Навумовіч, Валерыя

Belarusian 

Электронная библиотека БГУ

 
Секцыя 7 
 
«МОВА – ЛІТАРАТУРА – 
КУЛЬТУРА»  
Ў РАБОТАХ МАЛАДЫХ 
ДАСЛЕДЧЫКАЎ 
 
Валерыя Навумовіч (Мінск, Беларусь) 
СІМВОЛІКА КОЛЕРАЎ У РАМАНАХ 
ОСКАРА УАЛЬДА “ПАРТРЭТ ДАРЫЯНА ГРЭЯ” 
І ЯКУБА КОЛАСА “НА РОСТАНЯХ” 
 
Карцiна свету, якую ствараюць мастакi слова, абавязкова ўключае 
ў сабе колеравыя коды, як найважнейшыя фактары жывых рэалiй 
прасторы i часу, як характэрныя адметнасцi ў абмалёўцы вобразаў, як 
адзнака заканамернасцей у логіцы сюжэтнага мадэлявання рознабаковых 
сiмпатый i антыпатый ва ўзаемаадносiнах дзеючых асоб. 
Раманы Оскара Уайльда “Партрэт Дарыяна Грэя” i Якуба Коласа 
“На ростанях” аб’ядноўвае многае. Гэта адзiнкавыя маштабныя 
мастацкiя палотны як у аднаго, так i ў другога пiсьменнiка. На наш 
погляд, гэта сведчыць аб тым, што ў iх аўтары выкарысталi, па 
мажлiвасцi, багацейшую палiтру фарбаў, якiя былi падуладны кожнаму з 
iх. Адпаведная фрагментарнасць сюжэтаў, аб’яднаных адным героем, 
канцэнтрацыя ўвагi на ўнутраным свеце персанажаў, разнастайнасць 
поглядаў галоўных герояў на свет, аўтабiяграфiчнасць матэрыялу, 
“мазаiчнасць”, “разбуранасць” цэльнасцi карцiны свету, пошукi героямi 
свайго месца ў iм. 
Яднае раманы i стылевая эмацыянальная дамiнанта: абодва героi 
заняты самааналiзам, прагай да самаўдасканалення, пакутлiвымi 
пошукамi адказу на пытаннi аб сэнсе чалавечага iснавання. 
Калi гварыць пра агульнае праламленне каляровай сiмволiкi у 
аднаго i другога майстра, то тут больш рознага, чым агульнага. 
У выкарыстаннi каляровых сiмвалаў Оскару Уайльду, 
карыстаючыся мастакоўскiм тэрмiнам, характэрны пэўны супраматызм – 
гэта значыць адпаведныя камбiнацыi рознакаляровых геаметрычных 
фiгур, калi адны фарбы “накладваюцца” на iншыя, перамяжоўваюцца, 
увесь час змяняюцца, затушоўваюцца i зноўку праяўляюцца. 
“Зарэтушыраваць” пiсьма Оскара Уайльда вiдавочная. Ён нiбыта 
пазбягае выразнасцi фарбаў. Пра адпаведныя “геаметрычныя” прапорцыi 
сведчыць хоць бы i той факт, што аб’ектам адлюстравання становiцца 
партрэт у пазалочанай раме. “Рамачная” абмежаванасць i 
“разнапланавасць”, мазаiка колераў прыцягваюць увагу аўтара рамана. 
У Оскара Уайльда сiмвалы колераў падкрэслiваюць iндывiдуалiзм 
у светабачаннi, светаўспрыняццi героя. 
У Якуба Коласа светавая сiмволiка больш гарманiзаваная з 
прыродай, раман палiфанiчны ў сваiм светапраламленнi, тут багацейшая 
гама колераў i адценняў, выразных пераканаўчых “колеравых” 
малюнкаў. 
У “Партрэце Дарыяна Грэя” пераважаюць жоўты, сiнi, залацiсты 
колеры, якiя з’яўляюцца сiмвалам самалюбавання, выключнасцi, 
богаабранасцi, а таксама завышанай самаацэнкi, глыбокага 
iндывiдуалiзму. Невыпадкова партрэт маладога Грэя ва ўсёй яго красе 
“жыве”, схаваны ад людскiх вачэй, у пурпуровым пакоi. У старадаўнiх 
рымлян i грэкаў пурпурныя тогi насiлi толькi iмператары, цары, 
палкаводцы. У Вiзантыйскай iмперыi будучы iмператар павiнен быў 
з’явiцца на свет у пакоях з пурпуровымi сценамi. Оскар Уайльд часта 
ужывае “iмперскi пурпур”, тым самым падкрэслiваючы разлад героя з 
акаляючым асяроддзем. 
У Якуба Коласа пераважаюць паўната i разнастайнасць колераў 
“зямлi i неба”, суладдзе чалавека i прыроды. “На прастор, на шырокi 
прастор! Я люблю гэтыя прасторы, люблю неаглядныя ружова-сiнiя далi 
iх, поўныя жыцця, малюнкавасцi, разнастайнасцi тонаў зямлi i неба, дзе 
так многа разгону для тваiх вачэй”. Колас пiша пра “ласкава-прыветнае 
сонца”, “зялёнае лiсце”, “срэбна-шэрае жыта”, “iльняна-дымную” 
далячынь, “кучаравасць” хвой, пра “грушы ў каронах белага цвету”  
 [1, 190]. 
У Коласа белыя колеры метафарычна могуць разглядацца як дар 
нябёсаў, як спагада, як дараванне, час прасвятлення на сэрцы i ў душы, 
як набыццё ўнутранага спакою i натуральнасцi паводзiн. Белы колер-
архетып рацыяналiстычнага мыслення, аналiтычнага падыходу да 
