Autorka pokazuje rolę filmów polskich w nauczaniu jpjo. Szczególnie koncentruje się na najnowszych osiągnięciach polskiej kinematografii, ukazując, jak kształtuje się w nich obraz Polski i Polaków.The author presents the role of the Polish films in teaching Polish as a foreign language. She especially concentrates on the latest achievements of the Polish cinema, showing how they present the image of the Polish people and Poland

Prędota, Joanna

Acta Universitatis Lodziensis Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

Polish

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)

A C T A  U N I V E R S I T A T I S  L O D Z I E N S I S  KSZTAŁCENIE  POLONISTYCZNE  CUDZOZIEMCÓW  18,  2011 Joanna Prędota  Uniwersytet Warszawski OBRAZ POLSKI I POLAKÓW W NAJNOWSZYCH FILMACH POLSKICH I MOśLIWOŚĆ ICH WYKORZYSTANIA W EDUKACJI KULTUROWEJ CUDZOZIEMCÓW Słowa kluczowe: Polska, Polacy, film, kultura, edukacja kulturowa  Autorka pokazuje rolę filmów polskich w nauczaniu jpjo. Szczególnie koncentruje się na najnow-szych osiągnięciach polskiej kinematografii, ukazując, jak kształtuje się w nich obraz Polski  i Polaków.   W poprzednich latach rozwoju glottodydaktyki polonistycznej kultura była elementem często niedocenianym czy wręcz pomijanym. Powstało wiele waŜ-nych pozycji dotyczących metodyki nauczania języka polskiego (Seretny, Lipiń-ska 2005; Z zagadnień… 2006), niewiele natomiast uwagi poświęcano naucza-niu kultury.  Na szczęście jednak coraz więcej osób interesuje się tym tematem i wpro-wadza treści kulturowe na swoje zajęcia, nie ograniczając się jedynie do naucza-nia cudzoziemców systemu gramatycznego czy leksyki. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe coraz większą rolę w nauczaniu kultury odgrywają materiały audiowizualne. Pozwalają one nie tylko urozmaicić zajęcia i odetchnąć od mozolnych ćwiczeń, lecz takŜe poznawać kulturę polską w sposób najbardziej naturalny i przystępny. Coraz więcej ośrodków glottodydaktycznych wprowadza do swej oferty zajęcia poświęcone kulturze. Często wykorzystujemy na lektoratach teksty literackie, utwory muzyczne czy teŜ fragmenty programów telewizyjnych. Organizowane są równieŜ wykłady lub warsztaty w całości poświęcone kulturze polskiej, sta-nowiące uzupełnienie zajęć lektoratowych. Instytut Studiów Polonijnych i Et-nicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego swego czasu przodował w organizacji wykładów i warsztatów teatralnych, w których z sukcesem uczestniczyli cudzo-ziemcy, prezentujący róŜne poziomy zaawansowania znajomości języka pol-skiego (Horbatowski 2004). W warszawskim Polonicum natomiast od lat pro-wadzone są serie zajęć poświęconych filmowi polskiemu.  Zajęcia te cieszą się  [321] Joanna Prędota  322 powodzeniem, a prezentowane filmy budzą oŜywione dyskusje, co mogłam ob-serwować przy okazji pracy na zeszłorocznym kursie sierpniowym. Pokazy fil-mów gromadziły zawsze niemałą widownię, mimo Ŝe wiele z pokazywanych tam obrazów nie naleŜało do najłatwiejszych. Sukces właśnie tego typu zajęć skłania do szerszego zastanowienia się nad zastosowaniem takich środków au-diowizualnych, jakimi są filmy i nad tym, co pozytywnego mogą one wnieść do edukacji kulturowej cudzoziemców. NaleŜy postawić sobie pytanie: jaki obraz Polski