Lijewski, Teofil

Turyzm/Tourism

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)

„TURYZM" 1991, z. 2Teof i l  L i jewskiZADANIA DLA GEOGRAFII TURYZMULES TÂCHES QUE DOIT REMPLIR LA GÉOGRAPHIE DU TOURISME TASKS FOR GEOGRAPHY OF TOURISMW geografii turyzm u można wyróżnić 3 kierunki, wyraźnie różniące się zakresem tem atycznym  badań:1) geografię walorów turystycznych (przyrodniczych i antropoge­nicznych);2) geografię zagospodarowania turystycznego;3) geografię ruchu turystycznego.W a l o r y  t u r y s t y c z n e  badało i klasyfikowało już wielu au to ­rów. Dążono do ujęć ilościowych i zapisów sformalizowanych, dzieląc np. teren na równe kw adraty  i obliczając ich atrakcyjność na podstawie różnic wysokości, udziału wód, powierzchni leśnej itp. Spośród walorów antropogenicznych najbardziej sformalizowana została klasyfikacja zabyt­ków (podział na klasy hierarchiczne).Subiektyw ne odczuwanie piękna krajobrazu i jego przekształceń przez człowieka często nie jest zgodne z obliczonymi, pozornie obiektywnym i wskaźnikami. Na przykład duży udział powierzchni leśnej nie zawsze podnosi atrakcyjność krajobrazu, niekiedy bardziej malownicze są po­jedyncze drzewa i krzew y lub ich kępy. Bardziej istotna jest różnorodność krajobrazu, bogactwo jego szczegółów w zasięgu wzroku. Można to stwierdzić tylko doświadczalnie na miejscu, mało przydatne są tu  m apy i dane statystyczne.Na ogół negatyw nie ocenia się ingerencję człowieka w przyrodę. Tymczasem dzieła rąk  ludzkich (nie tylko artystyczne) mogą także ożywić i urozmaicić krajobraz. Świadczą o tym  pejzaże wybitnych mistrzów. Niestety sharmonizowane z otoczeniem dawne budowle, jak chałupy wiejskie, m łyny wodne, w iatraki, drewniane mostki, znikają, zastępowa­ne przez „nowoczesność” w postaci betonu, pustaków, papy i eternitu.Niedocenianymi przez nas walorami turystycznym i są relik ty  dawnej techniki, a trakcyjne zwłaszcza dla przybyszów z krajów  bardziej rozwi­niętych. Można tu  wymienić przykładowo zastosowanie koni w rolnic­twie, furm anki, szachownicę pól, dawne rzemiosła (np. kowalstwo, cie­sielstwo, bednarstwo), stare zakłady przemysłowe z zachowanymi daw ­nymi urządzeniami i maszynami, parowozy, kolejki wąskotorowe, stare tram w aje, statki itd. Część tych reliktów należałoby zachować w ich naturalnym  otoczeniu i udostępnić do zwiedzania. Zabytkowy zakład przemysłowy, urucham iany pokazowo, może też stanowić źródło dochodu dla iirm y lub miejscowości.Zadaniem geografów może być wyszukiwanie takich obiektów, p la­nowanie tras pokazowych, wskazywanie samorządom terytorialnym  moż­liwości ekspozycji takich reliktów przeszłości. Naszego zacofania tech­nicznego nie zawsze trzeba się wstydzić, nieraz można je dobrze sprzedać.Z a g o s p o d a r o w a n i e  t u r y s t y c z n e  badano zwykle dość szablonowo, ograniczając się nieraz tylko do obiektów noclegowych (ho­tele, schroniska, domy wczasowe, kempingi). Już to prowadziło do błęd­nych wniosków, ponieważ nie uwzględniano kw ater pryw atnych, o ile nie były rejestrow ane przez przedsiębiorstwa turystyczne. Pauperyzacja ludności prowadzi do tego, że coraz częściej korzysta się z kw ater p ry ­watnych, rodzinnych, u znajomych itp. Podobnie z pola widzenia s ta ty ­styki turystycznej um ykają szkoły, domy studenckie, in ternaty  i inne masowe kwatery, wynajm ow ane sezonowo koloniom, obozom dziecięcym i młodzieżowym. Pom ija się również obozy harcerskie organizowane poza obiektami stałymi.Badać należałoby także in frastruk turę  paraturystyczną, służącą m. in. turystyce, jak sieć kom unikacyjną, gastronomiczną, handlową, ze szcze­gólnym uwzględnieniem urządzeń niezbędnych do ruchu turystycznego, jak stacje benzynowe, parkingi przydrożne, w arsztaty  samochodowe.Szczególnie niepełna jest nasza wiedza odnośnie do tej form y rek re ­acji, która rozwija się ostatnio najszybciej, tj. budownictwa letniskowego i działek rekreacyjnych. Tem at ten został pom inięty w ostatnim  spisie powszechnym, mimo że dokonywano szczegółowej inw entaryzacji m iejs­cowości. Interesujące byłoby badanie z 2 stron: od strony gminy, na terenie której powstały domki letniskowe i działki rekreacyjne (kto je zakupił, skąd dojeżdża) i od strony wielkich m iast (dokąd mieszkańcy wyjeżdżają, gdzie zakupują tereny).Obiektami zbliżonymi charakterem  do działek rekreacyjnych są ogródki działkowe; wobec deficytu terenów w m iastach oddalają się one od miejsc zamieszkania i wym agają nieraz dojazdu równego w y­cieczce weekendowej.Wszystkie te formy rekreacji podmiejskiej i pozamiejskiej należałobybadać łącznie, najlepiej w postaci studiów monograficznych poszczegól­nych aglomeracji czy regionów. Pożądane byłoby sporządzanie szczegó­łowych map użytkow ania terenu oraz prześledzenie zmian w czasie, np. przez porównanie map topograficznych