Artykuł pochodzi z książki pt. " Zagospodarowanie dolin rzecznych”Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 
Dziekan Wydziału Nauk Geograficznych
Uniwersytetu Łódzkieg

Hałak, Łukasz

Leziak, Piotr

Pieńkowski, Łukasz

Poros, Michał

Wesołowski, Witold

Polish

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)

KOŁO NAUKOWE MŁODYCH GEOGRAFÓW „GEOHOLICY” UNIWERSYTET ŁÓDZKI                                                  ZAGOSPODAROWANIE  DOLIN  RZECZNYCH    pod redakcją Wojciecha Tołoczko      Materiały Ogólnopolskiej Konferencji  Studenckich Kół Naukowych Geografów „Zagospodarowanie dolin rzecznych” Łódź, 27-29 października 2006 r.     Łódź 2007                              2 Zagospodarowanie dolin rzecznych  Copyright by Koło Naukowe Młodych Geografów  GEOHOLICY Uniwersytet Łódzki    Recenzenci artykułów: dr Elżbieta Kobojek, UŁ Łódź (1) dr Artur Kasprzyk, AŚ Kielce (1) dr Arkadiusz Niewiadomski, UŁ Łódź (11)     Publikacja sfinansowana przez:  Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz  Dziekana Wydziału Nauk Geograficznych  Uniwersytetu Łódzkiego    Projekt okładki: Tomasz Minkiewicz Fotografie na okładce: Daniel Okupny, Bartosz Stawowski Adjustacja i skład komputerowy: Wojciech Tołoczko           Wydawca: PIKTOR s.c. Druk i oprawa: Piktor s.c., ul. Gdańska 149, 90-539 Łódź fax. (42) 617 03 07, tel. (42) 659 71 78 http://www.piktor.pl e-mail: wydawnictwo@piktor.pl  3S P I S  T R E Ś C I   Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5   D u s z a  S y l w i a ,  N o w a k  A n n a  –  Analiza zmian sieci  hydrograficznej na terenie Poznania w ujęciu historycznym . . . . . . . . . 7  G r a d  N i n a  –  Tama Trzech Przełomów – zacofanie czy potęga? . . . . . . . . 17  K o ł o d z i e j c z a k  K r z y s z t o f  –  Historyczne uwarunkowania  zagospodarowania doliny Dłutówki na przykładzie  sołectwa Dłutówek i wsi Borkowice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23  K o p t y ń s k a  A g a t a ,  K o t a ń s k i  M a r e k  –  Sztoła – niewykorzystany  potencjał, czyli zagospodarowanie, którego nie ma . . . . . . . . . . . . . . . 33  K r y s i a k  M a r e k  –  Charakterystyka zagospodarowania ziemi  obszaru doliny Pilicy w okolicach wsi Wielkopole . . . . . . . . . . . . . . . 47  L e s i e w i c z  A g n i e s z k a  –  Zasilanie powierzchniowe i rzeźba  doliny Moszczenicy w okolicach Celestynowa i Rogóźna . . . . . . . . . . 55  O k u p n y  D a n i e l ,  S t ę p i e ń  B a r t o s z  –  Zagospodarowanie  doliny Mrogi na odcinku od Jordanowa do Koziołek . . . . . . . . . . . . .  59  O p u c h o w s k a  J o l a n t a  –  Atrakcyjność polan śródleśnych  Bolimowskiego Parku Krajobrazowego na przykładzie  Polany Siwica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67  P i e ń k o w s k i  Ł u k a s z ,  P o r o s  M i c h a ł ,  H a ł a k  Ł u k a s z ,   L e z i a k  P i o t r ,  W e s o ł o w s k i  W i t o l d  –  Koncepcja  zagospodarowania okolic Jaskini Raj w dolinie Bobrzyczki . . . . . . . .  71  S o b o l e w s k i  Ł u k a s z ,  T o ł o c z k o  W o j c i e c h  –  Dolina Dobrzynki  na obszarze gminy Tuszyn – charakterystyka współczesnego zagospodarowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75  T w a r d o w s k i  Ł u k a s z  –  Gdańsko-Elbląski spór o wody Wisły   i Nogatu, czyli geneza węzła wodnego w Białej Górze . . . . . . . . . . . .  83  W o l s k i  J .  G r z e g o r z  –  Grążel żółty (Nuphar luteum (L.) Sibth. & Sm.)  jako gatunek charakterystyczny dla starorzeczy  na przykładzie doliny Pilicy pod Nowym Miastem . . . . . . . . . . . . . . .  95  W r o ń s k i  K r z y s z t o f  –  Wpływ środowiska przyrodniczego na działalność człowieka w rejonie Miazgi i Wolbórki . . . . . . . . . . .  