i Polaków moŜemy prze-kazać studentom cudzoziemcom, prezentując im dzieła najnowszej polskiej ki-nematografii? Jaki wizerunek Polaka, pozytywny czy negatywny, utrwala współczesne kino polskie? Warto zaprezentować trzy szczególnie ciekawe fil-my. Ciekawe nie tylko ze względów poznawczych, lecz takŜe dlatego, Ŝe były szeroko komentowane i odniosły duŜy sukces. Łączy je takŜe to, Ŝe stworzyli je młodzi reŜyserzy mający świeŜe spojrzenie i swój własny pomysł na kino. Po-nadto akcja Ŝadnego z przedstawionych filmów nie toczy się współcześnie – nie będą zatem opowiadały o tym, co dzieje się w Polsce na przestrzeni ostatnich dziesięciu–dwudziestu lat. Rewers – to reŜyserski debiut Borysa Lankosza, obsypany nagrodami nie tylko w Polsce, lecz takŜe za granicą. Akcja toczy się w dwóch planach czaso-wych – w latach pięćdziesiątych i współcześnie. „Główną bohaterką jest Sabina, «szara myszka», która właśnie przekroczyła trzydziestkę. W jej Ŝyciu wyraźnie brakuje męŜczyzny. Matka wie o tym najlepiej, dlatego próbuje za wszelką cenę znaleźć dla swojej córki odpowiedniego kandydata na męŜa. Całą sytuację kon-troluje babcia, ekscentryczna dama o ciętym języku, przed którą nie uchowa się Ŝadna tajemnica. W przedwojennej kamiennicy pojawiają się kolejni adoratorzy. śaden z nich nie wzbudza jednak zainteresowania Sabiny. Pewnego dnia, «jak spod ziemi», zjawia się uroczy, inteligentny i diabelsko przystojny Bronisław. Jego obecność rozpocznie serię zaskakujących zdarzeń, które ujawnią drugą stronę kobiecej natury”1. Obraz ten ukazuje trzy pokolenia silnych kobiet, które muszą radzić sobie w niełatwych pod wieloma względami czasach. KaŜda z nich reprezentuje zupełnie róŜne typy osobowościowe. Pierwsza – Sabina – począt-kowo nieśmiała i zahukana, aby stawić czoła niebezpiecznym okolicznościom, musi stać się silna i zdecydowana. Jej matka to zahartowana przez Ŝycie, zdecy-dowana i zaradna kobieta, babcia natomiast jest dystyngowaną starą damą o za-skakująco otwartym umyśle. Jej stoicki spokój wobec przeciwności losu i spryt nie tylko bawią widzów, lecz takŜe budzą ich podziw. Rewers to film ciekawy równieŜ pod innym względem. Jest on waŜny dlate-go, Ŝe stanowi pewnego rodzaju rozliczenie się z trudną przeszłością, na płasz-czyźnie jednostkowej i ogólnonarodowej.                       1 www.filmpolski.pl/fp/index.php/1223090. Obraz Polski i Polaków w najnowszych filmach polskich…  323 Dom zły to film w reŜyserii Wojciecha Smarzowskiego. Akcja rozgrywa się gdzieś na polskiej prowincji i, podobnie jak w Rewersie, w dwóch planach cza-sowych, choć znacznie mniej od siebie oddalonych – w 1978 i 1982 r. Śledztwo w sprawie rozwiązania zagadki kryminalnej stanowi pretekst do ukazania Polski jako miejsca pełnego bezprawia, gdzie los jednostki ludzkiej nie ma znaczenia, a nieuczciwe interesy łączą wszystkich bohaterów. Smarzowski pokazuje, Ŝe nie ma ludzi niewinnych. KaŜdy ma coś na sumieniu. Bohaterowie budują poczucie bezpieczeństwa na przekonaniu, które moŜna krótko zdefiniować słowami „ja mam coś na ciebie, ty masz coś na mnie”.  Istotnym elementem obrazu Polaka przedstawionego w filmie Smarzow-skiego jest pijaństwo. W Domu złym piją wszyscy: od prostego pracownika pro-wincjonalnego PGR-u, poprzez prokuratora, który zostaje niemal wniesiony na miejsce mającej się odbyć wizji lokalnej, gdyŜ jest tak pijany, Ŝe nie moŜe utrzymać się na nogach, po kobietę – policjantkę w zaawansowanej ciąŜy.  