. The thesis has four main chapters, introduction, and conclusion. Chapter one discusses a number of narratives strands portraying a complex image of Beirut, which reflects its difficult past, the unstable present, and the unpredictable future. By addressing the questions of authenticity and "fakeness", I explicate the significance of certain values manifested in ascribing meaning to particular places and objects. Also, I draw on the idea of "ordinary ethics" (Lambek 2010) and its role in the formation of the city dwellers' perceptions and expectations with regard to both the capital city and the country as a whole.The politics and practices of archiving and museum-making are the focus of chapter two. I elaborate on the notion of loss as deeply entrenched in these phenomena and reveal how they act as the ways of managing loss, and thus refer to the past and involve future-making in post-war Beirut. In this regard, I scrutinise the rhetoric of heritage as space where meanings emerge and contextualise the practices of archiving and museum-making as part of the process of heritagisation accompanied by the idea of the city as museum.Chapter three examines the relationship between heritagisation and urban politics. I discuss the modus operandi of various actors and intend to elucidate how heritage practices do not simply assist in fostering a national identity but also serve contestatory and emancipatory purposes at local level. Further, I problematise the concept of nostalgia and argue that except for sentimental value, it also holds 'critical potential' (Atia and Davies 2010). Chapter four deals with the question of mobility in Beirut and examines residents' tactics of getting around the city. Analysing the practices of moving around the Lebanese capital, this section of the thesis puts special emphasis on walking - and not walking - as an important phenomenon in terms of building a relationship with the city. Additionally, I discuss how walking tours in the selected places of the metropolis attempt to provide a response to the radical socio-spatial transformation of the urban fabric undertaken after the civil war (1975-1990). The thesis seeks to contribute to urban anthropology and critical heritage studies. Throughout this work I have sought to illustrate that heritage is not a fixed phenomenon, but rather changes over time and space. It might be negotiated and variously interpreted, depending on experiences, values and needs of individuals and communities. And the urban nature of heritage activities or the deployment of its rhetoric are closely related to the goals and motives of particular actors and groups, and it might thus be mobilised as a tool in view of dramatic socio-spatial changes.Praca doktorska pt. „(Re)constructing Beirut: Heritage, Memory and a Post-war Metropolis” jest antropologiczną analizą dyskursów i praktyk dziedzictwa w powojennym Bejrucie, ich roli w odczytywaniu przeszłości i teraźniejszości oraz wyobrażaniu przyszłości w niestabilnym kontekście miejskim. Pojęcie dziedzictwa definiuję jako proces tworzenia znaczeń i pamięci, stąd też głównie koncentruję się nie tyle na zagadnieniu, czym jest dziedzictwo, lecz przede wszystkim na tym, jak jest konstruowane i jakie ma oddziaływanie. Rozprawa skupia się na lokalnych narracjach i działaniach odwołujących się do retoryki miejskiego dziedzictwa w Bejrucie, wyrażanych zarówno w przestrzeni miejskiej, jak i poprzez nią.Niniejsza praca składa się z czterech głównych rozdziałów oraz wstępu i zakończenia. Rozdział pierwszy poddaje analizie narracje, które przedstawiają złożony obraz Bejrutu będący wyrazem jego trudnej przeszłości, niestabilnej teraźniejszości i nieprzewidywalnej przyszłości. Poruszając zagadnienia autentyczności i „fałszywości” (fakeness) zwracam uwagę na znaczenie określonych wartości wyrażanych poprzez nadawanie znaczeń wybranym miejscom i obiektom. Ponadto nawiązuję do pojęcia „zwyczajnej etyki” (Lambek 2010) i jej roli w kwestii wyobrażeń i oczekiwań mieszkańców Bejrutu, które dotyczą zarówno stolicy, jak i całego kraju.Rozdział drugi poświęcony jest polityce i praktykom dotyczącym archiwów i tworzenia muzeów. Analizuję pojęcie utraty jako zagadnienie głęboko wpisane w te zjawiska i pokazuję w jaki sposób stanowią one formę „zarządzania utratą” oraz odnoszą się do przeszłości i budowania przyszłości w powojennym Bejrucie. Analizuję w tym względzie retorykę dziedzictwa jako przestrzeń, w której powstają znaczenia i kontekstualizuję powyższe praktyki jako elementy procesu „udziedzictwiania” (heritagisation), któremu towarzyszy idea miasta-muzeum.Przedmiotem rozdziału trzeciego jest związek pomiędzy procesem „udziedzictwiania” a polityką miejską. Przedstawiony modus operandi różnych aktorów ma na celu pokazanie w jaki sposób praktyki dotyczące dziedzictwa nie towarzyszą wyłącznie budowaniu tożsamości narodowej, lecz także służą celom kontestacyjnym i emancypacyjnym o charakterze lokalnym. Problematyzuję również pojęcie nostalgii argumentując, iż nie ma ona wymiaru jedynie sentymentalnego, lecz niesie ze sobą także 'krytyczny potencjał'(Atia and Davies 2010). Rozdział czwarty dotyczy kwestii mobilności w Bejrucie i stanowi analizę taktyk mieszkańców w zakresie poruszania się po mieście. Omawiając praktyki przemieszczania się po stolicy Libanu, ta część rozprawy poddaje szczególnej analizie zagadnienie chodzenia - a także niechodzenia - jako istotnego zjawiska w procesie budowania związku z miastem. Wskazuje ponadto, w jaki sposób oprowadzanie po wybranych miejscach metropolii może stanowić próbę odpowiedzi na społeczno-przestrzenne zmiany wprowadzone do tkanki miasta po zakończeniu wojny domowej (1975-1990).Dysertacja ta wnosi istotny wkład do badań w zakresie antropologii miasta oraz krytycznych badań nad dziedzictwem. Niniejsza pracy jest próbą pokazania, że dziedzictwo nie jest zjawiskiem zastałym, lecz zmienia się w czasie i przestrzeni, podlegając negocjacji i różnej interpretacji w zależności od doświadczeń, wartości i potrzeb danych osób i grup. Natomiast charakter miejski działań na rzecz dziedzictwa lub używania retoryki dziedzictwa wynika z określonych celów i motywów poszczególnych aktorów i grup, a tym samym może być niejednokrotnie wykorzystywane jako narzędzie w obliczu gwałtownych zmian społeczno-przestrzennych