Recenzja książki: S. L. J. Smith, Recreation Geography, LONGMAN GROUP LTD., London - New York, 1983

Krzymowska-Kostrowicka, Alicja

Polish

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w

Stephen L. J. Smith, 1983, <i>Recreation Geography</i>, Longman Group Ltd., London-New York, s. 220

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)

rolę, jaką odgrywa w organizacji przestrzeni a także poznać wkład, któ ry wnoszą geografowie francuscy w  tę wiedzę.Dr Elżbieta D ziegieć Zakład Geografii Miast i Turyzmu Instytutu Geografii Ekonomicznej i Organizacji Przestrzeni Uniwersytetu Łódzkiego al. Kościuszki 21 90-418 ŁódźSTEPHEN L. J. S M I T H ,  1983, RECREATION GEOGRAPHY, LO NGM AN GROUP LTD., LONDON — NEW YORK, S. 220W  ramach serii wydawniczej „Themes in resource management" pu-blikowanej pod kierunkiem prof. Bruce Marshalla z Uniwersytetu W a-terloo (Ontario, Kanada) ukazała się w roku 1983 interesująca i wartoś-ciowa praca S. L. J. Smitha Geogralia rekreacji.Autor, profesor Uniwersytetu Waterloo, jest znanym specjalistą w dziedzinie geografii rekreacji, naczelnym redaktorem „Recreation Re-search Review", pisma o zasięgu międzynarodowym. Głównym przed-miotem jego zainteresowań są problemy teoretyczno-metodyczne i w tym zakresie posiada on znaczący dorobek.Recenzowana książka stanowi właściwie przegląd metod i technik przydatnych geografom w badaniach nad rekreacją. W  tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę Czytelnika na dwie sprawy: doboru metodi sposobu ich prezentacji oraz zakresu, w jakim autor używa terminu „rekreacja".W  pierwszym przypadku rzuca się w oczy swobodne korzystanie z dorobku światowego, co jest raczej ewenementem w literaturze ame-rykańskiej. Autor koncentrując się przede wszystkim na osiągnięciach północnoamerykańskich prezentuje i omawia krytycznie propozycje me-todyczne z innych krajów w tym również socjalistycznych (głównie Związku Radzieckiego, Czechosłowacji, Polski, NRD, Bułgarii i Jugosła-wii). Szeroka znajomość literatury światowej, ograniczona jedynie ba-rierą językową (autor omawia tylko prace opublikowane po angielsku lub niemiecku), pozwoliły S. L. J. Smithowi ująć problemy metodyczne bardziej wszechstronnie, dzięki czemu wysuwane przezeń propozycje mają szerszy, ponadregionalny wymiar.Druga sprawa dotyczy stosowanego przez S. L. J. Smitha zakresuW płynęło: 10 czerwca 1985 r.pojęcia „rekreacja". Termin ten używany jest przez autora w  bardzo szerokim znaczeniu, gdyż obejmuje w  zasadzie wszelkie formy relaksa-cji i wypoczynku, jeśli tylko są one realizowane poza miejscem stałego zamieszkania. Autor z równą uwagą traktuje wypoczynek aktywnyi pasywny na świeżym powietrzu, jak i oglądanie telewizji, filmów, ko-rzystanie z bibliotek, udział w  koncertach itp., przy czym nie ocenia konsekwencji zdrowotnych, kulturotwórczych, czy też poznawczych posz-czególnych form wypoczynku, ale koncentruje się na roli tych form w  wykorzystywaniu czasu wolnego. Tego rodzaju ujęcie jest —  w moim przekonaniu —  co najmniej dyskusyjne, pomija bowiem rzeczywisty cel wypoczynku.Po tych kilku uwagach wstępnych przejdę do szczegółowego omó-wienia recenzowanej książki.Charakteryzuje się ona dosyć oryginalnym sposobem ujęcia, wyra-żającym się w  niespójności sąsiadujących rozdziałów. Autor zajmuje się w  zasadzie dwoma grupami zagadnień: prezentacją metod i technik służących organizowaniu przestrzeni wypoczynku i wykorzystywaniu zasobów rekreacyjnych przez tę przestrzeń oferowanych oraz omówie-niem metod i technik służących badaniom ruchu turystyczno-rekreacyj- nego. Każde z tych zagadnień jest ujmowane jakby w  czterech płasz-czyznach: opisowej, wyjaśniającej, prognostycznej i normatywnej, przy czym płaszczyzny te, a nie problem, stanowią wyróżniki poszczególnych rozdziałów. W  rezultacie czytelnik zainteresowany np. propozycjami metodycznymi dotyczącymi oceny zasobów rekreacyjnych powinien za-poznać się z rozdziałami: pierwszym, trzecim, piątym i siódmym, jeśli natomiast zajmuje go ruch turystyczny —  to z rozdziałami parzystymi: drugim, czwartym, szóstym i ósmym. Czy przyjęty przez autora system prezentacji materiału jest dobry, czy zły, pozostawiam ocenie Czytelni-ków. W  każdym razie odbiega on od tego, do czego już przywykliśmy.Ponieważ szczegółowe omówienie kilkuset propozycji metodyczno- -technicznych zawartych w  recenzowanej książce wymagałoby co naj-mniej wielostronicowego artykułu, chcąc zaznajomić Czytelnika przede wszystkim z koncepcją autora, ograniczę się do scharakteryzowania rozdziałów parzystych, zawierających metody stosowane w  badaniach ruchu turystyczno-rekreacyjnego.W  rozdziale drugim zatytułowanym „Opisowe badania podróży" autor koncentruje się na trzech grupach zagadnień: węzłach, tj. miej-scach emisji i recepcji ruchu podróżniczego, drogach łączących te węzłyi sposobem przemieszczania się turystów po tych drogach. Jeśli chodzio węzły, to autor dzieli ie na wysyłające i przyjmujące, zwracając rów-nocześnie uwarę na różne w różnych krajach ujmowanie kategorii oso-by podróżującej („turysta" versus „przyjezdny"). Obraz (pattem ) podró-ży jest funkcją koakcji szeregu zmiennych, takich jak: społeczno-ekono-miczne uwarunkowania, sposób poruszania się, pokonywanie odległoś-ci, koszty związane z podróżą, liczba wstpółuczestników, czas podróży itp., przy czym autor podaje sposoby generalizacji oraz estymacji tych zmiennych pozwalające na całościowe ujmowanie problemu. Przedsta-wione rozwiązania metodyczne, częściowo nowe, a częściowo wzięte z literatury, zostały poparte interesującymi przykładami.Rozdział czwarty ,,Wyjaśniające badania podróży'1 jest prawie w ca-łości poświęcony metodom badań nacisku i przyciągania rekreacyjnego oraz związkom, jakie między tymi zjawiskami zachodzą. Autor zwraca szczególną uwagę na czynniki wywołujące nacisk rekreacyjny, głównie jednak na motywacje (psychologiczne, poznawcze, kulturowe, społecz-no-ekonomiczne itip.), a w nieco mniejszym zaś stopniu na przyciągającą siłę oferowanych usług. Szczególnie ciekawe są podrozdziały omawia-jące rolę wyobrażeń o. nieznanym obiekcie jako czynniku stymulującym nacisk. Równie interesujący jest podrozdział omawiający zachowanie się (behawior) podróżujących, które z geograficznego punktu widzenia wyraża się w zmianach preferencji określonych sposobów podróżowania oraz określonych tras i miejsc docelowych.W  rozdziale szóstym „Predykcyjne badania ruchu", najciekawszym pod względem metodycznym, S. L. J. Smith po przedstawieniu dyna-micznego modelu kluczowych elementów (zmiennych) opracowanego przez R. I. Wolfa omawia szczegółowo zakres przydatności w  badaniach nad ruchem rekreacyjnym takich ujęć, jak: analiza