Film ten, podobnie jak poprzedni głośny obraz tego reŜysera, Wesele, utrwala od bardzo dawna funkcjonujący stereotyp Polaków jako nacji, która wyjątkowo duŜo pije. Problem takiego postrzegania widać na podstawie wyni-ków badań przedstawionych przez Piotra Garncarka w publikacji Świat języka polskiego oczami cudzoziemców, w której pisze, Ŝe wiedza cudzoziemców o pol-skiej skłonności do alkoholu została nabyta juŜ w Polsce i zaliczona jest jedno-znacznie do obserwacji negatywnych. „O ‘pijakach na ulicach’, ‘pijanych Pola-kach’ czy nawet ‘upitych chamach’ wypowiada się co piąty respondent. Dość smutne jest to, Ŝe dla wielu respondentów pierwszym skojarzeniem z Polską jest – wódka. Zresztą o Polakach, którzy zamieszkują ich kraje, mówią często, Ŝe ‘lubią wypić’. W Polsce pijący są wszędzie, podstawowym alkoholem jest wód-ka. Sporadycznie wprawdzie, ale zauwaŜa się, Ŝe ‘kobiety teŜ piją’” (Garncarek 1997: 110). NaleŜy jednak wspomnieć, Ŝe przywołane tu badania były przepro-wadzone pod koniec lat 90. XX w. i od tamtej pory wiele się zmieniło. O wiele rzadziej moŜna na polskich ulicach spotkać pijane czy zataczające się osoby, zmieniły się równieŜ upodobania Polaków: coraz częściej rezygnują z wódki na rzecz piwa czy wina. Niestety, wiele badań odnotowuje, iŜ obniŜył się wiek, w którym sięgamy po alkohol. Piją juŜ coraz młodsze osoby. Powstaje zatem pytanie: czy w takim razie powinno się popularyzować tego typu opinię na temat Polaków poprzez pokazywanie takich filmów jak właśnie Dom zły cudzoziemcom? WaŜne jest, aby w pracy z cudzoziemcami nie unikać trudnych tematów, gdyŜ dzięki nim właśnie rodzą się najbardziej interesujące i owocne dyskusje. Ukazywanie słabości Polaków za pośrednictwem  Smarzow-skiego moŜe prowokować studentów do rozmowy na temat stereotypów w od-niesieniu nie tylko do Polski czy Polaków, lecz takŜe innych nacji. Ponadto mo-Ŝe stać się kluczem do przezwycięŜenia kolejnego stereotypu, o którym wspo-mina autor cytowanych badań, dotyczącego pewnego rodzaju polskiego zadufa-nia i myślenia o sobie jako o narodzie lepszym niŜ inne (Garncarek 1997) oraz Joanna Prędota  324 pokazania, Ŝe Polacy mają dystans do swoich narodowych wad i nie boją się mówić o nich otwarcie. Wszystko co kocham w reŜyserii Jacka Borcucha opowiada o grupie nasto-latków, których pasją jest muzyka. Film ma charakter wspomnieniowy, nostal-giczny. Akcja toczy się pomiędzy rokiem 1981 a 1982. W nadmorskim mia-steczku osiemnastoletni Janek, syn oficera marynarki wojennej, zakłada zespół punkrockowy, by głośno krzyczeć o rzeczach dla niego najwaŜniejszych. Jego Ŝycie wypełnia muzyka i pierwsza wielka miłość – Basia, nic jednak nie jest trwałe. „Solidarność” walczy o wolność i demokrację, w kraju narasta napięcie. Komuniści potajemnie planują wprowadzenie stanu wojennego.  WaŜny w kontekście postrzegania naszego kraju przez cudzoziemców jest fakt, Ŝe w filmie Wszystko co kocham nie ma podziału na „tych złych komuni-stów” i „tych dobrych, którzy walczą z systemem”. Historia i polityka stanowią tło dla przeŜyć bohaterów, zupełnie zwykłych ludzi. W rodzinie bohatera ojciec jest wojskowym i od rozpoczęcia stanu wojennego większość czasu spędza w koszarach, mama natomiast jest pielęgniarką, członkinią „Solidarności”, jed-nak taka róŜnica poglądów nie wpływa negatywnie na relacje między kochają-cymi się osobami.  