Zasadniczym celem pracy było zbadanie sposobu funkcjonowania skodyfikowanej normy ortograficznej wśród użytkowników języka, którzy ze społecznego punktu widzenia mają wysokie kompetencje w posługiwaniu się normą ortograficzną. Grupa badanych liczyła 223 osoby. Znaleźli się w niej urzędnicy, dziennikarze, nauczyciele oraz studenci, którzy z tytułu studiowanego kierunku (administracja, filologia polska) zyskają uprawnienia do wykonywania wybranych zawodów. W badaniu wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety. Przedstawiono praktykę pisarską badanych w odniesieniu do tzw. miejsc trudnych polskiej ortografii, czyli pisowni łącznej i rozdzielnej, użycia wielkiej i małej litery, pisowni zapożyczeń, wybranych przyrostków i zakończeń, pisowni zakończeń niektórych rzeczowników żeńskich, wyrazów z trudnymi grafemami oraz pisowni skrótów i skrótowców. Dokonana analiza pozwoliła wskazać miejsca ewidentnego rozejścia się uzusu z normą (m.in. pisownia cząstki by ze spójnikami i partykułami, pisownia cząstki eks, wieloelementowych przymiotników złożonych, nie z rzeczownikową nazwą własną, pisownia skrótów i skrótowców), wykazała istotne różnice między wariantywnością w uzusie a wariantywnością w normie skodyfikowanej, a także dowiodła, że zasadnicze znaczenie dla poprawności ma nie tyle czas wprowadzenia zmian, ile ich oparcie na uzusie. Wyniki badań wskazują na istnienie związku między doświadczeniem w posługiwaniu się językiem pisanym a sprawnością ortograficzną piszących, a także słabej zależności między samooceną a znajomością ortografii. Przeprowadzone badania wpisują się w szerszy kontekst badań nad uzusem i w dyskusję na temat źródeł normy językowej.The main aim of this thesis was to analyse how the codified spelling standard functions among language users who, from a social point of view, are regarded as highly competent in conforming to the spelling standard. The study group consisted of 223 individuals. It comprised clerks, journalists, teachers and students who would be authorised to practise such professions due to the studies they pursued (administration, Polish philology). A questionnaire created by the author of the thesis was deployed in the study. The dissertation presents the writing tendencies of the study participants in relation to difficult areas of Polish spelling, namely joint or separate spelling, the use of capital and small letters, loanwords spelling, some suffixes and inflectional endings, the spelling of endings of some female nouns, the spelling of words containing complicated graphemes, as well as the spelling of abbreviations and acronyms. The analysis allowed to specify areas in which the usus and the standard differ markedly (among others: the spelling of the particle by with conjunctions and particles, the spelling of the particle eks and compound adjectives, the spelling of the particle nie with proper nouns, the spelling of abbreviations and acronyms), demonstrated apparent discrepancies between the usus variantivity and the codified standard variantivity, as well as proved that the most important for correctness is not so much the time of introducing changes but rather their reliance on uzus. The study results suggest that experience in using written language and spelling skills are interrelated, as well as they demonstrate that there is an insignificant relationship between self-assessment and knowledge of spelling. The present study is in line with the broader scope of research on the usus and of the discussion about the sources of the language standard.Uniwersytet w Białymstoku. Wydział Filologiczny. Instytut Filologii Polskiej