101   71     Łukasz Pieńkowski14, Michał Poros, Łukasz Hałka, Piotr Leziak, Witold Wesołowski    Koncepcja zagospodarowania okolic Jaskini Raj  w dolinie Bobrzyczki    Dolina rzeki Bobrzyczki znajduje się w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Rzeka ta płynie równolegle do Pasma Okrąglicy i Czerwonej Góry, a od północy opływa Wzgórze Malik (ryc. 1). Należy do zlewni rzeki Bobrzy, która jest prawym dopływem Czarnej Nidy. Jest to ciek okresowy. Interesująca nas okolica Wzgórza Malik według Gradzińskiego i Wrób-lewskiego (1974) ma charakter bloku tektonicznego obrzeżonego strefami dyslokacji, na których rozwinęły się obniżenia morfologiczne. Właśnie do najważniejszych z nich należy podłużna dolina strumyka Bobrzyczki. Obniżenie te wypełnione są osadami czwartorzędowymi takimi jak piaski i mułki rzeczne. Pod którymi zalegają piaski kwarcowe. Spod tych osadów wzgórze Malik wyłania się jako pewnego rodzaju ostaniec skalny o niesymetrycznych zboczach. W północnej części Wzgórza Malik w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Bobrzyczki znajduję się otwór wejściowy do Jaskini Raj. Jaskinia ta rozwinęła się w wapieniach środkowodewońskich (żywet) i górnodewońskich (fran) (Gradziński, Wróblewski 1974). Łączna długość korytarzy jaskini wynosi około 240 metrów (Boczarowa 1965). Obiekt ten jest znany w całej Polsce ze względu na bogatą szatę naciekową (stalaktyty, stalagmity, draperie, nacieki wełniste, pizoidy). Imponująca jest w jaskini gęstości występowania nacieków, zwłaszcza stalaktytów i na m2 przypada średnio 80 sztuk (Jóźwiak i in. 2005). Tak duże skupisko nacieków w Jaskini Raj sprawia, że jest uważana obok Jaskini Niedź-wiedziej w Sudetach za najpiękniejszą jaskinię w Polsce (Urban (red.) 1996).           Z tego powodu przyciąga rzesze turystów, których liczba w ciągu roku nie może                                                  14  Studenckie Koło Naukowe Geografów, Akademia Świętokrzyska,  ul. Świętokrzyska 15, 25-406 Kielce  72 przekroczyć 100 tys. osób z powodu niekorzystnego ich wpływu na mikroklimat jaskini.     1 – dewon środkowy (wapienie i dolomity), 2 – perm (zlepieńce),  czwartorzęd: 3 – plejstocen (piaski, iły, żwiry), 4 – holocen (aluwia rzeczne - piaski, iły), 5 – dyslokacja, 6 – bieg i upad warstw, 7 – jaskinie, 8 – kamieniołomy, 9 – drogi, 10 – parking, 11 – pawilon przy jaskini  Ryc. 1. Szkic geomorfologiczny okolic Jaskini Raj.  (Gradziński, Wróblewski 1974).  W jaskini odkryto najdalej wysunięte na północ stanowisko pobytu człowieka neandertalskiego w postaci licznych narzędzi krzemiennych i palenisk oraz kości zwierząt plejstoceńskich, co stało się ewenementem na skalę światową (Kaczanowska 1974). Po ośmiu latach od odkrycia jaskini w 1964 roku dla potrzeb ruchu turystycznego przygotowano specjalną trasę liczącą 180 metrów, która zaczyna się w muzeum, gdzie odtworzono bytowanie neandertalczyków i wyjaśniono powstanie jaskini Raj. Obecnie wszystkie budynki związane z Rajem i tereny sąsiadujące od północno-wschodniej części Rezerwatu Jaskinia Raj należą do przedsiębiorstwa Łysogóry. Firma ta zarządza ruchem turystycznym w jaskini. W najbliższym czasie planowane jest zagospodarowanie reszty terenów należących do przedsiębiorstwa Łysogóry. Ma to podnieść atrakcyjność turystyczną jaskini i terenów do niej przyległych. Poniżej przedstawiliśmy koncepcję zagospodarowania omawianego obszaru (ryc. 2).  73  Ryc. 2. Proponowane miejsca lokalizacji obiektów dolinie rzeki Bobrzyczki. (na podstawie: mapy topograficznej 1 : 10 000 arkusz Chęciny  i arkusz Sitkówka-Nowiny).  