рэчаiснасцi, да якiх схiльны галоўны герой “На ростанях”. У Коласа гэта 
настаўнiк на вёсцы Андрэй Пятровiч Лабановiч: асветнiк, прапаведнiк, 
мудрэц, маралiст i фiлосаф у адной Асобе. Блакiт дня, белiзна снегу, 
ззянне сонца. Тут сустрэнем верхнiя ярусы светабудовы: небакрай, 
шырыню палёў i лясоў, плынь ракi, усё багацце каляровай сiмволiкi 
паветра, зямлi, вады, агню – асноўных стыхiй жыццядзейнасцi 
палешукоў на Палессi. Колас праз сiмволiку частага ўжывання белага 
(светлага) колеру раскрывае вялiкую ўнутраную раўнавагу ў душы 
Лабановiча, адзiнства духу i матэрыi, свядомага i падсвядомага, 
iнтэлектуальнага i фiзiчнага, эмацыянальнага і духоўнага. Белы колер 
лiчыўся святым. У старадаўнiх грамадскiх групах ён звычайна 
сiмвалiзаваў саюз мужчыны i жанчыны, саюз мацi з дзiцем (малако). 
У рамане – гэта каханне Лабановiча i Ядвiгi, Лабановiча i Лiды 
Мураўскай, узаемаадносiны з Вольгай Вiктараўнай Андросавай, паннай 
Людмiлай, “завiтанскай красуняй”, з паннай Марынай. Прыгадаем 
святло ў акне хаты, дзе жыў Лабановiч, развагi Ядвiгi ў апошнi вечар 
развiтання, якая стаiць пад тымi вокнамi. Белы колер яшчэ i сiмвал 
выхавання. Тут – выхаванне пачуццяў. У Егiпце працэсii веруючых 
адбывалiся ў белым адзеннi. Дзеткi ў школе, дзе працуе Лабановiч, 
ходзяць у белым адзеннi: кашулях, нагавiцах, свiтках. Лабановiч 
радуецца разам з iмi, iдучы па прыступках ведаў. Пасля хрышчэння 
немаўлятак апраналi ў белыя кашулi, так дзецi хадзiлi яшчэ доўга, каб 
усе бачылi, што яны захоўваюць чысцiню, растуць у бацькоўскай i 
мацярынскай любовi, ласцы i хрысцiянскай веры, у народных 
традыцыях. Лабановiчу ўласцiвы высакароднасць, чысцiня душы, 
глыбокая мараль. 
У “Партрэце Дарыяна Грэя” Оскара Уайльда пераважаюць “нiжнiя 
ярусы” светабудовы: перапляценне светаценяў, кангламерат колераў, 
згасанне адных фарбаў, iх блякласць, паступовы пераход да “колераў 
смерцi” – чорнага, шэрага, невыразнага. Што азначала хуткую 
закончанасць зямнога iснавання, схiльнасць да самазнiшчэння. Уайльд 
“змешвае”  фарбы. Партрэт і герой мяняюцца месцамi. 
З гэтага часу ўсё, што адбываецца з персанажам, будзе “адбiвацца” 
не на iм самiм, на яго твары, а на партрэце. Грэй сам сябе “закоўвае” у 
адпаведныя рамкi, пазбаўляе сябе i сваё жыццё шматфарбнасцi, гамы 
пачуццяў i светаценяў, прысуджае сябе “на адзiноту”. “На адзiноце” у 
зацемненым пакоi “iснуе”, а не “пражывае” свой век партрэт, чалавек на 
партрэце. Дарыян Грэй гiне. Забiць таго, хто на партрэце, гэта лепшае, 
што ён мог зрабiць у гэтым жыццi. Забойства двайнiка, прыгажуна, 
дэндзi, себялюбца. Толькі з асалодай пражыць жыццё немагчыма. 
Невыпадковы тут i погляд вачэй персанажа “скрозь блакiтны дым” i 
“блякласць красак”.  
Людзi, увайшоўшы ў цёмны пакой, нiжнi ярус жыцця, дзе пануе 
смерць, чорны колер, убачылi на падлозе састарэлага Грэя. На сцяне 
вiсеў маляўнічы партрэт гаспадара “ва ўсiм бляску яго цудоўнай 
маладосцi i прыгажосцi” [3, 217] .  
У рамане Оскара Уайльда выпрабоўваецца не сам герой, а яго 
светапогляд, яго адкрыты геданiзм, iмкненне  жыць дзеля ўласнага 
задавальнення.  
Мэта жыцця – самавыяўленне. Па рознаму праходзiць працэс 
самавыяўлення i самапазнання ў Лабановiча i Дарыяна Грэя. Дарыян 
Грэй паглыблены ў сябе. Лабановiч служыць людзям, дбае аб 
расквечанасцi жыцця палесскага краю i палешукоў, верыць, што 
заззяюць новымi фарбамi далягляды “людзей на балоце” (Мележ). 
У Оскара Уайльда пераважаюць шэрыя змрочаныя колеры. У тым 
адрозненне сiмволiкi колераў двух выдатных мастакоў.  
Па даследваннях Т. Шамякiнай у беларускiх класiкаў часцей 
сустракаюцца белы, срэбраны, залаты колеры. Што сведчыць не аб 
расчараванасцi ў жыццёвай рэчаіснасці, але аб iмкненнi да радасцей 
зямнога iснавання. Колеры жыцця – заўсёды светлыя, белыя, яркiя, 
перамоганосныя. 
 