i zdjęć lotniczych z różnych okresów.Badania zagospodarowania turystycznego mogą być utrudnione przez postępującą obecnie pryw atyzację obiektów. P ryw atn i właściciele nie będą zainteresowani sprawozdawczością i udzielaniem inform acji o swoich obiektach. Zm aleje udział organizacji państwowych i ogólnopolskich, jak FW P, „Orbis”, PTTK, z którym i łatw iej było współpracować, i które gromadziły m ateriały z całego kraju.R u c h  t u r y s t y c z n y  jest najbardziej nieuchw ytny statystycz­nie. W szystkie szacunki jego rozmiarów były niedokładne, toteż zaprze­stano ich publikacji. Ewidencją objęty jest tylko ruch zorganizowany, korzystający z obiektów noclegowych i przewodników. Tymczasem zwiększa się udział ruchu indywidualnego, k tóry  często nie korzysta z żadnych urządzeń turystycznych. Również powstające obecnie masowo pryw atne biura podróży prawdopodobnie nie ułatwią badań geograficz­nych.Geografów powinien interesować rozkład ruchu turystycznego w prze­strzeni (skąd, dokąd, którędy) i w czasie. Zaznacza się bardzo silna kon­centracja ruchu w przestrzeni, na określonych szlakach i w najbardziej atrakcyjnych regionach. Na przykład gęstość „zaludnienia” plaż nad­morskich w sąsiedztwie miejscowości wypoczynkowych w pogodny dzień letn i jest podobna do gęstości zaludnienia wysokościowych osiedli miesz­kaniowych w wielkich miastach, z których właśnie wyjeżdża się na wczasy, aby uciec od tłum u. Nie lepiej jest w górach: deptaki Doliny Kościeliskiej czy drogi do Morskiego Oka nie ustępują zatłoczeniem najbardziej ruchliwym  ulicom śródmiejskim.Równocześnie istnieją w Polsce rozległe tereny, atrakcyjne k rajob ra­zowo, prawie zupełnie nie odwiedzane przez turystów . Można je znaleźć na wybrzeżu, a tym  bardziej na pojezierzu i w górach. Jedną z przyczyn małego zainteresowania jest brak zagospodarowania, inną — niedogodny dojazd lub konieczność dalekiego dojścia pieszego. Ale nieraz główną przyczyną jest brak informacji i reklam y danego terenu. T utaj geografo­wie mogliby odegrać bardzo pożyteczną rolę, wyszukując i propagując tereny odpowiednie do deglomeracji ruchu.Natomiast tereny o przekroczonej chłonności turystycznej należałoby ogłosić regionami klęski ekologicznej (turystycznej), analogicznie do re ­gionów o nadm iernie zanieczyszczonym powietrzu i wodzie (zresztą tu ­rystyka przyczynia się do tego zanieczyszczenia w  dużym stopniu). W regionach klęski ekologicznej należałoby ograniczyć ruch  turystyczny,np. poprzez zakaz organizacji zakładowych wycieczek zbiorowych (zwykle najbardziej dewastujących środowisko) lub zakaz ruchu samochodowego.Deglomerację ruchu w czasie można osiągnąć przez zmianę przyzw y­czajeń, inny rozkład czasu pracy, a zwłaszcza przez zróżnicowanie te r ­minów wakacji szkolnych i studenckich. Na skutek sztywnego stanowiska resortu edukacji narodowej prawie nie wykorzystany na wypoczynek dzieci i młodzieży jest czerwiec — miesiąc o najw iększym  usłonecznie- niu, zwykle pogodniejszy od lipca.Badania ruchu turystycznego są żmudne i pracochłonne, z reguły wymagają obserwacji terenowych. Należałoby wykorzystać w tym  celu praktyki, obozy i wczasy studenckie i młodzieżowe. Ponieważ coraz w ięk­szy udział w ruchu turystycznym  m ają samochody, pomocne może być odczytywanie województwa ich pochodzenia według tablic re jestracy j­nych.Geografowie powinni nie tylko badać rzeczywistość, ale i starać się ją kształtować. Powinni chronić najcenniejsze przyrodniczo fragm enty naszego kraju , wytyczając inne szlaki dla masowej tu rystyk i i propagując regiony mniej znane. Ważna jest więc działalność inform acyjna, do której są powołani jako najbardziej kom petentni znawcy kraju.W większym niż dotychczas stopniu geografowie powinni brać udział w opracowywaniu przewodników, map turystycznych, artykułów  w cza­sopismach krajoznawczych, filmów, audycji radiowych i telewizyjnych. Ich nieobecność powoduje, że przewodniki są przeładowane szczegółami historycznymi, opisami zabytków i dzieł sztuki, pom ijając równocześnie elem enty geograficzne — jak położenie, rzeźbę terenu, budowę geologicz­ną, hydrografię, przyrodę ożywioną i gospodarkę. To samo odnosi się do informacji o Polsce dla cudzoziemców. Jej brak lub niski poziom jest jedną z przyczyn małego zainteresowania Polską na międzynarodowym rynku turystycznym  i znikomego udziału tu rystyk i w dewizowych do­chodach Polski.Prof. dr hab. T eofil L ijew skiInstytut G eografii W płynęło:i Przestrzennego Zagospodarow ania 31 styczn ia  1991 r.P olskiej A kadem ii Nauk  W arszawaul. K rakow skie Przedm ieście 30 00-927 W arszaw a

Tasks for geography of tourism

http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/11089/27640/1/Lijewski.pdf

Tasks for geography of tourism

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)