trendów, modele przepływów, zdarzających się sposobności ((intervening opportunities models), dając równocześnie bardzo ciekawe wskazówki metodyczne, pozwalające na umknięcie błędów przy konstruowaniu modeli nowych czy też dostosowywaniu istniejących do potrzeb geografii rekreacji.Przy omawianiu metod badania ruchu turystycznego autor nie ustrzegł się powtórzeń. Na przykład model grawitacji jest omawiany zarówno w rozdziale drugim, jak i szóstym, stosowalność teorii loka-lizacji J. H. Thunena jest charakteryzowana tak w  rozdziale trzecim, jak i piątym itp. Tego rodzaju powtórzenia były zresztą nie do unik-nięcia przy założonej a priori konstrukcji pracy.Należy wreszcie wspomnieć o rozdziale ostatnim, zatytułowanym „Wnioski", który w zasadniczy sposób odbiega od całości pracy. Treś-cią jego są bowiem filozoficzne rozważania nad rolą pozytywizmu lo-gicznego i fenomenologii w badaniach geograficzno-turystycznych oraz nad perspektywami rozwoju tego kierunku badań. Autor stoi na stano-wisku multidyscyplinarności geografii rekreacji, która wykracza poza granice geografii ekonomicznej włączając w  strefę swoich zaintereso-wań również elementy przyrody, kultury, a nade wszystko socjologii,psychologii i antropologii społecznej. Tezę tę ilustruje „drzewem" geo-grafii rekreacji.Na zakończenie pragnę podkreślić, iż S. L. J. Smith książką swą w y-pełnił lukę jaka istniała w  literaturze przedmiotu, która powstała w  w y-niku partykularyzmu metodycznego i gałęziowego. Dopiero krytyczna analiza ujęć i metod stosowanych w  badaniach geograficzno-rekreacyj- nych w  różnych ośrodkach pozwoliła na ocenę dotychczasowego apara-tu metodologicznego, ujawnienie zarówno jego przydatności, jak i niedos-tatków. Jest to więc książka bardzo cenna, tym cenniejsza, iż zawarte w  niej propozycje mają bezpośrednie implikacje praktyczne.Doc. dr habil. A lic ja  Krzym owska-Kostrow icka W płynę ło :Instytut Geografii Społeczno- 10 czerwca 1985 r.-Ekonomicznej i RegionalnejUniwersytetu W arszawskiegoKrakowsk ie Przedmieście 3000-927 W arszawaL. S. F I L I P P O  W I C  Z, 1983, KARTOGRAFICZESKOJE MODIELIRO- W  A N I JE TIERRIT O R IA LN Y CH R IEKRIEACYONNYCH SISTIEM, IZD.NAU KA, M OSKW AW  ostatnim czasie coraz liczniej w literaturze geograficznej ukazu-ją się prace poświęcone modelowaniu kartograficznemu, rozumianemu jako zespół operacji z mapami, nastawionych na pozyskanie z nich no-wej informacji. Podejście takie prowadzi do reorientacji procesu badaw-czego i nadania mapie roli środka w  badaniach, a nie wykorzystywa-nia je j tradycyjnie jedynie dla ilustracji uzyskanych efektów badaw-czych.Tym właśnie problemom, rozpatrywanym na gruncie geografii re-kreacyjnej, poświęcona jest, składająca się z trzech części, praca L. S. Filippowicz. Jednocześnie jest to kolejna publikacja, którą uznać moż-na za kontynuację i rozwinięcie, sformułowanej w  połowie lat siedem-dziesiątych przez zespół pod kierunkiem W. S. Preobrażeńskiego, kon-cepcji Terytorialnego Systemu Rekreacyjnego (TSR).W  pierwszej części pracy, zatytułowanej „Stan kartografowania re-kreacyjnego", autorka po omówieniu specyfiki tego kartografowania przeprowadziła analizę i typologię istniejących map rekreacyjnych, w y-różniając ich grupy tematyczne i rozpatrując częstość ich występowa-nia w  literaturze przedmiotu. Omówiła także cechy TSR i istniejące