Лiтаратура: 
1. Якуб Колас. Трылогiя “На ростанях”. Збор твораў у чатырнацаццi 
тамах. Т. 9./ Я. Колас. Выд. “Мастацкая лiтаратура”, Мн., 1975 
2. Джон Фоли. Энциклопедия знаков и символов./ Д. Фоли. М. 1997 
3. Оскар Уайльд. “Портрет Дориана Грея”. Роман./ О. Уайльд. М. 2007 
4. Символика цвета в искусстве Древнего Египта 
5. Серов Н. В. Цвет культуры: психология, культурология, физиология./ 
Н.В. Серов. СПб “Речь”. 2004 
6. Бонд Л. Магия цвета./ Л. Бонд. СПб “Паблишинг” 1997 
 
 
 


Сімволіка колераў у раманах Оскара Уайльда “Партрэт Дарыяна Грэя” і Якуба Коласа “На ростанях”

http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/30044/1/%d0%92%d0%b0%d0%bb%d0%b5%d1%80%d1%8b%d1%8f%20%d0%9d%d0%b0%d0%b2%d1%83%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%96%d1%87%20%d0%a1%d1%96%d0%bc%d0%b2%d0%be%d0%bb%d1%96%d0%ba%d0%b0%20%d0%ba%d0%be%d0%bb%d0%b5%d1%80%d0%b0%d1%9e%20%d1%83%20%d1%80%d0%b0%d0%bc%d0%b0%d0%bd%d0%b0%d1%85%20%d0%9e%d1%81%d0%ba%d0%b0%d1%80%d0%b0%20%d0%a3%d0%b0%d0%b9%d0%bb%d1%8c%d0%b4%d0%b0%20%e2%80%9c%d0%9f%d0%b0%d1%80%d1%82%d1%80%d1%8d%d1%82%20%d0%94%d0%b0%d1%80%d1%8b%d1%8f%d0%bd%d0%b0%20%d0%93%d1%80%d1%8d%d1%8f%e2%80%9d%20%d1%96%20%d0%af%d0%ba%d1%83%d0%b1%d0%b0%20%d0%9a%d0%be%d0%bb%d0%b0%d1%81%d0%b0%20%e2%80%9c%d0%9d%d0%b0%20%d1%80%d0%be%d1%81%d1%82%d0%b0%d0%bd%d1%8f%d1%85%e2%80%9d.pdf

Сімволіка колераў у раманах Оскара Уайльда “Партрэт Дарыяна Грэя” і Якуба Коласа “На ростанях”

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Электронная библиотека БГУ