Artykuł dotyczy współczesnego przyrostu obietnic emancypacji
w dyskursach socjologii krytycznej. Wiązane z emancypacją stymulowanie
refleksyjności i sprawczej podmiotowości (agency) jest generalnie i często
w sposób bezkrytyczny traktowane jako warunek rozwoju społecznego.
W efekcie „boomu na emancypację” następuje rozmycie znaczenia pojęcia
emancypacji i stępienie krytycznego ostrza tych nurtów, które problem
władzy i podmiotowości mają na sztandarze. Z jednej strony, skutkiem
tych procesów jest redukcja idei emancypacji do aktywistycznej społecznej
praxis i do technologii uwłasnowolnienia. Z drugiej, idea emancypacji
staje się represyjnym instrumentem oceny działań indywiduów. Problemy
te zostaną omówione na przykładzie teorii postkolonialnej i społecznie
zaangażowanej performatyki. Warto dziś przeciwstawić socjologii krytycznej
socjologię krytyki i wrócić do krytyki samego pojęcia krytyki. Punktem
wyjścia do metarefleksji mogłaby być koncepcja krytyki Michela Foucaulta
