Schinkel, Anders

Dutch

VU Research Portal

VU Research PortalVerdraag onzekerheid, hou de geest open en blijf je verwonderenSchinkel, Anderspublished inFriesch Dagblad2017Link to publication in VU Research Portalcitation for published version (APA)Schinkel, A. (2017). Verdraag onzekerheid, hou de geest open en blijf je verwonderen. Friesch Dagblad.General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.            • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.            • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain            • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.E-mail address:vuresearchportal.ub@vu.nlDownload date: 27. May. 20218 Geloven Zaterdag 7 oktober 2017Leeuwarden | Het boekMijn heldere af-grond van de Amerikaanse dichterChristian Wiman staat volgendeweek zondag centraal tijdens eenkunstmiddag, in PKN-wijkgemeenteDe Schakel in de Leeuwarder wijkCamminghaburen. In het (vorig jaardoor Willem Jan Otten vertaalde)boek beschrijft Wiman zijn zoek-tocht naar zin en naar de ‘mogelijk-heid vanGod’ in een geseculariseerdewesterse wereld. Het werd alom ge-prezen om zijn diepgang en Wimanwerd onder meer in Kampen en Am-sterdam uitgenodigd op bijeenkom-sten.DeorigineleEngelseuitgavever-scheen in 2013 en de New York Timesnoemde het ‘gedurfd en urgent’.Ds. Helmer le Cointre van de pro-testantse wijkgemeente Leeuwar-den-Camminghaburen besloot vorigjaar om er een leeskring over op tezetten. ,,Dat deden we overdag en erdeden meer dan twintig mensen aanmee.” Het leidde tot bijzondere ge-sprekken over het leven en het ge-loof. Le Cointre kreeg van verschil-lende mensen te horen dat ze ookgraagmee haddenwillen doen,maaralleen ’s avonds konden. ,,We zijn nuafgelopen donderdag met een ver-volg begonnen, met een nieuwegroep die ook al weer vol zit. Er zijnvijftien deelnemers.”Op 15 oktober zijn er onder meerschilderijen van Albert Drijver tezien. Hij is bij velen bekend vanBloemsierkunst Drijver. ,,Wat velenniet weten, is dat hij ook kunstschil-der is. Albert zat ookbij de eerste lees-kring en maakte vijf heel bijzondereschilderijen, geïnspireerd door hetboek.” Pianist/componist Jochem leCointre zette gedichten van WimanenWillemAbmaopmuziek; tenor Je-roen Helder brengt ze ten gehore. Zoleidt dat tot een bijeenkomst volkunstzinnige en mystieke inspiratie.,,Je hoeft het boek van Christian Wi-mannietper segelezen tehebbenomhet te kunnen volgen. Je kunthet ookzien als een mooie kennismaking.”Havingastate 7, van drie tot vijfuur, toegang is vrijInspiratie door Wimans zoeken naar zin• Gesprekskring leidt totkunstmiddag in de kerkMijn heldere afgrondheeft in deLeeuwarder wijkCamminghaburentot twee leeskringengeleidH et is een cliché dat men-sen hun leven beginnenmet een groot vermogenzich over dingen te verwonderen endat dit vermogen met de jaren af-neemt. Zoals meestal bij clichés ziter ook in dit geval een belangrijkekern van waarheid in. Jonge kinde-ren verwonderen zich vaker engemakkelijker over wat ze zien enmeemaken dan oudere kinderen envolwassenen. Dat is althans ookmijn indruk; statistieken heb ik ernooit over gezien.Bij het cliché hoort ook eenevaluatie; het is een verzuchting.Het is een tragisch feit van het leven- of heeft het toch met ons onder-wijs te maken? Beide opvattingenkom je tegen - dat het vermogen jete verwonderen afneemt naarmateje ouder wordt. Ook hier kan ik ingrote lijnen in meegaan: het isjammer dat het moeilijker wordt jete verwonderen, en ik denk dat wehier tegen onze natuur moetenvechten, maar dat het onderwijs indeze strijd niet altijd aan onze kantstaat. Dat hoop ik zelf de komendedrie jaar nader te onderzoeken.Hiermee is echter nog lang nietalles gezegd over verwondering, deontwikkeling ervan, en het belangervan.Dingen ervarenOm te beginnen is verwonderingniet één ding; er is niet maar éénsoort verwondering. Het is welmogelijk een globale omschrijvingte geven: verwondering is een be-paalde manier waarop we dingenervaren; wat we ervaren is (op deeen of andere manier) vreemd ofongewoon, gaat ons begrip te bo-ven, en vraagt om onze aandacht,voelt als belangrijk. Het is in zekerezin – gegeven de menselijke natuur– dus logisch dat jonge kinderenzich vaak verwonderen, want zemoeten de wereld nog leren ken-nen. Aan het begin is alles vreemd,onbegrijpelijk en (potentieel) be-langrijk. Het is ook logisch dat dieverwondering afneemt naarmateinformatie efficiënter verwerktwordt; steeds meer dingen kunnenautomatisch geclassificeerd wordenals ‘bekend’, als geen nieuwe infor-matie. Die ‘afstomping’ is onvermij-delijk en noodzakelijk.Het is voor volwassenen moeilij-ker om verwondering te ervaren.Als dit toch lukt – en dan niet omdatzich iets geheel nieuws voordoet,maar omdat iets ‘bekends’ plotse-ling weer even als ‘vreemd’, alswonderlijk wordt gezien – dan is dateen andere ervaring dan die van hetkind voor wie het nieuw was.De zon is een van de meest ver-trouwde ‘dingen’ in ons bestaan.Maar opeens overvalt het je: hoewonderlijk het is dat een hemelli-chaam, een object in de ruimte opzo’n enorme afstand van