W filmie tym Polska jest pokazana jako kraj młodości bohaterów, miejsce, w którym dzieją się istotne dla historii świata rzeczy, lecz takŜe miejsce, które na zawsze będzie kojarzyć się z pewnego rodzaju wolnością i marzeniami. Nietrudno zauwaŜyć, Ŝe kaŜdy z filmów, które tu przywołałam, jest zupeł-nie inny i opowiada o innej Polsce i innych Polakach niŜ pozostałe. Rewers – to portret trzech wyjątkowych, silnych kobiet, które muszą radzić sobie z Ŝyciem w Polsce lat pięćdziesiątych, pełnej politycznych rozgrywek i ciągłego strachu o siebie i najbliŜszych. Dom zły – obnaŜa najgorszą i najmroczniejszą stronę wszystkich postaci, o których opowiada. Wszystko co kocham to historia o ma-rzeniach i pierwszych rozczarowaniach, wspomnienie szczęśliwej młodości w nie do końca szczęśliwych czasach. Przedstawione filmy warte są włączenia do edukacji kulturowej cudzoziem-ców, gdyŜ mogą im ukazać najnowszą historię Polski w zupełnie nowej perspek-tywie, dać im świeŜe, zupełnie niepodręcznikowe spojrzenie na to, co działo się w Polsce na przestrzeni ostatnich pięćdziesięciu lat, a to dlatego, Ŝe opisują hi-storie zwykłych ludzi i dzięki temu zyskują bardziej uniwersalny wymiar.    BIBLIOGRAFIA  G a r n c a r e k  P., 1997, Świat języka polskiego oczami cudzoziemców, Warszawa. H o r b a t o w s k i  P., 2004, Program zajęć teatralnych w Instytucie Studiów Polonijnych i Et-nicznych UJ, [w:] Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, red. A. Dąbrowska, Wrocław. Obraz Polski i Polaków w najnowszych filmach polskich…  325 Oswajanie chrząszcza w trzcinie, czyli o kształceniu cudzoziemców w Instytucie Polonijnym Uni-wersytetu Jagiellońskiego, 1999, red. W. Miodunka, J. Rokicki, Kraków. S e r e t n y  A., L i p i ń s k a  E., 2005, ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, Kraków. Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, 2006, red. E. Lipińska, A. Seretny,  Kraków.   Summary  The author presents the role of the Polish films in teaching Polish as a foreign language. She especially concentrates on the latest achievements of the Polish cinema, showing how they present the image of the Polish people and Poland.   Joanna Prędota  326   

Obraz Polski i Polaków w najnowszych filmach polskich i możliwość ich wykorzystania w edukacji kulturowej cudzoziemców

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w

http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/11089/9236/1/37-predota.pdf

Obraz Polski i Polaków w najnowszych filmach polskich i możliwość ich wykorzystania w edukacji kulturowej cudzoziemców

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w

Obraz Polski i Polaków w najnowszych filmach polskich i możliwość ich wykorzystania w edukacji kulturowej cudzoziemców

Abstract

Similar works

Full text

Available Versions

Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego (University of Lodz Repository)

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w

Biblioteka Nauki - repozytorium artykuÅÃ³w