Obiekty które powstaną, powinny naszym zdaniem realizować dwa cele, pierwszy z nich można określić jako naukowo – poznawczy, a drugi rekreacyjno – rozrywkowy. Cele te powinny nawzajem się uzupełniać, tak aby żaden z nich nie był nadrzędny dzięki czemu zwiększy się zainteresowanie obiektem przez grupy wykwalifikowane. W ramach części naukowo-poznawczej proponuje się stworzyć następujące obiekty: • sala wideo- konferencyjna – w której np. odbywałyby się prelekcje          i prezentacje filmów dotyczące jaskini lub o tematyce ogólno przyrodniczej, • muzeum przyrodniczo-geologiczne – w którym przedstawione byłyby okazy skał, minerałów i skamieniałości  z Gór Świętokrzyskich, • na terenie należącym do Łysogór rozstawione byłyby modele zwierząt    z plejstocenu w skali 1:1, przy których znalazłyby się informacje           o danym gatunku. Natomiast w  ramach części rekreacyjno-rozrywkowej proponuję się następujące obiekty: • plac zabaw i kącik dydaktyczny - gdzie rodzice mogliby zostawić swoje pociechy, a te w międzyczasie mogłyby wykopać w piaskownicy szczątki mamuta, • obiekty gastronomiczne.   74 Aby kompleks przyciągał więcej zwiedzających proponuje się organizowanie imprez cyklicznych, w tym sesji naukowych. Dobrym pomysłem byłyby tematyczne wystawy czasowe, zarówno plenerowe jak i w muzeum. Koncepcje zagospodarowania przestrzennego doliny Bobrzyczki w rejonie Jaskini Raj napotykają na pewne trudności ze względu na to, że część terenów pod inwestycję znajduję się w obrębie terasy zalewowej rzeki. W poprzednich latach (m.in. w 1997 roku) występowały małe podtopienia obecnie istniejących budynków gospodarczych i pawilonu  muzealnego. Wynika to stąd, że w dnie doliny Bobrzyczki znajdują się osady trudno przepuszczalne i przy dużych ulewach może dochodzić do wypełniania się wodą całej doliny. Zważając na to przed planowaną inwestycją należałoby przeprowadzić prace melioracyjne.     Aby ograniczyć zagrożenie część zabudowań gospodarczych oraz sale dydaktyczne i pawilon muzealny powinny być zlokalizowane w wyżej położonych fragmentach terasy zalewowej, znajdujących się w obrębie obszaru przeznaczonego pod inwestycje. Wspomniane wcześniej korzyści z powstania muzeum, części rozrywkowej i pawilonu dydaktycznego tracą nieco na znaczeniu wobec zagrożeń dla środowiska przyrodniczego rezerwatu ,,Jaskini Raj’’ wynikających z nadmiernego ruchu turystycznego. W związku z tym jednym z najważniejszych zadań, jakie należałoby podjąć w przypadku zrealizowania omawianej inwestycji, byłoby ograniczanie, w miarę możliwości, ruchu turystycznego w pobliżu rezerwatu. Pogodzenie tych dwóch koncepcji,       a więc rozwoju turystycznego tego obszaru i ochrony jego zasobów przyrodniczych, wpłynie bez wątpienia korzystnie na warunki przyrodnicze         i gospodarcze w obrębie całej doliny Bobrzyczki.   LITERATURA  Boczarowa M., Odkrycie nowej jaskini w Górach Świętokrzyskich. Przegl. Geol. nr 37, s. 128-130, Warszawa 1965. Gradziński R., Wróblewski T., Geologiczne warunki powstania jaskini Raj                 i utworzenia jej szaty naciekowej. [w:] Rubinowski Z. (red.), Badania                 i udostępnienie jaskini Raj. Wyd. Geologiczne, Warszawa 1974. Jóźwiak M., Kozłowski R., Wróblewski H., Sprawozdanie z badań w Jaskini Raj w roku 2004. Stacja Monitoringu Akademii Świętokrzyskiej, Kielce 2005. Kaczanowska M., Stanowisko paleontologiczne w jaskini Raj. [w:] Rubinowski Z. (red.), Badania i udostępnienie jaskini Raj. Wyd. Geologiczne, Warszawa 1974. Urban J. (red.), Jaskinie regionu świętokrzyskiego. PTPNoZ, Warszawa 1996. Mapa topograficzna w skali 1 : 10 000, arkusz Chęciny. Mapa topograficzna w skali 1 : 10 000, arkusz Sitkówka-Nowiny. 

Koncepcja zagospodarowania okolic Jaskini Raj w dolinie Bobrzyczki

http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/11089/20762/1/Pienkowski-et-al-2007-jaskini-71-74.pdf

Koncepcja zagospodarowania okolic Jaskini Raj w dolinie Bobrzyczki

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)