de aarde(bijna 150 miljoen kilometer), jouwhuid kan verwarmen – precies goed,alsof je erdoor geaaid wordt. Dekennis die je hebt over de zon isniet weg, maar informeert juist deverwondering. Bovendien ben je jeervan bewust dat je je verwondert –een zelfbewustzijn dat in de ver-wondering van jonge kinderenontbreekt. Omgekeerd kan eenvolwassene daarom zelden zo volle-dig opgaan in verwondering als eenkind.Er zijn ook verschillende soortenverwondering. Stel, je bent op va-kantie en vindt een fossiel – eenammoniet, bijvoorbeeld, zo’n ver-steende spiraalvormige schelp. Ditoverblijfsel van leven van miljoenenjaren geleden is in jouw hand be-land. Bij veel mensen is dat genoegom verwondering te wekken. Ditkan een ‘actieve’, ‘onderzoekende’verwondering zijn, waarbij de vra-gen – hou oud is dit, wat voor beestwat dit, waar leefde het, (waarom)zijn ze uitgestorven? – over elkaarbuitelen en je een drang voelt omop onderzoek te gaan. Maar het kanook een meer ‘contemplatieve’verwondering zijn. Een die nietdirect met zulke vragen gepaardgaat, maar meer een stille reactie isop het mysterieuze waarmee je jegeconfronteerd ziet. Op (uiteinde-lijk) het mysterie van het bestaanals zodanig – dat jij er bent, dat ditooit geleefd heeft, dat er überhauptiets is en niet niets. Ik weet het nietzeker, maar ik vermoed dat ditonderscheid bij oudere kinderen envolwassenen geprononceerder isdan bij jonge kinderen.In de stukken die de afgelopenmaanden in het Friesch Dagblad zijnverschenen, zie ik vooral die con-templatieve verwondering terugko-men, vaak in een min of meer esthe-tische vorm. De verwondering ligtdan dicht bij bewondering en ont-zag voor de schoonheid van dewereld (of, afhankelijk van hetperspectief, de schepping).DesinteresseVan onderzoekende verwondering(zowel bij kinderen als volwassenen)zal het belang vrij gemakkelijkonderkend worden. Het zet aan totonderzoek, tot leren, en leidt zo totkennis en begrip. Maar waarom –afgezien van het prettige karakterdat de ervaring kán hebben – iscontemplatieve verwondering waar-devol? Eén reden is dat het onzeinteresse in de wereld levend houdt;Jan Schinkelshoek merkte dit ook alop: verwondering staat tegenoverdesinteresse.Een tweede reden is dat het onsbepaalt bij wat we niet weten enmisschien ook niet kúnnen wetenof begrijpen; verwondering staattegenover intellectuele overmoed.En een derde reden is dat verwonde-ring ruimte creëert voor alternatie-ve mogelijkheden, bijvoorbeeld inde politieke sfeer. De manier waar-op we dingen georganiseerd hebbenkan vanzelfsprekend lijken, ‘natuur-lijk’ zelfs (bijvoorbeeld: als de eco-nomie groeit, gaat het goed); ver-wondering breekt dit perspectiefopen, het staat tegenover gesloten-heid.Maar verwondering is moeilijkvol te houden, want we willen graagzekerheid hebben, antwoorden oponze vragen. Verwondering is nietaltijd aangenaam; contemplatie vanons iele en fragiele bestaan in deonmetelijke ruimte kan evengoedangst oproepen als ontzag. De Fran-se filosoof en wetenschapper BlaisePascal (1623-1662) drukte dit heelmooi uit: ,,Le silence éternel de cesespaces infinis m’effraie” (De eeuwigestilte van die oneindige ruimtesvervult me met vrees).De bijzondere waarde van ver-wondering gaat echter verloren ophet moment dat we toegeven aanhet verlangen naar zekerheid en hetdeksel doen op vragen waar wegeen antwoord op hebben. Wemoeten de spanning uithouden, degeest open houden. De zaak op slotgooien kan door het vluchten in(schijn)zekerheid – of die nu reli-gieus of wetenschappelijk van aardis – of door het cultiveren van desin-teresse. Beide opties zijn een vormvan zelfbedrog en tegelijk van ver-raad aan de wereld.Als we geven om onze kinderenen om de wereld, en om de toe-komst van beide, dan moeten wedoen wat we kunnen om bij kinde-ren het gevoel van verwonderinglevend te houden en verder te ont-wikkelen. Misschien zijn de dingenanders dan we denken; en mis-schien kunnen ze anders zijn dan zezijn. Misschien kan het beter. Onzewereld heeft verwondering hardnodig.Anders Schinkel is universitairdocent Theoretische Pedagogiekaan de Vrije Universiteit in Am-sterdam. Onlangs ontving hij vande John Templeton Foundationeen subsidie van ruim 800.000euro voor een driejarig onder-zoeksproject over het belang vanverwondering in het onderwijsVerdraag onzekerheid, hou de geestopen en blijf je verwonderen,,Opeens overvalt het je: hoe de zon, opzo’n enorme afstand van de aarde, jouwhuid kan verwarmen, precies goed, alsof jeerdoor geaaid wordt.” Slotbeschouwing ineen serie gastbijdragen over verwonderingin het dagelijks leven.Een volwassene kan zelden zo volledig opgaan in verwondering als een kind. Foto: SchutterstockVerwondering ismoeilijk vol tehouden, want wewillen graagzekerheid hebben,antwoorden oponze vragenAnders SchinkelVerwondering

Verdraag onzekerheid, hou de geest open en blijf je verwonderen

https://research.vu.nl/en/publications/7a1becab-9b24-483e-974f-ab25e936d529

Verdraag onzekerheid, hou de geest open en blijf je verwonderen

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

VU Research Portal